Μήπως πάσχω από επεισοδιακή υπερφαγία;

Σχεδόν όλοι μας τρώμε κάπου κάπου υπερβολικά. Για παράδειγμα όταν είμαστε καλεσμένοι σε ένα δείπνο ή όταν κάποιο βράδυ μπροστά στην τηλεόραση καταναλώσουμε ένα ολόκληρο πακέτο με μπισκότα.

Όμως όταν τα επεισόδια υπερφαγίας συμβαίνουν συχνά και αποτελούν πλέον συνήθεια κατά την οποία χάνεται ο έλεγχος, τότε μπορεί κανείς να υποφέρει από τη διαταραχή της επεισοδιακής υπερφαγίας. Ο ορισμός της έννοιας περιλαμβάνει κατανάλωση φαγητού σε τεράστιες ποσότητες που συνοδεύονται από απώλεια ελέγχου και αδυναμία του ατόμου να σταματήσει.

Ένα επεισόδιο υπερφαγίας τυπικά διαρκεί περίπου δύο ώρες, όμως μπορεί να συμβαίνει και κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας. Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαταραχής είναι: συχνά επεισόδια ανεξέλεγκτης υπερφαγίας (ακόμα και όταν κάποιος έχει «φουσκώσει») με αισθήματα άγχους ή αναστάτωσης κατά τη διάρκεια ή μετά το επεισόδιο.

Άτομα που υποφέρουν από τη διαταραχή έχουν αισθήματα ενοχής, αηδίας και μελαγχολίας. Ανησυχούν για το τι μπορεί η επεισοδιακή υπερφαγία να προκαλέσει στο σώμα τους και αυτοτιμωρούνται για την απώλεια του αυτοελέγχου.

Θέλουν απεγνωσμένα να απαλλαγούν από αυτή τη διαταραχή, αλλά αισθάνονται ότι δεν μπορούν. Η διαταραχή της επεισοδιακής υπερφαγίας είναι παρόμοια με τη νευρογενή βουλιμία και σύμφωνα με κάποιους ειδικούς μπορεί να αποτελεί μια μορφή βουλιμίας.

Όμως, στη διαταραχή της επεισοδιακής υπερφαγίας, αντίθετα με τη νευρογενή βουλιμία, το άτομο δεν προσπαθεί να απαλλαγεί από τις θερμίδες που κατανάλωσε, μέσω του εμετού, της υπερβολικής άσκησης και άλλων ανθυγιεινών μεθόδων.

Είναι συνηθισμένο να στρέφεται κανείς στο φαγητό μετά από ένα γεγονός που του προκαλεί συναισθηματική φόρτιση. Όμως, όταν το φαγητό γίνεται η κύρια στρατηγική διαχείρισης συναισθημάτων και αντιμετώπισης του άγχους, μπορεί να οδηγήσει σε έναν ανθυγιεινό και ανεξέλεγκτο διατροφικό «εθισμό».

Τα άτομα με επεισοδιακή υπερφαγία δεν μπορούν να πουν «όχι» στο φαγητό. Μπορεί να τρώνε υπερβολικά όταν νιώθουν μελαγχολία ή άγχος, όταν είναι σε ένταση ή όταν αισθάνονται μοναξιά ή ανία. Τρώνε για να ‘’ταΐσουν’’ τα συναισθήματά τους, και όχι το σώμα τους.

Το πρόβλημα είναι ότι το συναισθηματικό φαγητό δεν λύνει τίποτα. Μπορεί να ανακουφίζει για ένα μικρό χρονικό διάστημα αλλά η πραγματικότητα επιστρέφει σύντομα με αισθήματα ενοχών, και μίσους για τον εαυτό τους. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς είναι τα ψυχολογικά προβλήματα (όπως κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, κτ.), η αύξηση βάρους και η παχυσαρκία, με όλα τα επακόλουθα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με αυτή (διαβήτης τύπου 2, υψηλή χοληστερόλη και υπέρταση, οστεοαρθρίτιδα, υπνική άπνοια κτλ).

