Μπορεί ο φαρμακοποιός να παρασκευάσει μόνος του ελλείποντα φάρμακα;

Ο φοιτητής Φαρμακευτικής εκπαιδεύεται στην παρασκευή φαρμάκων, αλλά όταν μπαίνει στην αγορά εργασίας ελάχιστα εφαρμόζει στην πράξη αυτά που διδάχτηκε στο πανεπιστήμιο. Η επιστήμη του φαρμακοποιού με την κυριολεκτική της έννοια, αυτού που "ποιεί φάρμακο", έχει εδώ και δεκαετίες υποχωρήσει, με αυτή του φαρμακοπώλη να κερδίζει έδαφος. Τα εργαστήρια των φαρμακείων, που αποτελούν προϋπόθεση για την απόκτηση άδειας, αξιοποιούνται ελάχιστα για την παρασκευή κυρίως κάποιων απλών σκευασμάτων, ενώ το "φτιαχτό" ή αλλιώς "γαληνικό" φάρμακο τείνει να γίνει άγνωστη λέξη στο ευρύ κοινό.

Ο Γιάννης Συλλιγνάκης (φωτογραφία) είναι από τους υπέρμαχους της φαρμακευτικής επιστήμης στην ολότητά της και ένας από τους πρώτους που επιχείρησαν να αναβιώσουν το ενεργό και οργανωμένο φαρμακευτικό εργαστήριο, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Έχοντας πλέον συνταξιοδοτηθεί, βλέπει με ικανοποίηση τις δύο κόρες του να συνεχίζουν την παράδοση.

Μιλώντας στο iatronet.gr, υποστηρίζει πως ο φαρμακο-ποιός έχει τη δυνατότητα να καλύψει ένα μέρος των ελλείψεων που παρατηρούνται σήμερα σε φάρμακα ευρείας κατανάλωσης.

Το ξεκίνημα

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν ο κ. Συλλιγνάκης αποφάσισε να ανοίξει το δικό του φαρμακείο έπειτα από μια σύντομη σταδιοδρομία ως ιατρικός επισκέπτης, τα φαρμακεία της Θεσσαλονίκης είχαν ήδη μετατραπεί σε φαρμακοπωλεία. "Οι φαρμακοποιοί που έβλεπαν γαληνική συνταγή τους έστελναν όλους στου ‘Ζωγράφου’, απέναντι από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό, ο οποίος από παράδοση συνέχισε να παρασκευάζει", θυμάται και προσθέτει: "Για την πλειονότητα των συναδέλφων, το εργαστήριο του φαρμακείου ήταν ο χώρος που πετούσες την ομπρέλα, κρέμαγες το παλτό και αποθήκευες κάποια κιβώτια. Τον είχες μόνο για να πάρεις την άδεια".

Ο ίδιος αποφάσισε να πάει κόντρα στο ρεύμα, και οργάνωσε κάθετα το φαρμακείο του στην περιοχή της Καμάρας, με εξοπλισμένο εργαστήριο, στο οποίο σταδιακά άρχισε να παρασκευάζει. Οι γιατροί τον μάθαιναν και συνταγογραφούσαν, κυρίως οι δερματολόγοι.

Το Διαδίκτυο, που αργότερα έδωσε τη δυνατότητα ευρείας πρόσβασης σε επιστημονική πληροφορία μέσα από συνδρομητικές βάσεις δεδομένων, πυροδότησε μια τάση επανενεργοποίησης και άλλων εργαστηρίων από συναδέλφους του. "Αυτή η πρόσβαση, δίνει σε αυτούς που έχουν το μεράκι τη δυνατότητα να διαφοροποιηθούν", σημειώνει, προσθέτοντας πάντως πως σήμερα στη Θεσσαλονίκη, σε ένα σύνολο 1.000 φαρμακείων περιορίζονται σε μερικές δεκάδες αυτά που διατηρούν ενεργό, οργανωμένο εργαστήριο.

"Ενεργά είναι όλα, με την έννοια ότι φτιάχνουν ένα βάμμα ιωδίου ή ένα απλό δερματολογικό σκεύασμα. Εγώ¨, μιλώ για εργαστήριο άρτια οργανωμένο, ώστε να καλύπτει πληθώρα φαρμακοτεχνικών μορφών", διευκρινίζει και εξηγεί: "Δηλαδή, αυτές τις μορφές που χορηγούνται από το στόμα, αυτές που χορηγούνται από το απευθυσμένο, αυτές που είναι δερματικής επικάλυψης, τα ενέσιμα. Αυτές απαιτούν κι ένα κόστος εξοπλισμού, που δεν έχουν όλοι, αλλά δεν το απαιτεί και η νομοθεσία".

