Αναπτυξιακά ελλείμματα σε σημερινά ''πρωτάκια'' λόγω της πανδημίας [Πίνακες]

Οι πρώιμες εμπειρίες του παιδιού χτίζουν ισχυρά θεμέλια για τη μελλοντική μάθηση, τη συμπεριφορά, τη σωματική και την ψυχική του υγεία. Διεθνώς αναγνωρισμένα αναπτυξιακά ορόσημα και λειτουργικοί δείκτες καθορίζουν την επιθυμητή κατάκτηση δεξιοτήτων σε μια σειρά από τομείς, όπως ο γνωστικός, ο κοινωνικός, ο κινητικός και ο επικοινωνιακός. Πιθανή απόκλιση από αυτά μπορεί να εντοπιστεί από γονείς – φροντιστές, από τον παιδίατρο ή από τον παιδαγωγό και να εγείρει «κόκκινη σημαία» για την ανάγκη πρώιμης παιδικής παρέμβασης. Αυτή οφείλει να είναι εξατομικευμένη, διεπιστημονική και να ακολουθεί το οικογενειοκεντρικό μοντέλο.

Το θέμα θα απασχολήσει ειδική ενότητα σε επιστημονική ημερίδα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την Κοινωνία των Πολιτών, που διοργανώνεται την Παρασκευή 19/9 στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο του Connected We Stand Festival.

Η Λογοπαθολόγος – Ψυχοπαιδαγωγός στην Α Παιδιατρική Κλινική του Ιπποκράτειου νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, Ελευθερία Παπαζολούδη, και η παιδίατρος, διδάκτωρ του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Όλγα Τζέτζη, μιλούν στο iatronet.gr για την έννοια της πρώιμης παρέμβασης, ενώ εξηγούν τα αναπτυξιακά ορόσημα και πότε εγείρεται red flag. Παράλληλα, επισημαίνουν τα σημαντικά αναπτυξιακά ελλείμματα που παρατηρούνται σε παιδιά που εισέρχονται σήμερα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, τα οποία αποδίδονται στον εγκλεισμό και στο μη πέρασμά τους από το στάδιο του παιδικού σταθμού κατά την περίοδο των περιορισμών της πανδημίας.

Η «αδικημένη» γενιά των σημερινών 6χρονων

«Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά που λόγω των lockdown τα προηγούμενα χρόνια έχουν χάσει σημαντικά εκπαιδευτικά ορόσημα», παρατηρεί η κ.Παπαζολούδη, χαρακτηρίζοντας ως «αδικημένη» τη γενιά των παιδιών που πηγαίνουν φέτος στην 1η Δημοτικού. «Πολλά από αυτά, τα οποία πήγαν απευθείας στα προνήπια, χωρίς να προηγηθεί ο παιδικός σταθμός, έχουν χάσει στην εκπαιδευτική ένταξη και παρουσιάζουν ελλείμματα τόσο μαθησιακά όσο και κοινωνικοσυναισθηματικά», αναφέρει και συμπληρώνει: «Έχουν χάσει στην κοινωνικοποίηση, στην αντίληψη των κανόνων μέσα σε μια ομάδα, στην ικανότητά τους να ακολουθούν ένα πρόγραμμα, στην ικανότητα οριοθέτησης της ακουστικής επεξεργασίας μέσω τραγουδιών, την απομνημόνευση στίχων, την απόκτηση μελωδικότητας, τον οπτικοκινητικό συντονισμό μέσω του παιχνιδιού. Παράλληλα, έχει ενισχυθεί η επαφή των παιδιών αυτών με τις οθόνες».

Όπως εξηγεί η λογοπαθολόγος–ψυχοπαιδαγωγός, ένα έλλειμμα σε κάποιον τομέα επηρεάζει και τους άλλους τομείς σε μια αλυσίδα που έχει αντίκτυπο στη συλλογική πορεία του. «Ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί μέσω των πολλαπλών συστημάτων, το ιδεοδεκτικό, το αιθουσαίο, το απτικό, το ακουστικό, το οπτικό. Ένα παιδί που έχει έλλειψη εμπειριών σε όλους αυτούς τους τομείς λόγω του εγκλεισμού, θα χρειαστεί να κάνει ένα catch up ενός ή δύο χρόνων και εμείς πρέπει να προσαρμόσουμε τις απαιτήσεις του μαθησιακού προφίλ στη γενιά αυτή που είναι αδικημένη», σημειώνει.

Η σημασία των πρώτων χιλίων ημερών

Οι πρώτες 1.000 μέρες της ζωής του παιδιού έχουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του εγκεφάλου του, επισημαίνει από την πλευρά της η κ.Τζέτζη, σημειώνοντας τη σημασία των ερεθισμάτων που θα λάβει από το περιβάλλον στα πρώτα βήματα, πέρα από τους γενετικούς και τους περιγεννητικούς παράγοντες που θα επηρεάσουν την εξέλιξή του.

«Το γεγονός ότι πολλά από τα παιδιά αυτής της γενιάς δεν πήγαν στον παιδικό σταθμό και έμειναν στο σπίτι, οδήγησε σε σημαντικό περιορισμό της σωματικής δραστηριότητας, στην έλλειψη επαφής με το φυσικό περιβάλλον και στη μεγαλύτερη στροφή τους προς τις οθόνες», υπογραμμίζει και προσθέτει: «Παράλληλα, σε πολλές περιπτώσεις ο εγκλεισμός όλης της οικογένειας στο σπίτι διατάραξε τους ρυθμούς ζωής. Γονείς σε έντονη συναισθηματική πίεση, συγκρούσεις ατομικές και μέσα στο σύστημα της οικογένειας, κλονισμός της σωματικής και ψυχικής υγείας, αναγκαστική στροφή και αυτών σε οθόνες και social media. Όλα αυτά, αθροιστικά, έχουν αντίκτυπο στα παιδιά, με γνωστικά και συναισθηματικά ελλείμματα, τα οποία φαίνονται τώρα».

Η πρώιμη παιδική παρέμβαση, αναφέρει η παιδίατρος, οφείλει να είναι διεπιστημονική, οικογενειοκεντρική και εξατομικευμένη, με τον παιδίατρο σε ρόλο συντονιστή ομάδας και με την ενεργό συμμετοχή της οικογένειας, η οποία αντιμετωπίζεται ως σύστημα. Ο παιδίατρος μπορεί να αναγνωρίζει εγκαίρως τα σημάδια της νευροδιαφορετικότητας σε ένα βρέφος – νήπιο και να βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση και συνεργασία με την οικογένεια στις περιπτώσεις που χρειάζεται.

Πότε σηκώνονται «κόκκινες σημαίες»

Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται συνοπτικά οι ενδείξεις απόκλισης από τα αναπτυξιακά ορόσημα, ανά τομέα και ανά ηλικία, που μπορεί να εγείρουν red flags για πρώιμη παρέμβαση.