Η μακροχρόνια κατανάλωση ουσιών που περιέχονται σε τρόφιμα, ακόμα και σε ποσότητες από εκατό ως και χίλιες φορές κάτω από το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο, μπορεί να δημιουργήσει τοξικότητα, με επίπτωση μεταξύ άλλων στο ορμονικό προφίλ του ανθρώπου. Το ίδιο συμβαίνει και με την συνεχόμενη έκθεση σε τοξικές ουσίες, έστω και αν αυτές βρίσκονται σε επιτρεπόμενα όρια.

Ζητήματα σαν το παραπάνω, που απασχολούν έντονα την επιστήμη της τοξικολογίας τα τελευταία χρόνια, έχουν υπερτοπικό χαρακτήρα και δεν γνωρίζουν από σύνορα και πολέμους.

Ο καθηγητής στο Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Τοξικολογίας, Δημήτρης Κουρέτας (φωτογραφία), βρίσκεται εδώ και καιρό σε επαφές με συναδέλφους του από το εξωτερικό, με στόχο να διοργανώσει ένα συνέδριο στην Ελλάδα το ερχόμενο φθινόπωρο. Στις χώρες προέλευσης των επιστημόνων περιλαμβάνονται η Ρωσία και η Ουκρανία, αλλά και η Τουρκία, το Ιράν και φυσικά η Ελλάδα.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όχι μόνο δεν άλλαξε τον προγραμματισμό, αλλά προσέθεσε νέο ενδιαφέρον στην προσπάθεια, που εφόσον ευοδωθεί - σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται και από την εξέλιξη του πολέμου - θα αποκτήσει και ισχυρό συμβολισμό. Η συζήτηση θα μπορούσε να επεκταθεί και στην πιθανή επιπλέον τοξικότητα λόγω των βομβών στα θέατρα των επιχειρήσεων, αλλά και στην "τοξικότητα" των διακρατικών και των διεθνών σχέσεων.

"Η Επιστήμη δεν πρέπει να χωρίζει, αλλά να ενώνει. Η τοξικολογία, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η τοξικότητα σε τρόφιμα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, είναι ζητήματα υπερτοπικού χαρακτήρα", επισημαίνει στο iatronet.gr ο κ. Κουρέτας και διατυπώνει την αντίθεσή του στην τάση περιθωριοποίησης και αποκλεισμού ανθρώπων της επιστήμης, της τέχνης, του αθλητισμού και άλλων τομέων, λόγω της καταγωγής τους και της εμπλοκής της χώρας τους στον πόλεμο. Η Ρωσία, σημειώνει, διαθέτει υψηλού επιπέδου ινστιτούτα στον τομέα της τοξικολογίας.

Μακροχρόνια χαμηλής δόσης τοξικότητα

Μέχρι το 2008 - 2010, όπως αναφέρει ο κ. Κουρέτας, η επιστήμη της τοξικολογίας βρισκόταν στο περιθώριο, σχεδόν στα απόνερα της ιατροδικαστικής και περιοριζόταν κυρίως στην αναζήτηση πιθανού δηλητηρίου στον οργανισμό κάποιου ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή.

Έκτοτε, με τους νέους κανονισμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε άλλες περιοχές του κόσμου, μέσω των τεχνικών ενσωμάτωσης και κυρίως με τη συνδρομή της μοριακής βιολογίας, άρχισε να ασχολείται έντονα με την επίδραση διάφορων ουσιών στην ανθρώπινη υγεία.

Στο peak της έρευνας διεθνώς βρίσκεται τα τελευταία χρόνια η λεγόμενη μακροχρόνια χαμηλής δόσης τοξικότητα (long-term low dose toxicity). Έχει να κάνει με ουσίες που είναι εγκεκριμένες, αδειοδοτημένες για χρήση σε συγκεκριμένες ποσότητες, αλλά με αξιοσημείωτη επίδραση όταν γίνεται μακροχρόνια κατανάλωσή τους ή μακροχρόνια έκθεση σε αυτές. Οι ουσίες αυτές βρίσκονται σε καλλυντικά, σε βαφές, σε συντηρητικά τροφίμων, σε προϊόντα ευρείας χρήσης, ακόμα και σε οδοντιατρικές εργασίες.

