Αγγλικός όρος

cancer

Ορισμός

Κακοήθης νεοπλασία χαρακτηριζόμενη από την ανεξέλεγκτη αύξηση των κυττάρων, συχνά με διήθηση σε υγιείς ιστούς τοπικά ή σε όλη την έκταση του σώματος. Ο καρκίνος είναι η δεύτερη κυριότερη αιτία θνησιμότητας στις ΠΠΑ μετά από τις καρδιαγγειακές νόσους. Το 2003, η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία εκτίμησε ότι περίπου 560.000 Αμερικανοί απεβίωσαν από καρκίνο, ενώ ο διπλάσιος αριθμός διαγνώσθηκε για τη μία ή την άλλη μορφή της νόσου. Οι πλέον κοινοί καρκίνοι στις HΠΑ είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, του στήθους, του εντέρου, του προστάτη και του δέρματος. Επειδή οι περισσότεροι καρκίνοι εκδηλώνονται σε ασθενείς ηλικίας 65 ετών και άνω, αναμένεται να αυξηθούν τα κρούσματα καθώς ο πληθυσμός γηράσκει. Έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερα από 200 είδη καρκίνου. Οι καρκίνοι οι οποίοι δημιουργούνται από επιθηλιακούς ιστούς καλούνται καρκινώματα, από μεσεγχυματικούς ιστούς, σαρκώματα, από λεμφοκύτταρα, λεμφώματα, από αιμοποιητικά κύτταρα, λευχαιμίες.

Τα καρκινικά κύτταρα έχουν πολλά αναπαραγωγικά πλεονεκτήματα έναντι των φυσιολογικών κυττάρων. Μπορούν να συνθέσουν πρωτεΐνες οι οποίες διεγείρουν την αύξησή τους, ή διεγείρουν το σχηματισμό νέων αιμοφόρων αγγείων που θα μεταφέρουν στον όγκο θρεπτικά στοιχεία. Μπορούν να συνθέσουν ένζυμα τα οποία αποτρέπουν τη γήρανση των χρωμοσωμάτων. Μπορούν να εισβάλλουν στη ροή του αίματος και να εντοπίζουν θέσεις για να αναπτυχθούν σε νέους ιστούς.

Συνήθως, καθώς τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται γίνονται ολοένα και περισσότερο ανώμαλα και απαιτούν ολοένα και περισσότερο από το προϊόν του σωματικού μεταβολισμού για την αύξηση και ανάπτυξή τους. Η βλάβη, η οποία προκαλείται από τη διήθησή τους σε υγιής ιστούς έχει ως αποτέλεσμα οργανική δυσλειτουργία, πόνο και συχνά, θάνατο.

Βλ.: πίνακα (εκτιμώμενα νέα περιστατικά καρκίνου και θανάτων κατά φύλο, HΠΑ, 2003).



ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ: Οι ιοντίζουσες ακτινοβολίες, το υπεριώδες φως, ορισμένοι ιοί και φάρμακα τα οποία προκαλούν βλάβες στα νουκλεϊκά οξέα μπορεί να προκαλέσουν γενετικές βλάβες που θα έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη καρκίνων. H πλέον γνωστή και ευρύτερα διαδεδομένη έκθεση σε καρκινογόνο, παρ όλα αυτά, προκαλείται από την κατανάλωση καπνού. Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, εκτιμά ότι το ένα τρίτο των θανάτων από καρκίνο σχετίζονται με τη διατροφή και άλλους παράγοντες του τρόπου διαβίωσης. Ορισμένοι καρκίνοι είναι οικογενείς (δηλ., προκαλούνται από γενετικές βλάβες, οι οποίες μεταδίδονται από τους γονείς στους απογόνους), άλλοι προκύπτουν από την επαγγελματική έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες. Παραδόξως, ορισμένα κυτταροτοξικά φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούνται στη θεραπεία ορισμένων καρκίνων μπορεί να προκαλέσουν χρωμοσωμικές βλάβες και περιστασιακά να οδηγήσουν σε δευτερογενείς κακοήθειες.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Τα συμπτώματα εξαπλωμένων καρκίνων περιλαμβάνουν πόνο, υποσιτισμό, αδυναμία, εξάντληση, κατάγματα οστών και συνδρόμων όμοιων των εγκεφαλικών επεισοδίων και πολλά άλλα. Τα πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια του καρκίνου μπορούν να απομνημονευθούν με τη βοήθεια του αρκτικόλεξου CAUTION: αλλαγή (Change) στις συνήθεις λειτουργίες του εντέρου και της ουροδόχου κύστης, μία (A) πληγή, η οποία δεν επουλώνεται, ασυνήθιστη (Unusual) αιμορραγία ή εκκρίσεις, παχύνσεις (Thickening) ή μάζες στο στήθος ή σε άλλα σωματικά μέλη, δυσπεψία (Indigestion) ή δυσκολία κατάποσης, εμφανής (Obvious) μεταβολή ενός σπίλου, επίμονος (Nagging) βήχας ή βραχνάδα. Ο καθένας πρέπει να αναζητήσει άμεση ιατρική προσοχή στην παρατήρηση οποιουδήποτε από τα παραπάνω σημάδια.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ: Η θέση μιας ύποπτης πληγής συχνά υπαγορεύει τον χρησιμοποιούμενο τρόπο για τη διάγνωση καρκίνου. Η ενδοσκόπηση και η ακτινογραφία (όπως οι εξετάσεις ακτίνων Χ, η αξονική τομογραφία η απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού, PET scanning, υπερηχογραφία και μαστογραφία) χρησιμοποιούνται τυπικά για τον εντοπισμό και για την εκτίμηση της έκτασης της νόσου, αλλά η οριστική διάγνωση ακόμα στηρίζεται στην εξέταση κυτταρολογικών δειγμάτων (π.χ., ο έλεγχος Παπανικολάου) ή την παθολογοανατομική εξέταση δειγμάτων βιοψίας.

