Τελειομανία: Χαρακτηριστικά και αρνητικές επιπτώσεις

Νιώθεις συχνά την ανάγκη ό,τι κάνεις να το κάνεις τέλεια; Έχεις παρατηρήσει να αναλαμβάνεις μια δουλειά και να μην την παραδίδεις ποτέ γιατί πιστεύεις ότι δεν είναι τέλεια και όλο κάτι λείπει; Καθυστερείς να παραδώσεις projects στη δουλειά σου γιατί νιώθεις την ανάγκη να τα τελειοποιήσεις; Παρατηρείς πως είσαι συνεχώς αγχωμένος γιατί θέλεις όλα να τα κάνεις τέλεια σε όλους τους τομείς της ζωής σου; Εάν έχεις μαζέψει αρκετά ναι στις παραπάνω ερωτήσεις τότε ίσως ανήκεις στην κατηγορία του τελειομανή.

Ως τελειομανής ορίζεται ο άνθρωπος που αρνείται να δεχτεί οτιδήποτε λιγότερο από την τελειότητα. Εκφράζει τη συνεχή προσπάθεια ενός ατόμου για την αποφυγή λαθών, δεν δέχεται με τίποτα τη μετριότητα, θέτει εξαιρετικά υψηλά πρότυπα απόδοσης και ασκεί πολύ αρνητική κριτική στον εαυτό του όταν δεν φτάνει αυτά τα πρότυπα, ανησυχώντας πάρα πολύ για το πώς θα τον κρίνουν οι άλλοι άνθρωποι.

Ποια είναι λοιπόν τα βασικά χαρακτηριστικά του τελειομανή ανθρώπου;

• Δεν αφήνει καθόλου χώρο για λάθη. Με το που εντοπίσει ένα λάθος, άμεσα το διορθώνει.
• Έχει πολύ συγκεκριμένους κανόνες για το πώς πρέπει να γίνονται τα πράγματα. Εάν τα πράγματα δεν γίνουν σύμφωνα με τους κανόνες, τότε ο τελειομανής τα απορρίπτει. Αρκετές φορές οι άνθρωποι γύρω από το άτομο αυτό δυσκολεύονται να κατανοήσουν τους κανόνες αυτούς και για το λόγο αυτό απομακρύνονται.
• Χρησιμοποιεί τον τρόπο σκέψης ''όλα ή τίποτα''. Σε οτιδήποτε, δηλαδή, κάνει στη ζωή του ή θα πρέπει όλα να γίνονται τέλεια ή αλλιώς δεν κάνει τίποτα. Δεν συμβιβάζεται με το γεγονός ότι κάποια πράγματα μπορεί να τα κάνει καλά, κάποια άλλα όχι και τόσο.
• Ασκεί πολύ έντονη κριτική στον εαυτό του. Είναι πολύ σκληρός με τον εαυτό του όταν δεν κάνει τα πράγματα έτσι όπως τα είχε φανταστεί, κατηγορεί τον εαυτό του ότι αυτός φταίει για όλα και νιώθει πολύ μεγάλη θλίψη όταν δεν πετυχαίνει τους στόχους του.
• Η επιτυχία δεν είναι ποτέ αρκετή. Όταν καταφέρνει ένα στόχο δύσκολο, δεν σταματά και εστιάζει την προσοχή του σε κάτι άλλο. Ό,τι και να κάνει πάντα στοχεύει σε κάτι ακόμα μεγαλύτερο, χωρίς ουσιαστικά να χαίρεται και να ικανοποιείται με αυτό που έχει επιτύχει. Η ζωή του είναι ένας ασταμάτητος αγώνας για επιτυχίες. Η «ευτυχία» του είναι συνεχώς συνδεδεμένη με το να προσπαθεί για κάτι ακόμα μεγαλύτερο.
• Καταναλώνει πάρα πολύ χρόνο στην προσπάθειά του να κάνει κάτι τέλειο. Θυσιάζει την προσωπική του ζωή, την οικογένειά του, τον ύπνο του, τη σωματική και ψυχική του υγεία για να φτάσει τον επιθυμητό στόχο: την τελειότητα.
• Συνεχώς βλέπει λάθη. Όσο και αν θεωρεί κάτι ολοκληρωμένο, πάντα θα βρει κάτι που δεν θα του αρέσει, που δε θα έχει γίνει σωστά ενώ όλοι γύρω του δεν βλέπουν το λάθος.   

Οι αρνητικές συνέπειες της τελειομανίας είναι πάρα πολλές, με βασικότερες την έλλειψη ικανοποίησης και ευτυχίας. Ένα τέτοιο άτομο ποτέ δεν θα επαινέσει τον εαυτό του για τους στόχους που κατακτά, συνεχώς θα έχει να γκρινιάξει για κάτι και ποτέ δεν θα νιώσει ευγνωμοσύνη για όλα αυτά που έχει, καθώς συνεχώς κάτι του λείπει. Θεωρεί πως μέσα από την τελειότητα θα νιώσει ευτυχισμένος, αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί. Δεν είναι λίγες οι φορές που δεν προσέχει την υγεία του, καθώς το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να αποδώσει τα μέγιστα σε αυτά που κάνει. 

