Μελέτη για τις συνθήκες διασποράς ψευδών ειδήσεων για τους εμβολιασμούς, συνέταξε ομάδα ειδικών του Ευρωπαϊκού Κέντρου Λοιμώξεων (ECDC).

Το σχετικό κείμενο δημοσιεύτηκε χθες και έχει αναφορές στο πλαίσιο δημιουργίας και διασποράς της παραπληροφόρησης.

Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) για χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι γνωστό ότι είναι ασφαλή και αποτελεσματικά στην πρόληψη μολυσματικών ασθενειών.

Παρατηρείται, ωστόσο, παραπληροφόρηση που τα συνδέει εσφαλμένα με βλάβες στην υγεία ή άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες. Το φαινόμενο έχει γιγαντωθεί τα τελευταία χρόνια.

Η παραπληροφόρηση σχετικά με τα εμβόλια δεν είναι νέο φαινόμενο, αλλά έχει γίνει πιο εμφανές λόγω της ανόδου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και, πιο πρόσφατα, λόγω της εμφάνισης της πανδημίας COVID-19.

Η πανδημία έχει προσφέρει έδαφος εύκολης διασποράς της παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο, δείχνοντας πόσο γρήγορα μπορούν να εμφανιστούν νέα αφηγήματα. Η εστίασή τους στον εμβολιασμό είναι επικίνδυνη: μειώνουν την εμπιστοσύνη στα εμβόλια και οδηγούν σε διστακτικότητα στη λήψη τους.

Οι εθνικές Αρχές Δημόσιας Υγείας καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των δικτύων παραπληροφόρησης. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να έχουν καλή γνώση του τοπίου και να διαθέτουν τα κατάλληλα εργαλεία και στρατηγικές για την αντιμετώπισή της. 

Η μελέτη κατέγραψε διαδικτυακή παραπληροφόρηση για το εμβόλιο και στις έξι χώρες που μελετήθηκαν (Εσθονία, Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ρουμανία).

Έκταση

Οι συντάκτες της εκτιμούν πως η πραγματική έκταση του προβλήματος είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που γίνεται αντιληπτή.

Ανέλυσαν 1,8 εκατομμύριο δημοσιεύσεων στο Twitter που σχετίζονταν με τον εμβολιασμό μεταξύ του 2014 και του 2017. Χρησιμοποιώντας ειδικά ψηφιακά εργαλεία, αναγνώρισαν πως έως και το 22% των δημοσιεύσεων ήταν κατά των εμβολιασμών.

Έχει πολύ μαγάλη σημασία - τονίζουν - πως η έκθεση στην παραπληροφόρηση δεν είναι τυχαία: οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται από πλατφόρμες, όπως το Facebook, το Twitter και το YouTube, δημιουργούν "φυσαλίδες φίλτρου" ή "θαλάμους ήχου" και άτομα που έχουν δείξει ενδιαφέρον για συγκεκριμένα θέματα, εκτίθενται ακόμη περισσότερο σε παρόμοια στοιχεία.

Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης διαφέρουν ως προς την ταχύτητα με την οποία δημιουργείται το περιεχόμενο, την προσέγγιση χρηστών, τις μορφές και τις επιλογές κοινής χρήσης και - κατά συνέπεια - τον αντίκτυπό τους.

Το Facebook και το YouTube είναι προς το παρόν οι πλατφόρμες με τον μεγαλύτερο αριθμό ενεργών χρηστών. Μελέτη του 2019 έδειξε πως, μεταξύ του 2015 και του 2018, το πρόβλημα της παραπληροφόρησης (όχι για τον εμβολιασμό) μειώθηκε στο Facebook, έπειτα από αλλαγές στους αλγόριθμους και στις πολιτικές του ιστότοπου. Συνέχισε, όμως, να αυξάνεται στο Twitter.

Αντίκτυπος

Η ένταση της παραπληροφόρησης δεν σημαίνει απαραίτητα μεγαλύτερο αντίκτυπο. 

Αναφέρονται αποτελέσματα μελέτης του 2020 για την εξάπλωση "fake news" κατά τη διάρκεια των ευρωεκλογών του 2019. Διαπιστώθηκε πως οι συνομιλίες στο Twitter ήταν σε μεγάλο βαθμό περιορισμένες σε δίκτυα ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα, που σπάνια πέρασαν τα εθνικά σύνορα.

Μελέτες μάρκετινγκ δείχνουν ότι δημοσιεύσεις που περιέχουν οπτικό περιεχόμενο (φωτογραφίες, βίντεο) έχουν σημαντικά μεγαλύτερο αντίκτυπο στα κοινωνικά μέσα από αυτά που βασίζονται καθαρά σε κείμενα. Μεγάλο μέρος του οπτικού περιεχομένου στη συγκεκριμένη μελέτη ήταν χαμηλής ποιότητας.

Υπήρξαν, όμως, αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, με βίντεο που είχαν επαγγελματική επεξεργασία και κάποιοι ειδικοί είχαν δώσει στοιχεία με ιατρική ορολογία, ικανά να ενισχύσουν την αξιοπιστία του μηνύματος.

Μία ακόμη παράμετρος στην παραπληροφόρηση είναι η παρουσία ατόμων που επηρεάζουν (influencers). Τα άτομα αυτά έχουν την ικανότητα να εμπνεύσουν συμπεριφορές σε άλλους. Στην περίπτωση που οι "influencers" υπαγορεύσουν παραπληροφόρηση μέσω των λογαριασμών τους, αυξάνεται η πιθανότητα εξάπλωσής της.

Πηγές:
ECDC

Ειδήσεις υγείας σήμερα
1.026 πάσχοντες από αιμορροφιλία στην Ελλάδα - Εκστρατεία ευαισθητοποίησης #WearYourEverydayGenes
Νέα εξέταση ούρων θα μπορούσε να βοηθά άντρες να αποφύγουν τη βιοψία στον καρκίνο προστάτη
Γιατί είναι ξηρά τα χέρια μου;