Το άσθμα αποτελεί μία από τις πιο συχνές χρόνιες παθήσεις της παιδικής ηλικίας. Ωστόσο, στην προσχολική περίοδο (1- 5 ετών) η διάγνωση παραμένει πρόκληση, καθώς τα συμπτώματα συχνά συγχέονται με επαναλαμβανόμενες ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Οι γονείς συχνά αναφέρουν:

"Κάθε φορά που αρρωσταίνει, βήχει για εβδομάδες" ή "Πάλι σφυρίζει, χωρίς πυρετό".

Και κάπου εκεί γεννάται το ερώτημα: Πρόκειται για πρώιμο άσθμα ή για απλή ιογενή βρογχιολίτιδα;

Τι είναι το άσθμα

Το άσθμα είναι χρόνια φλεγμονώδης πάθηση των αεραγωγών, που χαρακτηρίζεται από:

  • Βρογχική υπεραντιδραστικότητα (οι αεραγωγοί αντιδρούν υπερβολικά σε ερεθίσματα).
  • Αναστρέψιμη απόφραξη της ροής του αέρα.
  • Επαναλαμβανόμενα επεισόδια συριγμού, δύσπνοιας, βήχα ή σφιξίματος στο στήθος.

Η φλεγμονή αυτή προκαλεί οίδημα του βλεννογόνου και σύσπαση των λείων μυϊκών ινών στους βρόγχους, με αποτέλεσμα τη στένωση του αυλού - οι αεραγωγοί γίνονται πιο στενοί και αυξάνεται η αντίσταση στη ροή του αέρα.

Ιδιαιτερότητες της προσχολικής ηλικίας

Στα παιδιά κάτω των 5 ετών:

  • Οι αεραγωγοί είναι ανατομικά στενοί και αποφράσσονται εύκολα.
  • Το ανοσοποιητικό σύστημα βρίσκεται σε φάση ωρίμανσης.
  • Οι ιογενείς λοιμώξεις είναι συχνές (κυρίως RSV, ρινοϊός, παραγρίπης).

Έτσι, ένας συριγμός δεν ισοδυναμεί με άσθμα.

Περίπου το 30% - 50% των παιδιών αυτής της ηλικίας θα παρουσιάσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο συριγμού, αλλά μόνο ένα μικρότερο ποσοστό θα εξελιχθεί σε εμμένουσα ασθματική νόσο.

Φαινότυποι συριγμού στην προσχολική ηλικία

Σύμφωνα με τις οδηγίες της GINA και της ERS (2023):

  1. Επεισοδιακός συριγμός από ιώσεις (Episodic Viral Wheeze)
    • Εκδηλώνεται μόνο κατά τη διάρκεια ιογενών λοιμώξεων.
    • Μεταξύ των επεισοδίων το παιδί είναι τελείως ασυμπτωματικό.
    • Συνήθως υποχωρεί με την ηλικία.
  2. Πολυπαραγοντικός συριγμός (Multi-trigger Wheeze)
    • Εμφανίζεται και εκτός λοιμώξεων, π.χ. με γέλιο, κλάμα, άσκηση ή έκθεση σε αλλεργιογόνα.
    • Αυτή η ομάδα έχει μεγαλύτερη πιθανότητα εξέλιξης σε άσθμα σχολικής ηλικίας.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η διάγνωση στην προσχολική ηλικία είναι καθαρά κλινική, καθώς δεν υπάρχει αξιόπιστη σπιρομέτρηση κάτω των 5–6 ετών.Βασίζεται σε τρεις πυλώνες: ιστορικό, κλινική εικόνα και ανταπόκριση στη θεραπεία.

1️⃣ Ιστορικό

  • ≥3 επεισόδια συριγμού ή βήχα με συριγμό που ανταποκρίνονται σε βρογχοδιασταλτικό (σαλβουταμόλη).
  • Συμπτώματα νυκτερινού βήχα, δύσπνοιας ή συριγμού χωρίς πυρετό.
  • Οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό ατοπίας (έκζεμα, αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα).
  • Επιδείνωση με γέλιο, κλάμα, άσκηση ή κρύο αέρα.
  • Επίμονα συμπτώματα >2 εβδομάδες μετά από ίωση.

2️⃣ Κλινική εξέταση

Κατά το επεισόδιο παρατηρείται συριγμός, παρατεταμένη εκπνοή, ταχύπνοια, χρήση επικουρικών μυών.

