Ανάπτυξη τηλε- ψυχογηριατρικών ιατρείων για ηλικιωμένους σε απομακρυσμένες περιοχές

Η τηλε-ψυχογηριατρική είναι η εφαρμογή της τηλε-ψυχιατρικής σε θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία των ηλικιωμένων. Σκοπός της τηλεψυχογηριατρικής υπηρεσίας είναι η ανάπτυξη τηλε-ψυχογηριατρικών ιατρείων σε απομακρυσμένες γεωγραφικά περιοχές, που δεν έχουν εξειδικευμένο προσωπικό ή δεν έχουν λειτουργό επισκέπτη ψυχικής υγείας με εμπειρία σε προβλήματα ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων και η διασύνδεση τους με τη Μονάδα Ψυχογηριατρικής της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας στους ηλικιωμένους

Ο Αντώνης Πολίτης , Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής, Α΄ Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών, Νοσοκοµείο «Αιγινήτειο», σημειώνει:
Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα εισερχόμενη στον 21º αιώνα είναι η παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλο τον πληθυσμό. Αυτό το όραμα έχει εκφραστεί και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στη στρατηγική του για τον αιώνα που εισήλθε, ότι δηλαδή ο ίδιος ο οργανισμός καθώς και τα κράτη-μέλη του οφείλουν να:

«…ενσωματώσουν την απαραίτητη χρήση τηλεματικών υπηρεσιών στην υγεία, στη συνολική πολιτική και στρατηγική τους για την εξασφάλιση υγείας για όλους στον 21º αιώνα, εκπληρώνοντας το όραμα για έναν κόσμο στον οποίο τα οφέλη της επιστήμης, της τεχνολογίας και της δημόσιας υγείας να είναι εξίσου διαθέσιμα στους πληθυσμούς οπουδήποτε». Υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη περίπου το 5-10% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε κλασικές και μη υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Ιδιαίτερα ομάδες πληθυσμού όπως οι ηλικιωμένοι. Οι ηλικιωμένοι είναι μιά αυξανόμενη ομάδα του δημογραφικού πληθυσμού. Η κατάλληλη αξιολόγηση όσον αφορά τις ανάγκες και την αποτελεσματικότητα της υγειονομικής περίθαλψης για τους ηλικιωμένους είναι μια πρόκληση, καθώς ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αναμένεται να αυξηθεί τις επόμενες δύο δεκαετίες, και ένας σημαντικός αριθμός των ηλικιωμένων θα έχει ανάγκη από θεραπεία των πλέον ψυχικών διαταραχών της άνοιας και της κατάθλιψης.

Η Άνοια αποτελεί μια τεράστια πρόκληση για την κοινωνία, και σήμερα, αλλά πολύ περισσότερο στο μέλλον. Υπάρχουν σήμερα πάνω από 160.000 ασθενείς στην Ελλάδα που πάσχουν από άνοια και τα επόμενα 40 χρόνια, ο αριθμός των ασθενών με άνοια στην Ελλάδα αναμένεται να ξεπεράσει τους 600.000 και σε όλο τον κόσμο τα 100 εκατομμύρια. Το κόστος της άνοιας στην Ευρώπη το 2006 ξεπέρασε τα 170 δις Ευρώ, στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι θα αποτελέσει πρόβλημα για την ελληνική οικονομία, διότι το κόστος της περίθαλψης των ασθενών αναμένεται να τριπλασιαστεί σε 30 χρόνια.

Βασικά στοιχεία για την Ελλάδα σήμερα:

• Υπολογίζονται σε πάνω από 160.000 οι ασθενείς με άνοια.
• Ο μισός πληθυσμός των ηλικιωμένων άνω των 85 ετών πάσχει, από άνοια.
• Ο επιπολασμός της νόσου διπλασιάζεται σε κάθε 5ετή ηλικιακή ομάδα μετά τα 65 έτη, σύμφωνα με παγκόσμια δεδομένα.
• Το 43% του συνόλου των ασθενών είναι ηλικίας 75 έως 85 ετών.
• Σε μόλις 30 χρόνια, ο αριθμός των ανθρώπων με άνοια αναμένεται να τετραπλασιαστεί.
• Η εμφάνιση της άνοιας συνοδεύεται αναπόφευκτα από ανάγκες αυξημένης ή /και εντατικής παρακολούθησης και θεραπείας του ασθενούς.
• Ως αποτέλεσμα αυτών των αναγκών είναι η αυξημένη χρησιμοποίηση των υγειονομικών πόρων, το υψηλό κόστος σε όλο το φάσμα των υπηρεσιών υγείας (πρόληψη, θεραπεία, αποκατάσταση /φροντίδα) το οποίο δεν περιλαμβάνει τις απομακρυσμένες περιοχές. Συνεπώς είναι υπηρεσίες που αναπτύσσονται κυρίως στα αστικά κέντρα.

