Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τις πολύδυμες κυήσεις

Η πολύδυμη κύηση μπορεί να εκπληρώνει τη λαχτάρα των ζευγαριών να ολοκληρώσουν την οικογένειά τους, αλλά για τους γιατρούς αποτελούν αιτία αυξημένης προσοχής και, ειδικά όταν κυοφορούνται περισσότερα από δύο έμβρυα, ανησυχίας.

Οι πολύδυμες κυήσεις μπορεί να εμφανιστούν τυχαία ή να σχετίζονται με συγκεκριμένους παράγοντες, όπως η προχωρημένη ηλικία της μητέρας και οι τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης στις οποίες κατά κανόνα εμφυτεύονται πάνω από ένα έμβρυα.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε αύξηση των πολύδυμων κυήσεων, η οποία σε μεγάλο βαθμό αποδόθηκε στην ευρεία χρήση της εξωσωματικής. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, υπολογίστηκε ότι το 2011 το 35% των γεννήσεων διδύμων και το 78% των γεννήσεων τριδύμων ή περισσότερων μωρών οφείλονται σε αυτή, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο το ένα τρίτο των περιπτώσεων πολύδυμων γεννήσεων αποδίδεται στην ηλικία της μητέρας και το οικογενειακό ιστορικό πολύδυμων κυήσεων, και τα υπόλοιπα δύο τρίτα στην εξωσωματική.

Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, οι πολύδυμες κυήσεις αφορούν δίδυμα. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ όπου τηρούνται αναλυτικά μητρώα καταγραφής, μία στις 30 κυήσεις (το 3,4% του συνόλου) είναι πολύδυμες, με περισσότερο από το 98% να είναι δίδυμα, σύμφωνα με στοιχεία από τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (CDC).

Όταν η σύλληψη γίνεται με φυσικό τρόπο, οι πιθανότητες πολύδυμης κύησης υπολογίζονται σε μία στις 80 (1,25%) για δίδυμα, σε μία στις 6.400 για τρίδυμα και σε λιγότερες από μία στις 700.000 για τετράδυμα. Για λόγους που παραμένουν αδιευκρίνιστοι, όσο μεγαλύτερη είναι η γυναίκα όταν μείνει έγκυος με φυσικό τρόπο, τόσο πιθανότερο είναι να κυοφορήσει πάνω από ένα μωρά. Πιστεύεται ότι αυτό οφείλεται στα υψηλότερα επίπεδα της ορμόνης FSH που μερικές φορές έχουν οι γυναίκες, κυρίως μετά τα 35 τους χρόνια, και τα οποία οδηγούν στην απελευθέρωση περισσότερων του ενός ωαρίων.

Όταν μία γυναίκα υποβάλλεται σε εξωσωματική, τα επιστημονικά κριτήρια των εμβρυολόγων σε συνδυασμό με το ιστορικό της γυναίκας (προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες ή αποβολές, ηλικία, τα αίτια της υπογονιμότητας) και την προσωπική γνώμη του ζευγαριού, οδηγούν στην απόφαση για τον αριθμό των εμβρύων που θα μεταφερθούν.

Αν και ο αριθμός αυτός καθορίζεται κυρίως από την ποιότητα των εμβρύων, ο νόμος του 2005 για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή προσδιορίζει και τον μέγιστο αριθμό που μπορούν να μεταφερθούν σε κάθε κύκλο εξωσωματικής. Ο αριθμός αυτός εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας και μέχρι τα 40 έτη είναι έως και τρία έμβρυα, ενώ μετά τα 40 είναι έως και τέσσερα έμβρυα.
Στόχος είναι πάντοτε η αύξηση της πιθανότητας εγκυμοσύνης αλλά η ταυτόχρονη αποφυγή της πιθανότητας πολύδυμης κύησης, η οποία θεωρείται πλέον επιπλοκή της εξωσωματικής γονιμοποίησης λόγω των ψυχολογικών, οικονομικών αλλά και κλινικών δοκιμασιών που μπορεί να προκαλέσει στο ζευγάρι.

