Μετωπική με την Πολιτεία και με πέτρα του σκανδάλου το clawback ετοιμάζεται να κάνει φαρμακοβιομηχανία στις 6/5/2022 στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Το αιτιολογικό της δικαστικής διαμάχης είναι ότι αν και το clawback πάρθηκε από την Πολιτεία ως προσωρινό μέτρο, πλέον έχει χάσει αυτή την ιδιότητα του χαρακτήρα του, έχει παρέλθει ικανός χρόνος από την οξεία φάση της οικονομικής κρίσης, μεταβλήθηκαν οι γενικότερες συνθήκες και παράλληλα επιβλήθηκαν και άλλα μέτρα συγκράτησης της φαρμακευτικής δαπάνης. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τη γραμμή επιχειρηματολογίας από την πλευρά της εταιρείας που αιτείται την κατάργηση του μέτρου, ο νομοθέτης οφείλει να δικαιολογήσει την αναγκαιότητά του. Ενός μέτρου που υπενθυμίζεται ότι πήρε παράταση στην εφαρμογή του έως το 2025.

Το ιστορικό της διαμάχης 

Η πρόσφατη δημόσια τοποθέτηση στελεχών του Υπουργείου Υγείας αναφορικά με το claw back, στο 7ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, χαρακτηρίζοντάς το μέτρο ως μη λογικό, συνέπεσε χρονικά με την ενδιαφέρουσα νομικά απόφαση 612/2022 της αυξημένης 7μελούς Σύνθεσης του ΣΤ’ Τμήματος του Συμβουλίου Επικρατείας. Η απόφαση αυτή παρέπεμψε ομόφωνα στην Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας το κρίσιμο ζήτημα της συνταγματικότητας του clawback φαρμακευτικής δαπάνης για τα έτη 2019 και εξής.

Η κρίσιμη αυτή συζήτηση προσδιορίστηκε για δικάσιμο στις 6/5/2022 ενώπιον της Μείζονος Ολομέλειας του Δικαστηρίου. Η υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η παραπάνω απόφαση, σύμφωνα με πληροφορίες, αφορά Ελληνική φαρμακευτική εταιρεία που υπέβαλε αίτηση ακύρωσης του clawback του ΕΟΠΥΥ. Σύμφωνα με την πλειοψηφία του ΣΤ’ Τμήματος (Εισηγητής και 2 Σύμβουλοι), το clawback κρίθηκε για το 2019 συνταγματικό.

Σύμφωνα με την άποψη αυτή, το Δημόσιο είναι ελεύθερο να καθορίζει τους γενικούς όρους συναλλαγής του με τους οικονομικούς φορείς, προκειμένου να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη δημοσιονομική ισορροπία. Το οριζόντιο clawback, ως γενικός όρος συναλλαγής που επιβάλλεται στις φαρμακευτικές επιχειρήσεις, με τις οποίες δεν θα συναφθεί συμφωνία μετά από διαπραγμάτευση τιμής, δεν πλήττει τον σκληρό πυρήνα της επιχειρηματικής τους ελευθερίας, αφού αυτές έχουν την ευχέρεια να ζητήσουν την διαγραφή του προϊόντος από τον θετικό κατάλογο των συνταγογραφουμένων φαρμάκων, δηλαδή τον κατάλογο των φαρμάκων που αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ.

Η αντίθετη άποψη

Εξαιρετικό ενδιαφέρον, ωστόσο, παρουσιάζει εν προκειμένω και το αιτιολογικό της αυξημένης μειοψηφίας, που απαρτίστηκε από τον Πρόεδρο του Τμήματος, μία Σύμβουλο και δύο Παρέδρους (χωρίς δικαίωμα ψήφου), η οποία έκρινε εν ολίγοις ότι το clawback για το διάστημα της χρονικής παράτασης για το  2019-2022 είναι αντισυνταγματικό. Ειδικότερα, με την άποψη αυτή έγινε δεκτό ότι έχει παρέλθει μια δεκαετία από την θέσπιση του μέτρου και άρα έχει χάσει την προσωρινότητά του, έχει παρέλθει ικανός χρόνος από την οξεία φάση της οικονομικής κρίσης, μεταβλήθηκαν οι γενικότερες συνθήκες και παράλληλα επιβλήθηκαν και άλλα μέτρα συγκράτησης της φαρμακευτικής δαπάνης. Ενόψει αυτών, σύμφωνα με την άνω άποψη, ο νομοθέτης οφείλει να έχει αιτιολογήσει και να τεκμηριώσει την αναγκαιότητα και την προσφορότητα του clawback για το διάστημα 2019-2022, αφού λάβει υπόψη συνδυαστικά το συνταγματικό δικαίωμα στην οικονομική ελευθερία των φαρμακευτικών εταιρειών και την υποχρέωση κρατικής μέριμνας για την υγεία και την κοινωνική ασφάλιση.

