Γαστο-οισοφαγική παλινδρόμικη νόσος - Απλό κάψιμο στο στήθος ή κάτι περισσότερο;

ΓΟΠΝ, όπως λέει και η λέξη, είναι η νόσος που προκαλείται από τη συχνή παλινδρόμηση (μετακίνηση προς τα πάνω) υγρών του στομάχου στον οισοφάγο, που είναι ο σωλήνας που μεταφέρει τις τροφές από το στόμα στο στομάχι.
Όσοι πάσχουν από ΓΟΠΝ συνήθως αισθάνονται κάψιμο πίσω από το στήθος ή ψηλά στο στομάχι, ίσως ξυνά υγρά να ανεβαίνουν από το στομάχι προς τα πάνω ή σπανιότερα νοιώθουν μία τάση για εμετό. Τα συμπτώματα αυτά χαρακτηρίζονται σαν "συμπτώματα παλινδρόμησης", συχνά εμφανίζονται ή χειροτερεύουν μετά το φαγητό και μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ώρες. Μερικές φορές εμφανίζονται στην κατάκλιση ή στη διάρκεια του ύπνου.
Κάψιμο στο στήθος ή ξυνά υγρά στο στόμα μπορεί βέβαια να έχουμε όλοι μας μερικές φορές, συνήθως μετά από μεγάλα γεύματα ή κατανάλωση αρκετών αλκοολούχων ποτών. Όταν όμως τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται δύο ή περισσότερες ημέρες την εβδομάδα, τότε η διάγνωση της ΓΟΠΝ είναι πολύ πιθανή και τα άτομα αυτά θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους.

Εκτός από κάψιμο στο στήθος, ξυνά υγρά ή άλλα συμπτώματα παλινδρόμησης, όσοι πάσχουν από ΓΟΠΝ μπορεί επίσης να έχουν: 

• πόνο πίσω από το στήθος που δεν οφείλεται σε καρδιακή πάθηση, η οποία πρέπει πάντοτε να αποκλείεται άμεσα από καρδιολόγο 
• εμετό με ή χωρίς αίμα
• δυσκολία στη δίοδο της τροφής από τον οισοφάγο στο στομάχι
• αίσθημα πνιγμού που διακόπτει τον ύπνο
• απώλεια βάρους 
• βραχνάδα
• κρίσεις με έντονο ξηρό βήχα και δυσκολία στην αναπνοή

Τα περίεργα αυτά συμπτώματα, που μπορεί να χαρακτηρισθούν ως "συμπτώματα αυξημένου κινδύνου", κατά κανόνα δείχνουν σοβαρότερη μορφή ΓΟΠΝ και τα άτομα αυτά θα πρέπει να συμβουλεύονται αμέσως το γιατρό τους.

H ΓΟΠΝ είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα. Σε πρόσφατη Ελληνική μελέτη (2002) βρέθηκε ότι συμπτώματα καψίματος ή ξυνών υγρών έχουν περισσότεροι από έναν στους τρεις Έλληνες ενήλικες και πολλοί από αυτούς έχουν τυπική ΓΟΠΝ. Η πιθανότητα να αναπτύξουμε παλινδρόμηση υγρών από το στομάχι στον οισοφάγο αυξάνει όσο μεγαλώνει η ηλικία μας και γι' αυτό η συχνότητα της ΓΟΠΝ είναι πολύ υψηλή μετά τα 40-45 χρόνια. Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι το πρόβλημα της ΓΟΠΝ είναι υπαρκτό ακόμη και σε παιδιά.

