Η Φινγκολιμόδη στη θεραπευτική φαρέτρα της σκλήρυνσης κατά πλάκας

Tα τελευταία χρόνια, το θεραπευτικό φάσμα της Σκλήρυνση κατά Πλάκας διευρύνθηκε με επιτυχία από την εισαγωγή των μονοκλωνικών αντισωμάτων, όπως η ναταλιζουμάμπη και η ριτουξιμάμπη. Οι τελευταίες κλινικές μελέτες ωστόσο στοχεύουν στην ανακάλυψη και εφαρμογή καινούριων ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων, τα οποία θα μπορούν να λαμβάνονται από το στόμα, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Φινγκολιμόδη (Fingolimod)

Προς αυτή την κατεύθυνση στα τέλη του 2010 η φινγκολιμόδη (Fingolimod) έγινε η πρώτη φαρμακευτική ουσία σε μορφή χαπιού που εγκρίθηκε στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη για τη μείωση των υποτροπών και την καθυστέρηση της εξέλιξης της αναπηρίας σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα μορφή σκλήρυνσης κατά πλάκας (ΣΚΠ).

Ποια είναι η δράση του φαρμάκου;

Πρωτοχρησιμοποιήθηκε ως δραστική ουσία στον τομέα των μεταμοσχεύσεων, για την πρόληψη της απόρριψης των μοσχευμάτων κατά τη μετεγχειριτική περίοδο. Στη διεθνή βιβλιογραφία έχει περιγραφεί επίσης η επιδιορθωτική ικανότητα του φαρμάκου σε επίπεδο νευρικών κυττάρων ύστερα από κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

H ουσία φινγκολιμόδη παράχθηκε στο εργαστήριο από την ουσία myriocin (ISP-1), μεταβολίτη του μύκητα Isaria sinclairi. H δράση του φαρμάκου έγκειται στην απομόνωση και αναδιανομή των λεμφοκυττάρων (υποπληθυσμός των λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος) στους λεμφαδένες, εμποδίζοντας τη μετανάστευση αυτών στο κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) και την πρόκληση των απομυελινωτικών βλαβών, που είναι υπεύθυνες για την κλινική νόσο.

Ποιες είναι οι μελέτες για την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου

Σε κλινικές μελέτες αποδείχθηκε ότι η φινγκολιμόδη μείωσε τον αριθμό των οξέων απομυελινωτικών βλαβών στη μαγνητική τομογραφία σε ποσοστό 80% και επηρέασε θετικά τη μείωση της συχνότητας των ώσεων ανά έτος κατά 50%. Δοκιμάστηκε σε δύο διαφορετικές δοσολογίες, 0,5 mg / ημέρα και 1,25 mg / ημέρα, με συγκρίσιμα θετικά αποτελέσματα.

Αντιθέτως η συχνότητα των παρενεργειών του φαρμάκου ήταν στατιστικώς σημαντικά μεγαλύτερη στη δοσολογία των 1,25mg σε σχέση με το δείγμα ελέγχου, κάτι το οποίο αποτέλεσε αιτία διακοπής της έρευνας με την υψηλότερη δόση. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν συχνότερες στην ομάδα με δόση 1,25mg (14,2% των ασθενών), από ό,τι στη δόση των 0,5mg (7,5%) ή στο εικονικό φάρμακο (7,7%).

Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες

Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες σε ασθενείς που έπαιρναν φινγκολιμόδη στα πλαίσια των κλινικών δοκιμών, ήταν η κεφαλαλγία, η γρίπη, η διάρροια, η αύξηση των ηπατικών ενζύμων και ο βήχας. Στις σοβαρές αλλά σπάνιες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνονται η βραδυκαρδία και το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα του δέρματος.

Παράλληλα παρατηρήθηκε υψηλότερο ποσοστό λοιμώξεων της κατωτέρας αναπνευστικής οδού (βρογχίτιδα, πνευμονία) και ανάπτυξης οίδηματος της ωχράς κηλίδας του οφθαλμού σε σχέση με το δείγμα ελέγχου.

Κατά συνέπεια σε ασθενείς που θα χορηγηθεί θεραπεία με φινγκολιμόδη απαιτείται:

• Να πάσχουν από Σκλήρυνση κατά Πλάκας με υποτροπιάζουσα μορφή, η οποία παρά τη θεραπεία πρώτης γραμμής (ανοσοτροποποιητικά φάρμακα) εμφανίζει υψηλό αριθμό υποτροπών (> 2 / χρόνο). Επίσης μπορεί να χορηγηθεί ως θεραπεία πρώτης επιλογής σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα μορφή χωρίς προηγούμενη θεραπεία, οι οποίοι εμφανίζουν από την αρχή της νόσου υψηλό αριθμό υποτροπών (>2 / χρόνο).
• Να έχει γίνει παύση τουλάχιστον 3 μήνες πριν την έναρξη του χαπιού, τυχόν προηγούμενων ανοσοτροποποιητικών ή ανοσοκατασταλτικών θεραπειών όπως η ναταλιζουμάμπη, η μιτοξαντρόνη, η αζαθειοπρίνη, η κυκλοφωσφαμίδη, οι ιντερφερόνε ή η οξική γλατιραμέρη.
• Να γίνει πριν την έναρξη της θεραπείας ενδελεχής δερματολογικός έλεγχος για να αποκλειστεί κακοήθεια του δέρματος (π.χ. μελάνωμα, βασικοκυτταρικό καρκίνωμα) ή να απομακρυνθεί κάποιος ύποπτος σπίλος.
• Να γίνει πριν την έναρξη της θεραπείας ενδελεχής οφθαλμολογικός έλεγχος για να αποκλειστεί πάθηση του οφθαλμού όπως εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ή γλαύκωμα.
• Να εξεταστεί ο ασθενής αιματολογικά για αντισώματα έναντι του ιού του έρπητα ζωστήρα (VZV), σε περίπτωση που δεν έχει περάσει ανεμευλογιά στην παιδική ηλικία. Σε περίπτωση έλλειψης αντισωμάτων απαιτείται εμβολιασμός κατά του ιού πριν την έναρξη της θεραπείας.
• Η πρώτη δόση να χορηγηθεί υπό συνθήκες νοσοκομειακής νοσηλείας για να παρακολουθηθεί η καρδιαγγειακή λειτουργία (αρτηριακή πίεση, καρδιακός ρυθμός) σε monitor για τον αποκλεισμό σοβαρών παρενεργειών όπως η αναφυλακτική αντίδραση και η βραδυκαρδία.
• Να γίνεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας τακτικός αιματολογικός έλεγχος των ηπατικών ενζύμων (τουλάχιστον 1 χ μήνα) για έγκαιρη διάγνωση τυχόν διαταραχής της ηπατικής λειτουργίας.

Το φάρμακο θα χορηγείται ημερησίως σε δόση 0,5mg, θα κυκλοφορήσει υπό το εμπορικό όνομα Gilenya και αναμένεται στα τέλη του 2011 στην Ελλάδα. Η φινγκολιμόδη ήδη συνταγογραφείται επίσημα στις ΗΠΑ και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης όπως η Γερμανία και η Ελβετία.