Τα φάρμακα χωρίς δραστική ουσία μπορούν συχνά να ανακουφίσουν τα συμπτώματα, ακόμη και όταν οι ασθενείς γνωρίζουν ότι πρόκειται για εικονικό φάρμακο. Αυτό επιβεβαιώνεται από μια μετα-ανάλυση στο Scientific Reports.

Τα εικονικά φάρμακα είναι από τα πιο ευέλικτα φάρμακα. Δεν έχουν δράση μόνο σε ψυχικές ασθένειες όπως η κατάθλιψη και τα άγχη, αλλά και σε σωματικές παθήσεις. Ακόμη και σε ασθένειες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η νόσος Πάρκινσον, τα υποκειμενικά συμπτώματα της νόσου μπορούν να βελτιωθούν.

Ένας τομέας εστίασης είναι η θεραπεία του πόνου, όπου η δράση μπορεί να αποδοθεί στην ενεργοποίηση ενδογενών οπιούχων, κάτι που είναι ένας καθαρά βιολογικός μηχανισμός.

Για πολύ καιρό, η έρευνα θεωρούσε ότι η παραπλάνηση – δηλαδή η πεποίθηση του ασθενούς ότι λαμβάνει ένα φαρμακολογικό δραστικό συστατικό – είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίδραση του εικονικού φαρμάκου.

Αυτό άλλαξε όταν ο Ted Kaptchuk από το Beth Israel Deaconess Medical Center στη Βοστώνη, σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη στο "PLOS ONE" το 2010, κατάφερε να αποδείξει ότι τα εικονικά φάρμακα ανακουφίζουν τα συμπτώματα σε ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ακόμη και όταν τους εξηγείται ότι λαμβάνουν εικονικό φάρμακο.

Οι ειδικοί αναφέρονται σε αυτά ως εικονικά φάρμακα ανοιχτής ετικέτας.

Προϋπόθεση για την επίδραση ήταν να ενημερωθούν οι ασθενείς ότι το εικονικό φάρμακο έχει αποτέλεσμα και ότι δεν απαιτούνται περαιτέρω μέτρα πέραν της αξιόπιστης λήψης του.

Έκτοτε έχουν διεξαχθεί περαιτέρω τυχαιοποιημένες μελέτες για τα ανοιχτά εικονικά φάρμακα. Μια ομάδα με επικεφαλής τον Stefan Schmidt από την Κλινική Ψυχοσωματικής Ιατρικής και Ψυχοθεραπείας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Φράιμπουργκ συνόψισε τα αποτελέσματα 60 μελετών με 4.648 συμμετέχοντες σε μια μετα-ανάλυση.

Μεταξύ αυτών υπήρχαν μη κλινικές μελέτες, οι οποίες εξέτασαν κυρίως την επίδραση σε πειραματικά προκληθέντα συναισθηματικά στρες.

Ωστόσο, υπήρχαν και πολλές κλινικές μελέτες που εξέτασαν την επίδραση, για παράδειγμα, στην αλλεργική ρινίτιδα, στον χρόνιο πόνο στην οσφύ, στη μείζονα κατάθλιψη, στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή ακόμη και στην κόπωση που προκαλεί ο καρκίνος.

Τα ανοιχτά εικονικά φάρμακα δεν χρησιμοποιήθηκαν μόνο ως χάπια, αλλά και ως ρινικό σπρέι, σταγόνες ή κρέμα για το δέρμα ή ως καφές χωρίς καφεΐνη. Σε μια μελέτη, οι ασθενείς έπρεπε απλώς να φανταστούν ότι λάμβαναν εικονικό φάρμακο.

Σύμφωνα με τον Schmidt, σε πολλές μελέτες επιτεύχθηκε σημαντικό αποτέλεσμα.

Στην κλινική χρήση, το αποτέλεσμα ήταν ακόμη ισχυρότερο με 0,47 SMD από ό,τι στις καθαρά πειραματικές μελέτες με 0,29 SMD. SMD σημαίνει τυποποιημένη μέση διαφορά. Σε αυτό το πλαίσιο, το αποτέλεσμα συσχετίζεται με την κανονική κατανομή (τυπική απόκλιση).

 Το SMD είναι ένα μέτρο επίδρασης που χρησιμοποιείται συχνά σε μετα-αναλύσεις: 0,2 είναι μια μικρή, 0,5 μια μέση και 0,8 μια μεγάλη επίδραση. Τα ανοιχτά εικονικά φάρμακα μπορούν έτσι να επιτύχουν μια κλινικά σημαντική επίδραση.

Σε αντίθεση με τα "αληθινά" εικονικά φάρμακα, η επίδραση περιορίζεται όμως στις καθαρά υποκειμενικές αισθήσεις των δοκιμαζόμενων και των ασθενών.

Σε αντικειμενικά μετρήσιμους παράγοντες, όπως οι τιμές του αίματος, τα δεδομένα ύπνου ή η πνευμονική λειτουργία, δεν έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής καμία σημαντική επίδραση στις μελέτες που έχουν αξιολογηθεί. Ωστόσο, ο Schmidt ελπίζει ότι αυτό θα αλλάξει σε περαιτέρω μελέτες με μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων.

Για τους ειδικούς της ψυχοσωματικής ιατρικής, τα ανοιχτά εικονικά φάρμακα είναι η πιο ειλικρινής επιλογή. Είναι ηθικά απαράδεκτο να εξαπατάται ο ασθενής σχετικά με τη φύση του φαρμάκου.

Πηγές:
Scientific Reports

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]