"Έχει αποδειχθεί ότι αν εκτεθούμε σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ως και χίλιες φορές κάτω από το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο, αλλά για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, μπορούν αυτές οι ουσίες να ασκήσουν τοξικότητα", επισημαίνει ο καθηγητής, προσθέτοντας πως το long term low dose toxicity είναι ένα από τα κορυφαία ζητήματα που θα απασχολήσουν το παγκόσμιο συνέδριο τοξικολογίας που θα γίνει στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, από τις 26 ως τις 30 Μαρτίου.

Τρόφιμα, κονσέρβες, χαρτί ταμειακής, σφραγίσματα δοντιών

Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα αναφέρει κάποια εγκεκριμένα φυτοφάρμακα, ουσίες που χρησιμοποιούνται σε θερμογραφικά χαρτιά ταμειακών μηχανών, σε κονσέρβες ή και σε σφραγίσματα δοντιών.

Όπως αναφέρει, αρκετά εγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στην αγροτική παραγωγή σήμερα και στην Ελλάδα, έχει βρεθεί ότι σε βάθος χρόνου μπορεί να ασκούν μια τοξική δράση ακόμα και αν η υπολειμματικότητά τους είναι από 100 ως 1000 φορές κάτω από το όριο ασφαλείας. Η τοξικότητα αυτή μπορεί να επηρεάσει το ορμονικό προφίλ του οργανισμού και την αναπαραγωγική δυνατότητα του ανθρώπου και των ζώων.

Το 2000 βγήκαν οι πρώτες διαπιστώσεις για την τοξική επίδραση της διφαινόλης άλφα, μιας ουσίας που περιέχεται μεταξύ άλλων στο διάλυμα που βάζουν οι οδοντίατροι στο σφράγισμα των δοντιών για να γίνεται γυαλιστερό και να μην ενοχλεί τη γλώσσα. "Βρέθηκε τότε από την Οδοντιατρική Σχολή του Tufts ότι μετά το σφράγισμα γυναίκες παραπονιούνταν για προβλήματα στον κύκλο τους. Διαπιστώθηκε ότι  αυτή η ουσία δημιουργεί ένα περίεργο ορμονικό αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα στις γυναίκες, αλλά και στους άνδρες. Έκτοτε, έχει μειωθεί το επίπεδο, αλλά δεν έχει απαγορευτεί", σημειώνει.

Η ίδια ουσία, προσθέτει, βρισκόταν μέχρι πρόσφατα στο εσωτερικό από τις κονσέρβες των ψαριών, δημιουργώντας μια όψη γυαλιστερού βερνικιού. "Βρέθηκε ότι αυτό εκχυλίζεται από το λάδι που υπάρχει μέσα στην κονσέρβα και περνάει σε αυτό που τρώει ο άνθρωπος και μπορεί να υποστεί τοξικότητα. Σήμερα που μιλάμε, έχουν ληφθεί μέτρα και οι ουσίες έχουν μειωθεί".

Και παρόμοιες ουσίες, ωστόσο, εξακολουθούν να περιέχονται στο θερμογραφικό χαρτί των ταμειακών μηχανών, ώστε να γίνεται σαν πλαστικό και να είναι πιο ανθεκτικό. Υπάρχει μια ευαισθητοποίηση σε κάποιες επαγγελματικές ομάδες που εκτίθενται καθημερινά σε τέτοιες ουσίες. όπως οι ταμίες των super markets.

"Όλα αυτά τα προβλήματα είναι υπερτοπικά. Είτε ένα super market βρίσκεται στην Ουκρανία, είτε στη Ρωσία είτε στη Γαλλία, οι άνθρωποι εκτίθενται με τον ίδιο τρόπο. Άρα αξίζει τον κόπο να φέρουμε τους επιστήμονες να συζητήσουν τα κοινά προβλήματα και μέσα από αυτό να αρχίσουμε να συζητάμε", τονίζει ο καθηγητής.

Σε ό,τι αφορά την τοξικότητα των όπλων που χρησιμοποιούνται στον πόλεμο στην Ουκρανία, διευκρινίζει ότι δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες για τα είδη των όπλων και πως πρέπει γίνουν μετρήσεις το πεδίο ώστε να ειπωθεί κάτι με ασφάλεια.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
GSK: Μήνυση κατά Pfizer-BioNTech για τις πατέντες των εμβολίων mRNA
Το Τai chi βελτιώνει την ποιότητα ύπνου ασθενών με προχωρημένο καρκίνο πνεύμονα [μελέτη]
Πώς θα αυξήσουμε την αντοχή μας