Η εξέταση για καρκίνους μπορεί να ταυτοποιήσει ορισμένες κακοήθειες πριν διηθήσουν γειτονικούς ιστούς ή εξαπλωθούν. Οι ευρύτερα χρησιμοποιούμενες δοκιμασίες περιλαμβάνουν το τεστ Παπανικολάου για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, μαστογραφία για καρκίνο του μαστού, έλεγχοι του προστατικού αντιγόνου για καρκινώματα του προστάτη και εξετάσεις για μικροσκοπική λανθάνουσα αιμορραγία για καρκίνους του εντέρου.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η χειρουργική επέμβαση, η χημειοθεραπεία, η ορμονοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και συνδυαστικές θεραπείες συχνά είναι αποτελεσματικές μέθοδοι για τη θεραπεία ασθενών με καρκίνο. Η ειδική θεραπεία, εξαρτάται από τον τύπο των καρκινικών κυττάρων, το στάδιο, τη θέση και την κατάσταση της γενικής υγείας του ασθενούς.

Ο πόνος, ο οποίος συνδέεται με τον καρκίνο, συχνά είναι πολύ έντονος. Οι ασθενείς με καρκίνο μπορεί επίσης να πάσχουν από κατάθλιψη και σημαντικό άγχος και να παρουσιάζουν διατροφικές διαταραχές. Το γενικό πλαίσιο προσέγγισης των παραπάνω κρίσιμων θεμάτων, έχει δημοσιευθεί ευρύτατα, για παράδειγμα, από το Υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ και από την Υπηρεσία Ανθρωπίνων Υπηρεσιών Πολιτικής Ιατρικής Παρακολούθησης και Έρευνας. Τα δημοσιεύματα μπορούν να αποκτηθούν σε ιστοσελίδες όπως αυτή της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (www.cancer.org).

ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ: Οι συνολικές προσπάθειες ολόκληρης της ομάδας ιατρικής παρακολούθησης πρέπει να συντονισθούν καθώς και να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή του ασθενούς και της οικογένειάς του στην παρακολούθηση. Προσδιορίζεται η γνώση της πορείας της ασθένειας από τον ασθενή, διορθώνεται η παραπληροφόρηση και παρέχονται προφορικές και γραπτές πληροφορίες σχετικά με την ασθένεια, την πρόοδο της, τη θεραπεία της και το αναμενόμενο αποτέλεσμα αυτής. Ταυτοποιούνται και υποστηρίζονται θετικοί μηχανισμοί αντιμετώπισης του ασθενούς και της οικογένειάς του και ενθαρρύνεται η εξωτερίκευση αισθημάτων και φόβων, ιδιαίτερα με αναφορά στις μεταβολές της εικόνας του σώματος, στον πόνο στη δοκιμασία και στο θάνατο. Ενθαρρύνεται η συμμετοχή σε τοπικές ομάδες υποστήριξης τόσο των ασθενών όσο και των οικογενειών τους.