Πρόωρος τοκετός

Η πολύδυμη κύηση μας προβληματίζει διότι μπορεί να έχει πολλές επιπλοκές με συχνότερη τον πρόωρο τοκετό.
Σε μελέτη (Evans M., 2009) που παρουσιάστηκε πριν από λίγα χρόνια στο 1st Twin Congress, Venice, υπολογίστηκε ότι η πιθανότερη εβδομάδα γέννησης των μωρών είναι η 40η για τις μονήρεις κυήσεις, η 35η για τις δίδυμες, η 32η για τις τρίδυμες και η 29η έως 26η για τις τετράδυμες έως εξάδυμες.

Τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι πάνω από το 60% των διδύμων και σχεδόν όλα τα τρίδυμα, τετράδυμα κ.λπ. γεννιούνται πρόωρα, δηλαδή πριν από την 37η εβδομάδα της κύησης. Τα πρόωρα μωρά γεννιούνται πριν ολοκληρωθεί η εμβρυϊκή ανάπτυξη και για αυτό έχουν χαμηλό βάρος γέννησης (κάτω από 2.500 γραμμάρια) και μπορεί να χρειασθούν υποβοήθηση για να αναπνέουν, να τρέφονται, να διατηρηθούν ζεστά κ.λπ.

Ιδιαίτερα ευάλωτα είναι τα πολύ πρόωρα μωρά (όσα γεννιούνται πριν από την 32η εβδομάδα κύησης), που συχνά νοσηλεύονται για καιρό στις μονάδες νεογνών, ώστε να αναπτυχθούν όσο χρειάζεται τα όργανά τους και να μπορέσουν να επιβιώσουν δίχως υποβοήθηση.

Τα πρόωρα βρέφη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας, με εκείνα που γεννιούνται πριν την 32η εβδομάδα να κινδυνεύουν περισσότερο από όλα.

Απώλεια εμβρύου

Μία άλλη συχνή επιπλοκή των πολύδυμων κυήσεων είναι η απώλεια ενός ή περισσότερων εμβρύων. Η μελέτη του 2009 είχε δείξει πως ενώ μία γυναίκα που κυοφορεί ένα έμβρυο έχει 3% πιθανότητες να το χάσει, στη γυναίκα που κυοφορεί δύο έμβρυα οι πιθανότητες απώλειας εμβρύου είναι 8% για το καθένα, όταν κυοφορεί τρία έμβρυα 15% για το καθένα, ενώ από κει και πάνω κυμαίνονται από 25% έως και 90% για τις τετράδυμες έως και εξάδυμες κυήσεις.

Η απώλεια του εμβρύου συχνά οφείλεται στο λεγόμενο σύνδρομο εξαφάνισης εμβρύου (vanishing twin syndrome) κατά το οποίο γίνεται αυτόματη έκτρωση ή απορρόφηση ενός ή περισσότερων εμβρύων. Το σύνδρομο συνήθως εκδηλώνεται κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, είναι πιθανότερο όταν η γυναίκα κυοφορεί τρία ή περισσότερα έμβρυα και μπορεί να συνοδεύεται από αιμορραγία. Πολλές φορές το σύνδρομο αυτό δεν θέτει σε κίνδυνο το άλλο έμβρυο.

Αν, όμως, η απώλεια οφείλεται σε ενδομήτριο θάνατο του ενός εμβρύου, μπορεί να υπάρξουν δυσμενείς επιπτώσεις και στο άλλο.

Ανωμαλίες στη διάπλαση του εμβρύου

Με τις πολύδυμες κυήσεις αυξάνεται επίσης σημαντικά ο κίνδυνος σοβαρών συγγενών (εκ γενετής) ανωμαλιών στη διάπλαση του εμβρύου. Σύμφωνα με τη μελέτη του 2009, ο κίνδυνος αυτός είναι 2% στη μονήρη κύηση, αλλά 3% στη δίδυμη, 5% στην τρίδυμη και 15% έως 30% στην τετράδυμη έως εξάδυμη.