Πώς μπορείς να τη διαχειριστείς και να βελτιώσεις την ποιότητα ζωής σου;

Στο πρώτο μέρος του άρθρου εστιάσαμε στα βασικά χαρακτηριστικά που εμφανίζει ένας άνθρωπος με τελειομανία και αναφέραμε ορισμένες από τις αρνητικές της συνέπειες. Στο δεύτερο αυτό μέρος θα εστιάσουμε στο πώς μπορεί να διαχειριστεί την ανάγκη τελειομανίας ένας άνθρωπος που θέλει να απαλλαγεί από αυτήν αλλά δεν ξέρει πώς να το καταφέρει.

• Αρχικά, αναγνώρισε τη διαφορά ανάμεσα στη φυσιολογική και την παθολογική τελειομανία. Τα βασικά χαρακτηριστικά της φυσιολογικής τελειομανίας είναι ότι ωθεί το άτομο στο να προσπαθεί για το καλύτερο, να βάζει στόχους στη ζωή του και να μην τους παρατά. Αντίθετα, στην παθολογική τελειομανία το άτομο εστιάζει όλη του την ψυχική ενέργεια στους δυσλειτουργικούς του κανόνες, δεν αποκλίνει καθόλου από αυτούς και θυσιάζει ό,τι μπαίνει στο δρόμο του για την τελειοποίηση του στόχου (από τις διαπροσωπικές του σχέσεις μέχρι την κατάσταση της υγείας του).
• Χρησιμοποίησε τους στόχους σου σαν οδηγούς και όχι σαν αυτοσκοπό. Οι τελειομανείς άνθρωποι συνδέουν την επίτευξη ενός στόχου με την αξία που έχουν οι ίδιοι ως άτομα. Για παράδειγμα, εάν αποτύχουν σε ένα στόχο σκέφτονται ότι είναι άχρηστοι και ανάξιοι. Γίνεται να ισχύει όμως αυτό; Μπορεί να χαρακτηριστεί ένας άνθρωπος ως ανάξιος μόνο και μόνο επειδή δεν μπόρεσε να πετύχει έναν από τους πολλούς στόχους του; Ένα άτομο είναι πολλά περισσότερα από τα επιτεύγματά του και τους στόχους του.
• Να επαινείς τον εαυτό σου για την προσπάθεια και όχι για το αποτέλεσμα. Ο τελειομανής δεν σταματά μέχρι να τελειοποιήσει αυτό που θέλει. Συνεχώς βλέπει λάθη και ποτέ δεν γιορτάζει για τις επιτυχίες του, καθώς τις θεωρεί δεδομένες. Να θυμάσαι όμως πως ακόμα και αν ορισμένες φορές δεν καταφέρεις τους στόχους σου, αυτό δεν σημαίνει πως δεν αξίζεις. Ακόμα και μέσα από καταστάσεις που δεν φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα μαθαίνουμε πολλά πράγματα για τον ίδιο μας τον εαυτό.
• Μάθε να σέβεσαι και να αγαπάς τον εαυτό σου. Δεν υπάρχει άνθρωπος που όσο και αν προσπαθεί, να μπορεί να είναι τέλειος σε όλα. Αυτό συμβαίνει γιατί η τελειότητα δεν υπάρχει πουθενά. Στόχος είναι ο κάθε άνθρωπος να μάθει να αναγνωρίζει τα προσωπικά του όρια, μέχρι πού φτάνει και τι μπορεί να κάνει και να δίνει επίσης στον εαυτό του το δικαίωμα να κάνει και λάθη, γιατί και αυτά ανθρώπινα είναι. Είναι πολύ άδικο ένας άνθρωπος να μιλά άσχημα για τον εαυτό του και να τον βρίζει μόνο και μόνο γιατί δεν τα κάνει όλα τέλεια. Βασικό χαρακτηριστικό της υγιούς εικόνας εαυτού είναι η αποδοχή των ελαττωμάτων μας.

Κλείνοντας, να πούμε πως, όπως κάθε χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς μας που δεν μας αρέσει και θέλουμε να το αλλάξουμε, έτσι και η τελειομανία χρειάζεται δουλειά για να σταματήσει να ταλαιπωρεί τον άνθρωπο που τη βιώνει. Εάν νιώθεις πως οι παραπάνω τρόποι δεν σε βοήθησαν όσο το είχες ανάγκη, θα μπορούσες να απευθυνθείς σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ο οποίος θα σε βοηθήσει αρχικά να κατανοήσεις τις αιτίες για τις οποίες εμφανίστηκε η τελειομανία αλλά και πώς μπορείς να τη διαχειριστείς. Και να θυμάσαι πως για να είσαι ευτυχισμένος δεν σημαίνει ότι όλα είναι τέλεια. Σημαίνει ότι αποφάσισες να δεις πέρα από τις ατέλειες.