ΓΟΠΝ προκαλείται σε περίπτωση που δεν λειτουργεί ικανοποιητικά (χαλαρώνει συχνά) ο σφιγκτήρας, που βρίσκεται στο κατώτερο σημείο του οισοφάγου και φυσιολογικά επιτρέπει τη δίοδο τροφής ή υγρών μόνον από τον οισοφάγο προς το στομάχι. Τότε, συχνά περιεχόμενο του στομάχου γυρίζει πίσω στον οισοφάγο. Τα υγρά του στομάχου συνήθως είναι πολύ καυστικά γιατί περιέχουν ένα ισχυρό οξύ, το υδροχλωρικό. Το εσωτερικό τοίχωμα του οισοφάγου (ο βλεννογόνος) είναι ευαίσθητο στο οξύ και γι' αυτό παλινδρόμηση υγρών του στομάχου στον οισοφάγο έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση καψίματος ή ξυνών υγρών ή άλλων συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ. Εκτός από τα συμπτώματα, η παλινδρόμηση υγρών του στομάχου στον οισοφάγο συχνά προκαλεί ερεθισμό και φλεγμονή (κοκκινίλα) και ίσως εξελκώσεις (πληγές) του βλεννογόνου του οισοφάγου, που χαρακτηρίζονται σαν "οισοφαγίτιδα". Οισοφαγίτιδα δεν υπάρχει σε όλους τους ασθενείς με ΓΟΠΝ.

Η πλειοψηφία των ατόμων με ΓΟΠΝ δεν θα έχει επιπλοκές που να επηρεάσουν τη διάρκεια της ζωής τους, μολονότι σχεδόν σε όλους η ποιότητα της ζωής επηρεάζεται αρνητικά σε λιγότερο ή περισσότερο βαθμό. Έτσι, η παρουσία της ΓΟΠΝ συχνά επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες, τη διάθεση, τον ύπνο, τις κοινωνικές και φυσικές δραστηριότητες, ή την επαγγελματική απόδοση όσων έχουν το πρόβλημα.
Σε ένα ποσοστό των ατόμων με ΓΟΠΝ, που δεν λαμβάνουν θεραπεία, μπορεί να εμφανισθούν και σοβαρές επιπλοκές, όπως:

• Πόνος πίσω από το στήθος. Δεν είναι πάντοτε ανησυχητικό σημάδι, αλλά θέλει διερεύνηση κυρίως γιατί πρέπει να αποκλεισθεί ότι είναι πόνος που προέρχεται από την καρδιά.
• Αιμορραγία. Εμφανίζεται σε ασθενείς με οισοφαγίτιδα είτε απότομα σαν εμετός με αίμα, είτε λίγο-λίγο σαν αναιμία. 
• Δυσφαγία, δηλαδή δυσκολία στην κατάποση της τροφής από τον οισοφάγο στο στομάχι. Στα πολύ προχωρημένα στάδια οισοφαγίτιδας, δημιουργείται στένωση του αυλού του οισοφάγου, που εμποδίζει τη δίοδο της τροφής προς το στομάχι. 
•  Οισοφάγος Barrett. Ο συνεχής ερεθισμός από το οξύ και η συνεχής καταστροφή των κυττάρων του βλεννογόνου του κατώτερου οισοφάγου μπορεί να έχουν αποτέλεσμα την αντικατάσταση αυτών των κυττάρων από κύτταρα που αντέχουν στο οξύ, δηλαδή τη δημιουργία οισοφάγου Barrett. Η ιδιαίτερη σημασία του οισοφάγου Barrett είναι ότι έχει αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου. Σε πρόσφατη μάλιστα μεγάλη μελέτη από τις ΗΠΑ φάνηκε ότι άτομα με χρόνια, μη θεραπευόμενη ΓΟΠΝ (ανεξάρτητα από ανάπτυξη οισοφάγου Barrett) είχαν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του οισοφάγου.
• Εξω-οισοφαγικές βλάβες. Ο ερεθισμός των οργάνων της αναπνευστικής οδού μπορεί σπανίως να είναι και η κύρια εκδήλωση της ΓΟΠΝ με τους ασθενείς αυτούς να αναπτύσσουν λαρυγγίτιδα (βραχνάδα) ή κρίσεις βρογχικού άσθματος (δύσπνοια, ξηρό βήχα).