Σύμφωνα λοιπόν με την απόφαση 612/2022, δεν είναι αρκετό να επικαλείται ο νομοθέτης ότι η κατά χρόνο επέκταση του μέτρου υπαγορεύτηκε απλά από λόγους δημοσιονομικού συμφέροντος. Περαιτέρω μάλιστα η παραπάνω άποψη κατέληξε στο ότι αν η τεκμηρίωση της αναγκαιότητας του clawback δεν έχει γίνει προηγουμένως από τον νομοθέτη, το Συμβούλιο Επικρατείας δεν μπορεί να προβεί πρωτογενώς σε αυτήν, λόγω του ότι η φαρμακευτική αγορά έχει ιδιαίτερα τεχνικό χαρακτήρα και απαιτείται μια συνολική αξιολόγηση σειράς επιμέρους νομοθετικών μέτρων.

Η παραπάνω απόφαση κατά τους νομικούς κύκλους και τις φαρμακευτικές εταιρείες σηματοδοτεί μια σημαντική εξέλιξη στην περαιτέρω δικαστική αντιμετώπιση του μείζονος σημασίας ζητήματος του claw back καθώς πέραν των εκατέρωθεν νομικών επιχειρημάτων των συμβούλων του Τμήματος, όπως αυτές αποτυπώνονται στην  απόφαση αυτή του ΣτΕ, υπάρχει και ουσιαστική διαφοροποίηση σε σχέση με προηγούμενες αποφάσεις του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ, που έκριναν το μέτρο σύμφωνο με το Σύνταγμα, καθώς πλέον περνώντας από τη στενωπό της οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε από το 2010 τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα έχουν διαφοροποιηθεί εντελώς, ενώ παράλληλα γίνεται πλέον κατανοητό ότι το καταρχήν προσωρινό μέτρο ελέγχου της φαρμακευτικής δαπάνης που θεσπίστηκε το πρώτο με τις διατάξεις του Μνημονίου 2  λειτούργησε και εξακολουθεί να λειτουργεί (έχει ήδη παραταθεί μέχρι και το 2025) με διαρκώς αυξανόμενη σφοδρότητα. 

Κατά τις φαρμακευτικές εταιρείες, το claw back συνιστά μία χαρακτηριστική περίπτωση μέτρου εφησυχασμού της Πολιτείας που ουσιαστικά δεν αναζητά τα εργαλεία για τη χάραξη ουσιαστικών τρόπων ελέγχου της φαρμακευτικής δαπάνης και ουδόλως φέρεται διατεθειμένη να αυξήσει τους σχετικούς προϋπολογισμούς για τις ανάγκες της χώρας σε φάρμακα, οι οποίες όπως είναι ευνόητο, κάθε χρόνο αυξάνονται λόγω της κυκλοφορίας νέων ακριβότερων φαρμάκων και των ροών συνανθρώπων μας που έρχονται στη χώρα μας για να διαφυλάξουν τη ζωή τους έχοντας πρόσβαση σε πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Το claw back, όπως ομολογείται από όλους τους εμπλεκόμενους, ουσιαστικά και όπως λειτουργεί στην πράξη από το 2012 είναι ένα άδικο μέτρο, που μετατοπίζει το βάρος του κράτους στον ιδιωτικό τομέα και ουσιαστικά έχει καταστεί μέτρο τιμωρίας των επιχειρήσεων φαρμάκων που αδυνατούν πια να αντεπεξέλθουν. Σημειώνουμε, ότι η διαπίστωση αυτή δεν έχει εκφραστεί μόνο εκ μέρους των εταιρειών είναι και σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής γιατί καθιστά μη βιώσιμες τις εταιρείες, πλην όμως τίποτα δεν έγινε μέχρι σήμερα.

Οι παραπάνω εξελίξεις, σύμφωνα με τους δικηγόρους της φαρμακοβιομηχανίας, σηματοδοτούν, την ουσιαστική έξοδο από μία δυσάρεστη μακρά και παρατεταμένη περίοδο οικονομικού μαρασμού και ουσιαστικά μπορούν να αναδειχθούν ως ευκαιρία απαρχής μιας ουσιαστικής συζήτησης για τη χάραξη μιας νέας αυτοδύναμης πολιτικής στον ευαίσθητο χώρο της Υγείας των Ελλήνων, απαλλαγμένης από τα αλόγιστα βάρη των φαρμακευτικών επιχειρήσεων προς όφελος των Ελλήνων ασθενών.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Webinar Φάκελοι Υγείας με θέμα: ''Καρδιακή ανεπάρκεια & συννοσηρότητες''
Το νέο διοικητικό συμβούλιο του ΣΦΕΕ και το ψήφισμα της γενικής συνέλευσης
Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου: Πιο αποτελεσματική η διατροφική προσαρμογή από τα φάρμακα [μελέτη]