Τι παρασκευάζει ένα εργαστήριο

Ο φαρμακοποιός που διαθέτει οργανωμένο εργαστήριο έχει τη δυνατότητα να ενεργήσει σε δύο κατευθύνσεις:

• Να εκτελέσει μια συνταγή γιατρού που περιγράφει αναλυτικά την ποιοτική σύνθεση του φαρμάκου που θέλει και την δοσολογία. "Αυτή η συνταγή γράφεται και εκτελείται εφάπαξ και είναι απολύτως προσωποποιημένη, στον συγκεκριμένο ασθενή. Δεν ξαναδίνουμε στον ίδιο δεύτερη εκτέλεση της ίδιας συνταγής, εκτός αν συνεννοηθούμε εμείς με τον γιατρό", σημειώνει.
• Στο πλαίσιο του ρόλου του στην Πρωτοβάθμια Υγεία, μπορεί να συμβουλέψει τον ασθενή και να συναποφασίσουν σε μια αυτοθεραπεία, που θα τον ανακουφίσει από κάποια συμπτώματα για απλές περιπτώσεις. "Εκεί, μπορεί να παρασκευάσει ο φαρμακοποιός κάτι, που όμως δεν θα περιλαμβάνει μέσα συστατικά υποχρεωτικώς συνταγογραφούμενα. Δεν μπορούμε, δηλαδή, να παρασκευάσουμε ένα αντιβιοτικό σιρόπι, ούτε καν μια αντιβιοτική αλοιφή, αν δεν συνταγογραφηθεί", επισημαίνει.

Μπορεί να παρασκευάσει φάρμακα που βρίσκονται σε έλλειψη;

Σε περίπτωση που ο φαρμακοποιός κληθεί να εκτελέσει ιατρική συνταγή για ένα εμπορικό σκεύασμα που βρίσκεται σε έλλειψη και εφόσον δεν υπάρχει ούτε γενόσημο, μπορεί να το παρασκευάσει στο εργαστήριο, αφού προηγουμένως συνεννοηθεί με τον γιατρό.

"Αν έχω ένα εμπορικό αντιβιοτικό συνταγογραφημένο προς συγκεκριμένο ασθενή, έχω την εντολή να πάρει ο ασθενής τόση ποσότητα της συγκεκριμένης δραστικής ουσίας και σε τόσες δόσεις. Αν δεν μπορεί να βρεθεί το έτοιμο εμπορικό σκεύασμα, ενημερώνω τον ασθενή ότι μπορώ να σου το φτιάξω αυτό. Ενημέρωσε τον γιατρό σου ή τον παίρνουμε από εδώ τον γιατρό, συνεννοούμαστε και το φτιάχνω", σημειώνει, και προσθέτει: "Αυτό θα το κάνουμε αν δεν υπάρχει το ίδιο φάρμακο με άλλο εμπορικό όνομα, το γενόσημο. Δεν υπάρχει λόγος να παρασκευάσω κάτι από την στιγμή που κυκλοφορεί το ίδιο με άλλο εμπορικό όνομα".

Ποια σκευάσματα μπορούν να παρασκευαστούν

Σύμφωνα με τον κ. Συλλιγνάκη, ένα οργανωμένο φαρμακευτικό εργαστήριο μπορεί να καλύψει τα περισσότερα φάρμακα καθημερινής ανάγκης. "Δηλαδή, τα αντιπυρετικά, τα αντιφλεγμωνώδη, τα περισσότερα κλασικά αντιβιοτικά, αρκετά δερματολογικά", λέει και προσθέτει: "Αυτός είναι ο διαχωρισμός ως προς τη δράση τους, αλλά υπάρχει κι άλλος: μπορώ εγώ να καλύψω ένα αντιπυρετικό σε σιρόπι ή σε κάψουλα, δεν μπορώ όμως σε ενέσιμο. Θα το στείλω σε έναν συνάδελφο στη Λάρισα που μπορεί να το κάνει. Το πώς μπορεί να υποκαταστήσει ένα εργαστήριο φαρμακείου, εξαρτάται και από το βαθμό οργάνωσης που έχει. Θεωρητικά, πρακτικά και νομικά μπορεί να κάνει τα πάντα".

Κάθε βήμα, όπως τονίζει, καταγράφεται λεπτομερώς στο βιβλίο του εργαστηρίου, που σήμερα είναι ηλεκτρονικό και περιλαμβάνει σκαναρισμένη τη συνταγή και όλα τα παραστατικά, τα αποδεικτικά της καταλληλόλητας των πρώτων υλών, της ημερομηνίας λήξης κάθε μιας από τις πρώτες ύλες.

• Ο κ. Γιάννης Συλλιγνάκης διετέλεσε επί σειρά ετών μέλος του ΔΣ του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, εκλέκτορας του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου, μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου του Συνεταιρισμού Φαρμακοποιών Θεσσαλονίκης και Αντιπρόσωπος στην Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος. Υπήρξε αντιπρόεδρος και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας και της Εταιρείας Ομοιοπαθητικών Φαρμακοποιών Θεσσαλονίκης, μέλος της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρείας και μέλος Επιστημονικού Συμβουλίου Εγκρίσεων του ΕΟΦ.