Οι κυριότερες συγγενείς ανωμαλίες που μπορεί να παρουσιαστούν στα έμβρυα είναι ο ατελής διαχωρισμός τους (σιαμαία), ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα (π.χ. δισχιδής ράχη), καρδιολογικές και γαστρεντερικές ανωμαλίες κ.λπ.

Άλλες επιπλοκές

Μερικές άλλες από τις επιπλοκές που μπορεί να υπάρξουν στις πολύδυμες κυήσεις είναι:

• Υπέρταση της κύησης. Οι γυναίκες που κυοφορούν δύο ή περισσότερα έμβρυα έχουν δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν υπέρταση της εγκυμοσύνης. Η υπέρταση αυτή συχνά παρουσιάζεται νωρίς στην εγκυμοσύνη και είναι πιο σοβαρή από ό,τι στην κυοφορία ενός μωρού. Αυξάνει επίσης την πιθανότητα αποκόλλησης του πλακούντα, που αποτελεί επείγον περιστατικό γιατί μπορεί γρήγορα να κοστίσει τη ζωή του εμβρύου.
• Προεκλαμψία. Στις πολύδυμες κυήσεις τετραπλασιάζεται ο κίνδυνος να έχει η γυναίκα υπέρταση και ταυτόχρονα αυξημένα επίπεδα πρωτεϊνών στα ούρα της (λευκωματουρία). Η συνύπαρξη αυτών των δύο διαταραχών είναι η προεκλαμψία που αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και εξελιχθεί, μπορεί να απειλήσει τη ζωή της γυναίκας και των εμβρύων.
• Αναιμία. Η αναιμία είναι δύο φορές συχνότερη στις πολύδυμες κυήσεις απ’ όσο στις μονήρεις.
• Σύνδρομο εμβρυο-εμβρυϊκής μετάγγισης (Twin-to-twin transfusion syndrome). Είναι μία διαταραχή που αναπτύσσεται μόνο στους πανομοιότυπους διδύμους οι οποίοι μοιράζονται τον ίδιο πλακούντα, όταν τα αιμοφόρα αγγεία που συνδέονται με τον πλακούντα μεταφέρουν αίμα από το ένα έμβρυο στο άλλο - κάτι που υπολογίζεται ότι συμβαίνει στο περίπου 15% των διδύμων με κοινό πλακούντα. Με το πέρασμα των εβδομάδων, το έμβρυο-δέκτης «υπερφορτώνεται» με αίμα με συνέπεια να επιβαρύνεται το καρδιαγγειακό του σύστημα, ενώ το έμβρυο-δότης λαμβάνει λιγότερο αίμα από όσο χρειάζεται. Επιπλέον, το έμβρυο-δέκτης παράγει άφθονο αμνιακό υγρό (κάθε έμβρυο έχει το δικό του άμνιο) ενώ το έμβρυο-δότης έχει πολύ λίγο ή καθόλου. Η κατάσταση αυτή μπορεί να χρειασθεί εγχείρηση για να διορθωθεί ή πρόκληση πρόωρου τοκετού. Η σοβαρή μορφή του συνδρόμου συνήθως παρατηρείται μεταξύ 16ης και 24ης εβδομάδας της κύησης.
• Αιμορραγία της μητέρας μετά τον τοκετό. Είναι συχνό φαινόμενο, ιδιαίτερα σε γυναίκες που γεννούν τρία ή περισσότερα μωρά, και οφείλεται στην υπερβολική διάταση της μήτρας και τον πολύ μεγάλο πλακούντα.
  
  

Πηγές:
https://www.urmc.rochester.edu/Encyclopedia/Content.aspx?ContentTypeID=85&ContentID=P08021
http://www.cdc.gov/nchs/fastats/multiple.htm
Η μελέτη του Evans M. προέρχεται από το http://www.med.auth.gr/depts/amg/docs/athanasiadis_polydimi_kyisi2011_04_12_2011.pdf
http://panacea.med.uoa.gr/topic.aspx?id=367