Παρέχεται βοήθεια στην προσωπική υγιεινή και φυσική φροντίδα. Η φυσική φροντίδα στοχεύει στη διατήρηση της ισορροπίας υγρών και ηλεκτρολυτών και στη σωστή διατροφή. Η διατροφή χρήζει ιδιαίτερης προσοχής καθότι οι όγκοι ανταγωνίζονται τους φυσιολογικούς ιστούς για τα θρεπτικά συστατικά και αναπτύσσονται εις βάρος τους και επειδή η ασθένεια ή η θεραπεία μπορούν να προκαλέσουν ανορεξία, αλλοιωμένη αίσθηση της γεύσης, στοματικές εξελκώσεις, ναυτία, εμέτους, διάρροια και παροχετεύσεις. Η διατροφική υποστήριξη περιλαμβάνει τον προσδιορισμό της κατάστασης του ασθενούς και των προβλημάτων του, τον πειραματισμό για την εξεύρεση τροφών τις οποίες μπορεί να ανεχθεί ο ασθενής, την αποφυγή έντονα αρωματικών τροφών και την προσφορά συχνών, μικρών γευμάτων μαλακής τροφής υψηλής θερμιδικής και θρεπτικής αξίας μαζί με υγρά προκειμένου να περιορισθεί η εξάντληση και να ενθαρρυνθεί η συνολική πρόσληψη. Η κένωση διατηρείται φυσιολογική, με τη χορήγηση μαλακτικών κοπράνων ως ενδείκνυται εάν τα αναλγητικά φάρμακα προκαλούν δυσκοιλιότητα.

Χρησιμοποιώντας προσεκτικές και ήπιες τεχνικές χειρισμού, ο ειδικός θεραπευτής βοηθά με ασκήσεις εύρους κίνησης, ενθαρρύνει τη βάδιση όποτε είναι δυνατό και στρέφει και επανατοποθετεί τον ασθενή συχνά, προκειμένου να ελαττώσει τις βλαπτικές πολυσυστηματικές συνέπειες της ακινητοποίησης (κατάκλισης). Η άνεση επιτυγχάνεται μέσω της σωστής ευθυγράμμισης του σώματος, μη επεμβατικών μέτρων, όπως η καθοδηγούμενη προβολή εικόνων και η δερματική διέγερση και ενδεικνυόμενων φαρμακολογικών μέτρων, χορηγούμενων κατά προτίμηση σε ένα τακτικό πρόγραμμα για την πρόληψη του πόνου, ενώ επιπρόσθετη δοσολογία δίδεται για την ανακούφιση κρίσεων πόνου. Η συναισθηματική υποστήριξη περιλαμβάνει την ελάττωση των φόβων της σωματικής κατάπτωσης και απώλειας του ελέγχου του ασθενούς, την παροχή ελπίδας για ύφεση, ή μακροπρόθεσμη επιβίωση, αλλά αποφεύγοντας τη δημιουργία ψευδών ελπίδων και την παροχή στον ασθενή ρεαλιστικής επιβεβαίωσης σχετικά με τον έλεγχο του πόνου, την άνεση και την ανάπαυση.

Εάν είναι απαραίτητο συζητείται με την οικογένεια το ενδεχόμενο της παρακολούθησης σε άσυλο ανιάτων. Τα μέλη της οικογένειας ενθαρρύνονται να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην παρακολούθηση του ασθενούς. Καλλιεργείται η επικοινωνία μεταξύ του ασθενούς και της οικογένειάς του και των επαγγελματιών της ιατρικής φροντίδας, και υποβοηθείται ο ασθενής να διατηρήσει τον έλεγχο και να κάνει ρεαλιστικές επιλογές πάνω σε θέματα που άπτονται της ζωής και του θανάτου.

Προκειμένου να παρασχεθεί αποτελεσματική συναισθηματική υποστήριξη στον ασθενή και στην οικογένειά του, οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να αντιληφθούν και να συμβιβασθούν με τα προσωπικά αισθήματα σχετικά με την καταληκτική ασθένεια και το θάνατο, με την αναζήτηση βοήθειας για τη θλίψη και με την ανάπτυξη μίας προσωπικής φιλοσοφίας σχετικής με το θάνατο. Θα είναι περισσότερο ικανοί να ακούσουν με ευαισθησία τις ανησυχίες του ασθενούς, να προσφέρουν γνήσια κατανόηση και παρηγοριάκαινα υποστηρίξουντον ασθενή και την οικογένειά του στη θλίψη τους.

Συνώνυμο

malignancy

Ετυμολογία

[Ελλ. karkinos, καρκίνος]

Υπώνυμος όρος

bone cancer
breast cancer
cervical cancer
chimney sweeps cancer
colorectal cancer
hard cancer
head and neck cancer
lip cancer
lung cancer
oral cavity cancer
ovarian cancer
primary cancer
scirrhous cancer
cancer of unknown primary site
vulvar cancer