Κατάγματα των οστών του προσώπου

Στην εποχή μας είναι αυξημένος ο αριθμός των ασθενών με κατάγματα στο πρόσωπο.
Στα αίτια την πρώτη θέση κατέχουν τα τροχαία ατυχήματα (45-55%), ακολουθούν οι κακώσεις από συμπλοκές (5-15%) οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την άσκηση βίας, τη χρήση οινοπνεύματος, ναρκωτικών, ατυχήματα κατά την άθληση (4-15%) εργατικά (5-15%) και από διάφορα άλλα αίτια (πτώσεις, αγροτικά ατυχήματα, στο σπίτι κ.α) 25%.
Εντοπίζονται κατά 55% στο μέσο τριτημόριο του προσώπου (άνω γνάθο, μύτη, οφθαλμικό κόγχο, ζυγωματικό οστούν) και κατά 45% αφορούν το κάτω τριτημόριο (κάτω γνάθο).
Συμβαίνουν συχνότερα στους άνδρες από ότι στις γυναίκες (3-4:1) και κυρίως στην 2η και 3η δεκαετία της ζωής. Μπορεί να αφορούν ένα μόνο οστού ή και περισσότερα οστά προσώπου ή να συνυπάρχουν και με κακώσεις στο κρανίο (κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις) στον θώρακα, την κοιλία ή τα άκρα.

Αρχικά θα πρέπει να εκτιμηθεί η βαρύτητα της κάκωσης και να αξιολογηθεί η γενική του κατάσταση.

• Μεμονωμένα κατάγματα των γνάθων, με ασθενή σε καλή γενική κατάσταση αντιμετωπίζονται από τον Γναθοχειρούργο, χωρίς τη συμμετοχή γιατρών άλλων ειδικοτήτων.
• Όταν πρόκειται για ασθενή με βαριές κακώσεις που μπορεί να κινδυνεύει η ζωή του, πρώτα θα προσφερθούν οι πρώτες βοήθειες με σκοπό:
• Να μείνει ανοικτή η αναπνευστική οδός δηλ. να αφαιρεθούν αίματα, ξένα σώματα δόντια οστικές παρασχίδες από το στόμα, επίσης αν έχει φύγει προς τα πίσω η άνω ή κάτω γνάθος να τραβηχτούν προς τα έξω.
• Να σταματήσει η αιμορραγία με πίεση ή πωματισμό της τραυματισμένης περιοχής και στη συνέχεια οριστική αιμόσταση με πρόσθιο ή οπίσθιο ρινικό πωματισμό ή απολίνωση του αγγείου που αιμορραγεί, συρραφή των τραυμάτων του δέρματος και βλεννογόνων που είναι τραυματισμένα.
• Να γίνει έλεγχος για κακώσεις και σε άλλες περιοχές του σώματος όπως κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, η κακώσεις στην κοιλία, θώρακα, άκρα, όπου χρειάζονται γιατροί και άλλων ειδικοτήτων όπως νευροχειρούργοι, γενικοί χειρούργοι, αναισθησιολόγοι, ορθοπεδικοί.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται κατά τη μεταφορά του ασθενή από τη θέση του ατυχήματος σε Ειδικό Κέντρο.