Υπάρχει λύση; Μπορεί να είναι δύσκολο να ξεπεράσει κανείς τα επεισόδια υπερφαγίας, γιατί αντίθετα με τις άλλες μορφές εθισμού (π.χ. κάπνισμα), δεν έχει την επιλογή να αποφύγει το φαγητό.

Για αυτό το λόγο, πρέπει να αναπτύξει μια περισσότερο υγιεινή σχέση με το φαγητό. Μία σχέση που είναι βασισμένη στις διατροφικές του ανάγκες, και όχι στις συναισθηματικές. Είναι σημαντικό να αρχίσει κανείς να τρώει για την υγεία του και τις διατροφικές του ανάγκες.

Η υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει το σχεδιασμό ισορροπημένων γευμάτων, υγιεινές επιλογές στα γεύματα έξω από το σπίτι, και την εξασφάλιση ότι παίρνει κανείς τις σωστές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που χρειάζεται ο οργανισμός του.

Το να ξεπεράσει κανείς τα επεισόδια υπερφαγίας, περιλαμβάνει επίσης και τον έλεγχο της συναισθηματικής κατανάλωσης φαγητού. Το να τρώει σωστά και να ακούει τις ανάγκες του σώματός του είναι βασικό βήμα στην καταπολέμηση της διαταραχής.

Άλλες στρατηγικές που βοηθούν είναι οι τεχνικές χαλάρωσης, η διατήρηση καλών σχέσεων με την οικογένεια και τους φίλους, και η αφιέρωση χρόνου για πράγματα που ευχαριστούν και διασκεδάζουν το άτομο. Σε κάποιες περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή.

Διατροφικές συμβουλές για την καταπολέμηση των επεισοδίων υπερφαγίας

Σε άτομο με συχνά επεισόδια υπερφαγίας συστήνεται να: 

• τρώει πάντα πρωινό: όταν κανείς παραβλέπει το πρωινό συχνά οδηγείται στην υπερφαγία αργότερα μέσα στη μέρα. Γι’ αυτό, πρέπει να αρχίζει τη μέρα του σωστά με ένα υγιεινό πρωινό. Το πρωινό επιπλέον, ενεργοποιεί το μεταβολισμό. Σύμφωνα με έρευνες άτομα που τρώνε πρωινό έχουν χαμηλότερο βάρος από αυτά που δεν τρώνε. 
• αποφεύγει τους πειρασμούς: είναι πιο πιθανό να φάει υπερβολικά αν έχει στο σπίτι του πρόχειρο φαγητό, γλυκά και ανθυγιεινά σνακ. Πρέπει λοιπόν να καθαρίσει ψυγείο και τα ντουλάπια από τέτοια τρόφιμα. 
• μην κάνει στερητικές δίαιτες: Όταν νιώθει πείνα ακολουθώντας αυστηρές και ανορθόδοξες δίαιτες αυξάνεται η λαιμαργία του και η τάση για υπερφαγία. Γι’ αυτό, συστήνεται να ακολουθεί έναν ισορροπημένο τρόπο διατροφής, και στην περίπτωση μη φυσιολογικού βάρους ένα μέτρια υποθερμιδικό και ισορροπημένο διαιτολόγιο, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον του σε υγιεινά τρόφιμα που του αρέσουν, χωρίς να βάζει ταμπέλες σε «καλά» ή «κακά» τρόφιμα. 
• αυξήσει την κίνησή του: όχι μόνο τον βοηθά στην απώλεια βάρους, αλλά και βελτιώνει τη διάθεσή του και τη γενικότερη υγεία του, και μειώνει το στρες. 

Αναζητήσει μεθόδους για την καταπολέμηση άγχους ώστε να μάθει πώς να διαχειρίζεται το στρες με τρόπους που δεν συμπεριλαμβάνουν φαγητό. Η καταπολέμηση των επεισοδίων υπερφαγίας είναι μια διαδικασία χρονοβόρα, ίσως και δύσκολη όχι όμως ακατόρθωτη.

Χρειάζεται υπομονή και επιμονή, και το σίγουρο είναι ότι όταν το άτομο τα καταφέρει, θα καταλάβει ότι άξιζε τον κόπο, γιατί τα οφέλη που θα αποκομίσει θα τον δικαιώσουν απόλυτα.