Τα άτομα που έχουν μόνον κάψιμο πίσω από το στήθος ή άλλα συνηθισμένα συμπτώματα παλινδρόμησης και κανένα από τα συμπτώματα αυξημένου κινδύνου, μπορεί να εφαρμόζουν αρκετά απλά, καθημερινά μέτρα τροποποίησης του τρόπου ζωής και διατροφής, ώστε να αποφεύγουν ή να μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων αυτών, όπως:

• Η αποφυγή μεγάλων ποσοτήτων φαγητού και υγρών και η λήψη μικρότερων και συχνότερων γευμάτων.
• Η αποφυγή τροφών ή ποτών που ευνοούν την παλινδρόμηση, όπως: λιπαρές ή πικάντικες τροφές, ντομάτα, κρεμμύδια, σοκολάτα, καφές, ποτά με ανθρακικό, οινοπνευματώδη, ξηροί καρποί. 
• Η αποφυγή κατάκλισης για τουλάχιστον δύο ώρες μετά το φαγητό.
• Η ανύψωση του πάνω μέρους του κρεβατιού περίπου 20-30 εκατοστά. Η προσθήκη περισσότερων μαξιλαριών δεν βοηθά.
• Η απόλυτη αποφυγή καπνίσματος. Το κάπνισμα συμβάλλει με πολλούς τρόπους στην εκδήλωση συμπτωμάτων ΓΟΠΝ και είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικός παράγοντας. 
• Η απώλεια βάρους, αν είναι υπέρβαροι.
• Η αποφυγή ένδυσης με στενά ρούχα ή σφικτά δεμένες ζώνες.

Συχνά τα απλά μέτρα τροποποίησης του τρόπου ζωής και διατροφής δεν μπορούν εύκολα να εφαρμοσθούν ή ακόμη και αν εφαρμοσθούν δεν έχουν αποτέλεσμα. Τα άτομα που 

• έχουν συνήθη συμπτώματα παλινδρόμησης, που εμφανίζονται περιστασιακά και δεν ανακουφίζονται εφαρμόζοντας όσο καλλίτερα μπορούν τα αρχικά απλά μέτρα αντιμετώπισης,
• έχουν από την αρχή συχνά (δύο ή περισσότερες ημέρες την εβδομάδα) συνήθη συμπτώματα παλινδρόμησης, 
• έχουν συμπτώματα αυξημένου κινδύνου (πόνο πίσω από το στήθος, αιμορραγία ή αναιμία, δυσφαγία, απώλεια βάρους, αίσθημα πνιγμού στον ύπνο)
  

θα πρέπει να επισκέπτονται αμέσως το γιατρό τους.

Ο γιατρός που εξετάζει ένα άτομο με συμπτώματα ΓΟΠΝ κρίνει ποιες εξετάσεις είναι απαραίτητες να γίνουν πριν αρχίσει η θεραπεία. Συχνά η διάγνωση της ΓΟΠΝ στηρίζεται μόνο στα συμπτώματα και η θεραπεία ξεκινά χωρίς καμμία πρόσθετη εξέταση.
Εφόσον υπάρχουν συμπτώματα αυξημένου κινδύνου ή άλλα άτυπα συμπτώματα, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει εξετάσεις.
Η συνηθέστερη εξέταση που γίνεται σε άτομα με συμπτώματα ΓΟΠΝ είναι η ενδοσκόπηση. Σε αυτή την εξέταση, ένας πολύ λεπτός και εύκαμπτος σωλήνας κατεβαίνει από το στόμα στον οισοφάγο και στη συνέχεια στο στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο του εξεταζόμενου. Ο γιατρός παρατηρεί τυχόν βλάβες που υπάρχουν στον οισοφάγο ή το στομάχι και έχει τη δυνατότητα να πάρει και βιοψίες. Η ενδοσκόπηση είναι μία πολύ απλή και ιδιαίτερα ασφαλής εξέταση που διαρκεί συνήθως 5 λεπτά.
Στους ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη συνήθη θεραπεία μπορεί να χρειασθεί να γίνουν και άλλες εξετάσεις, όπως μέτρηση της οξύτητας του γαστρικού υγρού (pHμετρία στομάχου) και μελέτη της κινητικότητας του οισοφάγου (μανομετρία).