• Θα πρέπει να προστατεύεται ο αυχένας, με ένα κολάρο ή άλλο μέσο, γιατί είναι ενδεχόμενο να συνυπάρχει κάκωση στην περιοχή αυτή.
• Όταν ο ασθενής είναι βαριά έχει απώλεια της συνείδησης θα πρέπει να μεταφέρεται σε πλαγιοπρηνή θέση (μπρούμυτα και πλάγια) ώστε να αποβάλλονται εκκρίσεις, αίματα, εμέσματα. Η ύπτια θέση (ανάσκελα ) είναι ακατάλληλη για ασθενή με γναθοπροσωπική κάκωση.
• Σε λιγότερο σοβαρά τραύματα χωρίς κρανιογκεφαλικές κακώσεις η καλύτερη θέση για τη μεταφορά του είναι ημικαθιστή με το κεφάλι προς τα εμπρός. Σε ένα ασθενή με κακώσεις στο πρόσωπο υπάρχει το ενδεχόμενο να παρατηρήσουμε, οιδήματα, αιματώματα, αιμορραγία από τη μύτη, το στόμα, εξωτερικά από το δέρμα και καμιά φορά από τα αυτιά.
• Το πρόσωπο θα είναι παραμορφωμένο, τα οστά με τα κατάγματα θα κινούνται ανώμαλα, και ο ασθενής δε θα μπορεί να ανοίξει ή να κλείσει το στόμα του, θα έχουν φύγει δόντια ή και τμήμα οστού.
• Πιο σοβαρό και επικίνδυνο είναι όταν φεύγει εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) από τη μύτη ή αυτιά (ρινόρροια, ωτόρροια) που σημαίνει κρανιοεγκεφαλική κάκωση.
• Όταν προσβάλλεται ο οφθαλμικός κόγχος υπάρχουν οφθαλμικές διαταραχές, εκχυμώσεις οιδήματα των βλεφάρων, άλλοτε εξώθφαλμος, άλλοτε ο οφθαλμικός βολβός φέρεται προς τα μέσα (ενόφθαλμος) ή προς τα κάτω και ο ασθενής βλέπει διπλά. Τύφλωση παρατηρείται όταν τραυματίζεται σοβαρά το οπτικό νεύρο.
• Επίσης μπορεί να εμφανίζεται μούδιασμα ή και μόνιμη αναισθησία μιας περιοχής (υποκόγχια, γενειακή) όταν τραυματίζονται τα αντίστοιχα νεύρα.

Κατάγματα χωρίς παρεκτόπιση (ρωγμώδη) ή με ελαφρά κινητικότητα μένουν χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα, με μόνη σύσταση του ασθενή να τρέφεται με μαλακή τροφή για 2-3 εβδομάδες και να βρίσκεται υπό παρακολούθηση.

Κατάγματα με μεγάλη κινητικότητα και παρεκτόπιση, απαιτούν ανάταξη δηλ. να επανέλθουν τα οστά στην ανατομική τους θέση και να ακινητοποιηθούν στη θέση αυτή. Τούτο γίνεται με δύο μεθόδους.

1. Την κλειστή μέθοδο, χωρίς χειρουργική επέμβαση, συνήθως με τοπική αναισθησία, εφαρμόζεται σε άτομα με δόντια και σε ορισμένα είδη καταγμάτων. Στερεώνονται ειδικά τόξα με αγκύλες στα δόντια της άνω και κάτω γνάθου, στις αγκύλες τοποθετούνται σύρματα, ή ελαστικοί δακτύλιοι και κλείνει το στόμα με τα δόντια σε φυσιολογική σύγκλειση, επί ένα περίπου μην (Διαγναθική ακινητοποίηση).
2. Συνηθέστερα χρησιμοποιείται η ανοικτή μέθοδος με χειρουργική επέμβαση, συνήθως υπό γενική αναισθησία. Γίνονται τομές, στο βλενογόνο ή το δέρμα, αποκαλύπτονται τα οστά που έχουν σπάσει, γίνεται επαναφορά στη φυσιολογική της θέση και ακινητοποιούνται με ειδικές πλάκες από τιτάνιο, πλάκες οστεοσύνθεσης που στερεώνονται με βίδες. Ο ασθενής δεν παραμένει με κλειστό στόμα καθόλου ή για 15 περίπου ημέρες.
3. Ειδικές τεχνικές χρησιμοποιούνται για κατάγματα ειδικών εντοπίσεων όπως μύτης, οφθαλμικού κόγχου, κροταφογναθικής διάρθρωσης κ.λ.π.

Πηγές:
Γράφει ο Μ. ΜΠΟΣΙΝΑΚΟΥ, Αμ. Επικ. Καθηγ. Γναθοχειρουργικής