Εξωσωματική γονιμοποίηση

Γράφει ο Κων/νος Δημητρόπουλος, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Νοσοκομείου 'Μητέρα'

Η υπογονιμότητα, δηλαδή η αδυναμία επίτευξης κύησης από δυο συντρόφους που έχουν ελεύθερες και τακτικές σεξουαλικές επαφές επί ένα τουλάχιστον έτος, υπολογίζεται ότι αφορά στο 10 - 15 % των ζευγαριών που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία.

Ο έλεγχος για τη γονιμότητα των δύο συντρόφων περιλαμβάνει τη λήψη ιατρικού ιστορικού και από τους δυο συντρόφους.

Ειδικότερα για τη γυναίκα περιλαμβάνει:

• Υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων.
• Ορμονικές εξετάσεις.
• Υστεροσαλπιγγογραφία για τον έλεγχο της κοιλότητας της μήτρας και της διαβατότητας των σαλπίγγων.

Για τον άνδρα περιλαμβάνει:

• Έλεγχο της ποιότητας του σπέρματος με σπερμοδιάγραμμα.
• Μπορεί να χρειαστεί να γίνουν επιπλέον εξετάσεις όπως λαπαροσκόπηση, υστεροσκόπηση.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση

Εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο στο ιατρικό εργαστήριο και όχι μέσα στο σώμα της γυναίκας όπως γίνεται με το φυσικό τρόπο.
Όταν οι σάλπιγγες της γυναίκας είναι αποφραγμένες ή η ποιότητα του σπέρματος είναι πολύ χαμηλή, η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί τον μόνο τρόπο για να επιτευχθεί η σύλληψη.

Επιπλέον εφαρμόζεται όταν οι άλλες μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (πρόκληση ωορρηξίας, σπερματέγχυση, χειρουργικές επεμβάσεις) έχουν αποτύχει.

Τα βασικά στάδια της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι:

Πρόκληση ωοθηκικής διέγερσης 

Η πρώτη κύηση μετά από εξωσωματική προήλθε από τη λήψη ενός μόνο ωαρίου, που προερχόταν από ένα ωοθυλάκιο, κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού κύκλου. Σήμερα για την αύξηση του ποσοστού των κυήσεων, γίνεται διέγερση των ωοθηκών ώστε να ληφθούν περισσότερα ωάρια.

Τα φάρμακα (ορμόνες) που χρησιμοποιούνται για τη διέγερση των ωοθηκών λέγονται γοναδοτροπίνες και συνδυάζονται με μια άλλη ορμόνη που σκοπό έχει να εμποδίσει την πρόωρη ωορρηξία και την απώλεια των ωαρίων πριν από την ωοληψία.

Οι ορμόνες αυτές χρησιμοποιούνται για πάνω από 30 χρόνια και μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι δεν εκθέτουν σε κίνδυνο τη μητέρα ή τα ωάρια. Η παρακολούθηση της ωοθηκικής διέγερσης γίνεται με υπερηχογραφικό και ορμονολογικό έλεγχο και θα χρειαστούν για το σκοπό αυτό 4 - 5 επισκέψεις της γυναίκας στο Κέντρο Εξωσωματικής Γονιμοποίησης.

Ωοληψία και γονιμοποίηση

Η λήψη των ωαρίων γίνεται διακολπικά με υπερηχογραφικό έλεγχο, υπό άσηπτες συνθήκες και παρουσία αναισθησιολόγου ο οποίος χορηγεί ενδοφλέβια αναλγησία μικρής διάρκειας. Μετά την ωοληψία η γυναίκα παραμένει στη Μονάδα για 30-60 λεπτά και στη συνέχεια αποχωρεί.

Την ίδια ημέρα ο σύζυγος παραδίδει το σπέρμα στον εμβρυολόγο και γίνεται η γονιμοποίηση των ωαρίων με την κλασική μέθοδο ή με τη βοήθεια της μικρογονιμοποίησης.

Εμβρυομεταφορά

Η εμβρυομεταφορά είναι απλή διαδικασία, διαρκεί περίπου 15 λεπτά και δεν απαιτεί νάρκωση. Γίνεται συνήθως τη δεύτερη ή τρίτη ημέρα μετά την ωοληψία, ενώ αν τα έμβρυα έχουν φθάσει στο στάδιο της βλαστοκύστης, η εμβρυομεταφορά γίνεται την 5η ή 6η ημέρα.

Συνήθως μεταφέρονται 2 - 3 έμβρυα για να αποφευχθεί η αύξηση του ποσοστού πολυδύμων κυήσεων. Τα έμβρυα που περισσεύουν, εάν είναι καλής ποιότητας, μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν από το ζευγάρι σε μια μελλοντική προσπάθεια, η οποία βέβαια δεν θα περιλαμβάνει διέγερση ωοθηκών ούτε και ωοληψία.

Μετά την εμβρυομεταφορά η γυναίκα παραμένει κλινήρης για 30 λεπτά και εν συνεχεία αποχωρεί από τη Μονάδα.

Αποτελέσματα-Ποσοστό επιτυχίας

Δώδεκα ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά γίνεται το τεστ κυήσεως της β-hCG στο αίμα. Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, τότε ακολουθεί υπερηχογραφικός έλεγχος σε δυο εβδομάδες για να επιβεβαιωθεί ότι όλα βαίνουν καλώς. Αναφερόμενοι στο μέσο όρο πάντα, θα λέγαμε ότι το ποσοστό κλινικής κύησης ανά εμβρυομεταφορά κυμαίνεται μεταξύ 30 - 40 % με τα καλύτερα αποτελέσματα σε γυναίκες κάτω των 35 ετών.

Θαυμαστός καινούργιος κόσμος

Σε λίγο κλείνουν 30 χρόνια από τη γέννηση του πρώτου παιδιού (1978) μετά από Εξωσωματική Γονιμοποίηση και οι εξελίξεις στον χώρο αυτό υπήρξαν αλματώδεις.

• Βιοψία εμβρύων για προεμφυτευτική διάγνωση με σκοπό την επιλογή υγιών εμβρύων για εμβρυομεταφορά, σε ζευγάρια που μπορεί να μεταδώσουν στα παιδιά τους κληρονομικά νοσήματα. Στην Ελλάδα είναι ρουτίνα η προεμφυτευτική διάγνωση σε φορείς β- Μεσογειακής αναιμίας.
• Κατάψυξη ωαρίων και ωοθηκικού ιστού για τη διατήρηση της αναπαραγωγικής ικανότητας σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, η οποία θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στις ωοθήκες τους.

In Vitro ωρίμανση ωαρίων: Ωάρια συλλέγονται από μικρά θυλάκια χωρίς διέγερση των ωοθηκών και, αφού ωριμάσουν στο εργαστήριο, ακολούθως γονιμοποιούνται αποφεύγοντας έτσι τη χρήση γοναδοτροπινών και την εμφάνιση του συνδρόμου της υπερδιέγερσης των ωοθηκών.

Με τη μικρογονιμοποίηση δόθηκε λύση στο πρόβλημα της ανδρικής υπογονιμότητας. Ακόμη και σε αζωοσπερμικούς άνδρες είναι δυνατή η λήψη σπερματοζωαρίων από τον όρχι ή από την επιδυδιμίδα και η χρησιμοποίησή τους στην εξωσωματική γονιμοποίηση.