Σήμερα υπάρχουν αρκετές θεραπευτικές επιλογές που αντιμετωπίζουν πολύ αποτελεσματικά όλο το φάσμα βαρύτητας της ΓΟΠΝ. Οι θεραπευτικές επιλογές είναι συνήθως φάρμακα (χάπια ή κάψουλες), που ελαττώνουν την παραγωγή οξέος από το στομάχι. Σπάνια, για κάποιες πολύ σοβαρές ή ανθεκτικές στη φαρμακευτική θεραπεία περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται και ενδοσκοπικές παρεμβατικές μέθοδοι ή χειρουργικές επεμβάσεις.
Η θεραπεία της ΓΟΠΝ θεωρείται επιτυχημένη όταν ανακουφίζει πλήρως τον ασθενή από τα συμπτώματα, βελτιώνει την ποιότητα ζωής του και επουλώνει τυχόν οισοφαγίτιδα. Μακροχρόνιος στόχος της θεραπείας είναι η πρόληψη των επιπλοκών.

Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που έχουν ΓΟΠΝ παρουσιάζει υποτροπή των συμπτωμάτων πολύ γρήγορα μετά τη διακοπή της αρχικής φαρμακευτικής θεραπείας. Αυτό είναι αναμενόμενο, γιατί τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται ελαττώνουν την παραγωγή οξέος από το στομάχι, αλλά δεν διορθώνουν την αιτία της παλινδρόμησης υγρών του στομάχου στον οισοφάγο.
Επομένως, οι περισσότεροι ασθενείς έχουν ανάγκη από μακροχρόνια, συνεχή ή περιοδική, αντιμετώπιση.
Η μακροχρόνια αντιμετώπιση της ΓΟΠΝ μπορεί να ποικίλλει από τα απλά μέτρα περιορισμού της παλινδρόμησης, την περιστασιακή λήψη φαρμάκων, ή την καθημερινή λήψη διαφόρων σκευασμάτων, ανάλογα με την περίπτωση του κάθε ασθενή.

Αξιολογήστε μόνοι σας τα συμπτώματά σας απαντώντας με ΝΑΙ ή ΟΧΙ στις παρακάτω ερωτήσεις.
1. Αισθάνεστε συχνά ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:

• αίσθημα δυσφορίας ή πόνου πίσω από το στήθος που μοιάζει να ανεβαίνει από το στομάχι προς τα πάνω;
• κάψιμο πίσω από το στήθος ή στο λαιμό
• ξυνά υγρά στο στόμα;
  

2. Έχετε συχνά τα παραπάνω συμπτώματα μετά το φαγητό ή την κατανάλωση οινοπνεύματος;
3. Aισθάνεστε τα παραπάνω συμπτώματα δύο ή περισσότερες ημέρες την εβδομάδα;
4. Σας προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση από αυτά τα συμπτώματα τα αντιόξινα;
5. Παίρνετε συχνά φάρμακα για το κάψιμο, αλλά εξακολουθείτε να έχετε ενόχληση;
Aν απαντήσετε ΝΑΙ σε δύο ή περισσότερες από τις παραπάνω ερωτήσεις, τότε είναι πιθανόν ότι έχετε ΓΟΠΝ και πρέπει να επισκεφθείτε το γιατρό σας.

• Η ΓΟΠΝ είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα.
• Κάψιμο πίσω από το στήθος ή ξυνά υγρά στο στόμα είναι τα συνήθη συμπτώματα της.
• Αν έχετε συνήθη συμπτώματα περιστασιακά, εφαρμόστε πρώτα τα απλά μέτρα περιορισμού της παλινδρόμησης.
• Αν έχετε συνήθη συμπτώματα συχνά ή συμπτώματα αυξημένου κινδύνου, επισκεφθείτε το γιατρό σας.
• Αν έχετε ΓΟΠΝ, θα πρέπει να θυμάστε ότι είναι μία χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος για την οποία θα πρέπει να εφαρμόζετε πάντοτε τα απλά μέτρα περιορισμού της παλινδρόμησης. Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία που, αν τη χρειάζεστε, θα σας απαλλάξει πλήρως από τα ενοχλήματα.