Η κατάθλιψη αποτελεί απειλή για την υγεία, με ολέθρια αποτελέσματα. Η γηριατρική κατάθλιψη αυξάνει τον προσωπικό πόνο, την ανικανότητα, την παθολογική επιβάρυνση και την αποδιοργάνωση της οικογένειας . Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η κατάθλιψη επιβαρύνει περισσότερο την υγεία απ’ ότι η στηθάγχη, τα εκφυλιστικά νοσήματα των αρθρώσεων, το άσθμα, και ο σακχαρώδης διαβήτης, σε όλες τις χώρες και ανεξάρτητα από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά. Στους ηλικιωμένους η παρουσία της κατάθλιψης αυξάνει την θνησιμότητα.

Η απουσία πληροφοριών οι οποίες περιγράφουν τον επιδημιολογικό ψυχοπαθολογικό χάρτη σε απομακρυσμένες περιοχές, για τις παραπάνω ομάδες πληθυσμού καθιστά τόσο τον σχεδιασμό υπηρεσιών ψυχικής υγείας όσο και την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, προβληματική. Σε αυτό το πλαίσιο η εξέλιξη της σύγχρονης τηλεπικοινωνιακής τεχνολογίας καλείται να επιλύσει σημαντικά προβλήματα στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Τέτοια προβλήματα είναι: α) η ανομοιογενής γεωγραφική διασπορά των μονάδων ψυχικής υγείας, β) η δύσκολη πρόσβαση μέρους του πληθυσμού σε μονάδες ψυχικής υγείας, γ) το διαρκώς αυξανόμενο κόστος για την παροχή υπηρεσιών, δ) η ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση των ψυχολογικών αναγκών των ηλικιωμένων στην κοινότητα ε) οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στους ηλικιωμένους ασθενείς και στους φροντιστές που αδυνατούν να ανταποκριθούν.

Αν και η παροχή φροντίδας στους ηλικιωμένους με τα παραπάνω προβλήματα στα αστικά κέντρα φαίνεται να ωφελείται από την ανάπτυξη ειδικών κέντρων τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στην τριτοβάθμια φροντίδα υγείας, η παροχή υπηρεσιών σε απομακρυσμένες περιοχές δεν είναι η ίδια. Η τελευταία χαρακτηρίζεται τόσο από την απουσία εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα τρίτης ηλικίας όσο και από την απουσία δομών που να επιτρέπουν τη στελέχωσή τους από εξειδικευμένο προσωπικό. Παράλληλα, η απόσταση από τα αστικά κέντρα δεν διευκολύνει την επαφή των ηλικιωμένων με τους ειδικούς. Τα αποτελέσματα τα οποία προκύπτουν είναι η απουσία τόσο πρωτοβάθμιας ψυχιατρικής φροντίδας όσο και η απουσία πρόληψης. Τέλος δεν έχει γίνει καμία μελέτη που να εκτιμά τις ανάγκες των ηλικιωμένων σε απομακρυσμένες περιοχές αλλά και σε περιοχές γύρω από τα αστικά κέντρα. Επίσης δεν έχει δοθεί προσοχή στις ανάγκες ομάδων ηλικιωμένων που μένουν στα αστικά κέντρα και δεν έχουν την ενημέρωση, το οικογενειακό ή υποστηρικτικό περιβάλλον για να επισκεφθούν τις ειδικές μονάδες.

Η τηλε-ψυχογηριατρική είναι η εφαρμογή της τηλε-ψυχιατρικής σε θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία των ηλικιωμένων.
Σκοπός της τηλεψυχογηριατρικής υπηρεσίας είναι η ανάπτυξη τηλε-ψυχογηριατρικών ιατρείων σε απομακρυσμένες γεωγραφικά περιοχές, που δεν έχουν εξειδικευμένο προσωπικό ή δεν έχουν λειτουργό επισκέπτη ψυχικής υγείας με εμπειρία σε προβλήματα ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων και η διασύνδεση τους με τη Μονάδα Ψυχογηριατρικής της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο με σκοπό την εκπαίδευση στη διάγνωση και αντιμετώπιση της άνοιας, της ήπιας γνωστικής εξασθένισης και της κατάθλιψης. Σε αυτή τη περίπτωση η υπηρεσία οργανώθηκε και λειτουργεί στη Ανδρο και τη Κερατέα και απευθύνεται:

• Σε ηλικιωμένους με συμπτώματα κατάθλιψης, ήπιας νοητικής εξασθένισης ή άνοιας
• Σε οικογένειες που φροντίζουν ηλικιωμένους με κατάθλιψη
• Σε οικογένειες που φροντίζουν ηλικιωμένους με ήπια, μέτρια ή σοβαρή άνοια.