Μεταξύ των επεισοδίων, η εξέταση μπορεί να είναι φυσιολογική.

3️⃣ Δοκιμαστική θεραπεία

Η δοκιμαστική χορήγηση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών (ICS) για 4 - 8 εβδομάδες είναι διαγνωστικό εργαλείο.
Εάν τα συμπτώματα και οι κρίσεις μειωθούν ουσιαστικά, ενισχύεται η υποψία άσθματος.

Asthma Predictive Index (API)

Ένα χρήσιμο εργαλείο για την πρόβλεψη εμμένουσας πορείας είναι το Asthma Predictive Index (API).

Ένα παιδί κάτω των 3 ετών με ≥4 επεισόδια συριγμού/έτος θεωρείται υψηλού κινδύνου για άσθμα στη σχολική ηλικία εάν πληροί ένα μείζον ή δύο ελάσσονα κριτήρια.

Μείζονα κριτήρια:

  • Γονιός με άσθμα.
  • Ατοπική δερματίτιδα.
  • Ευαισθητοποίηση σε αερογενή αλλεργιογόνα.

Ελάσσονα κριτήρια:

  • Ευαισθητοποίηση σε τροφικά αλλεργιογόνα.
  • Ηωσινοφιλία >4%.
  • Συριγμός εκτός ιογενών λοιμώξεων.

Ένα θετικό API αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εμμένουσας ασθματικής πορείας.

Στόχοι και στάδια αντιμετώπισης (GINA 2023)

Η θεραπεία είναι εξατομικευμένη και σταδιακή:

  1. Κατά κρίση βρογχοδιασταλτικό (SABA): Για ήπια, σπάνια επεισόδια. Ανταπόκριση επιβεβαιώνει βρογχική υπεραντιδραστικότητα.
  2. Χαμηλή δόση εισπνεόμενου κορτικοστεροειδούς (ICS): Δοκιμαστικά για 4 - 8 εβδομάδες σε παιδιά με ≥3 κρίσεις/έτος ή εμμένουσα συμπτωματολογία. Αν υπάρχει σαφής βελτίωση, η θεραπεία συνεχίζεται ως αγωγή συντήρησης.
  3. Συνδυασμοί ή αύξηση δόσης (ICS + LABA ή LTRA): Σε επίμονες περιπτώσεις, πάντα υπό παρακολούθηση ειδικού.

Η σωστή τεχνική εισπνοής με αεροθάλαμο (spacer) είναι απαραίτητη για επαρκή εναπόθεση του φαρμάκου.

Εκπαίδευση και πρόληψη

Η εκπαίδευση των γονιών είναι κομβική:

  • Αποφυγή καπνού και ερεθιστικών παραγόντων.
  • Έλεγχος αλλεργιογόνων στο περιβάλλον του παιδιού (σκόνη, μούχλα, κατοικίδια).
  • Εμβολιασμοί (γρίπη, RSV όπου ενδείκνυται).
  • Αναγνώριση προειδοποιητικών σημείων και σωστή χρήση των εισπνεόμενων.

Η παρακολούθηση είναι δυναμική - το θεραπευτικό πλάνο προσαρμόζεται ανάλογα με την πορεία και τη συχνότητα των κρίσεων.

Πρόγνωση

Τα περισσότερα παιδιά με πρώιμο συριγμό βελτιώνονται σημαντικά μέχρι την ηλικία των 6–7 ετών.

Ωστόσο, εκείνα με ισχυρό αλλεργικό υπόβαθρο ή θετικό API χρειάζονται στενότερη παρακολούθηση, ώστε η φλεγμονή να ελέγχεται έγκαιρα και να προλαμβάνονται μακροχρόνιες επιπλοκές.

Συμπέρασμα

Η διάγνωση του άσθματος στην προσχολική ηλικία δεν βασίζεται σε μία εξέταση, αλλά σε ολιστική εκτίμηση του ιστορικού, της κλινικής εικόνας και της ανταπόκρισης στη θεραπεία.

Απαιτείται υπομονή, συστηματική παρακολούθηση και συνεργασία μεταξύ παιδοπνευμονολόγου και οικογένειας.

Στόχος είναι πάντα ένας: να διασφαλίσουμε ότι το παιδί θα μπορεί να αναπνέει, να παίζει και να μεγαλώνει ελεύθερα.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]