Οφθαλμός

Αγγλικός όρος

eye

Ορισμός

Το όργανο της όρασης.

ΑΝΑΤΟΜΙΑ: Ο οφθαλμικός βολβός αποτελείται από τρεις χιτώνες, τον έσω ή αμφιβληστροειδή, ο οποίος περιέχει τους φωτοϋποδοχείς, τον μέσο ή αγγειώδη χιτώνα (χοριοειδής χιτώνας, ακτινωτό σώμα και ίριδα) και τον έξω ή σκληρό χιτώνα, που περιλαμβάνει το διάφανο κερατοειδή. Ο οφθαλμικός βολβός περιλαμβάνει δύο κοιλότητες. Η μικρότερη πρόσθια κοιλότητα ευρίσκεται μπροστά από το φακό και διαιρείται περαιτέρω από την ίριδα σε πρόσθιο και οπίσθιο θάλαμο, αμφότερες των οποίων περιέχουν υδατοειδές υγρό. Πίσω από το φακό βρίσκεται η μεγαλύτερη οπίσθια κοιλότητα, η οποία περιέχει το ζελατινώδους υφής υαλώδες σώμα (υγρό). Ο φακός βρίσκεται πίσω από την ίριδα και συγκρατείται στη θέση του από το ακτινωτό σώμα και τις ίνες της ακτινωτής ζώνης. Το ορατό τμήμα του σκληρού χιτώνα καλύπτεται από τον επιπεφυκότα, μια μεμβράνη που συνεχίζει ως επιπεφυκότος των βλεφάρων. Έξι εξοφθαλμικοί μύες κινούν τον βολβό, ο άνω, κάτω, έσω και έξω ορθός και ο άνω και κάτω πλάγιος μυς.

Νεύρωση: Ο αμφιβληστροειδής νευρώνεται από το οπτικό νεύρο (ΙΙη εγκεφαλική συζυγία). Οι οφθαλμοκινητικοί μύες νευρώνονται από το κοινό κινητικό, το τροχιλιακό και το απαγωγό νεύρο (ΙΙΙη, IVη και VIη εγκεφαλική συζυγία). Οι μύες των βλεφάρων νευρώνονται από το προσωπικό νεύρο για το σφιγκτήρα των βλεφάρων και από το κοινό κινητικό για τον ανελκτήρα του άνω βλεφάρου. Οι αισθητικες ίνες του βολβού προέρχονται από τον οφθαλμικό και άνω γναθικό κλάδο του τρίδυμου νεύρου (Vη εγκεφαλική συζυγία). Οι προγαγγλιακές συμπαθητικές ίνες προέρχονται από το καρωτιδικό πλέγμα και τα σωματά τους βρίσκονται στο ανώτερο αυχενικό γάγγλιο. Νευρώνουν το διαστολέα της ίριδας. Οι παρασυμπαθητικές ίνες από το ακτινωτό γάγγλιο καταλήγουν στο δακρυϊκό αδένα, στον ακτινωτό μυ και στο σφιγκτήρα μυ της κόρης.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ: Το φως που εισέρχεται στον οφθαλμό περνά μέσα από τον κερατοειδή, την κόρη, ένα άνοιγμα της ίριδας, το φακό, το υαλώδες σώμα και καταλήγει στον αμφιβληστροειδή. Ο κερατοειδής, το υδατοειδές υγρό, ο φακός και το υαλώδες σώμα αποτελούν τα διαθλαστικά μέσα του οφθαλμού. Μεταβολές στην καμπυλότητα του φακού προκαλούνται από την ελαστικότητά του και τη σύσπαση του ακτινωτού μυ. Οι μεταβολές αυτές εστιάζουν τις φωτεινές ακτίνες στον αμφιβληστροειδή, διεγείροντας με τον τρόπο αυτό τα κωνία και τα ραβδία, που είναι οι φωτοϋποδοχείς. Τα ραβδία αναγνωρίζουν γενικά το φως, ενώ τα κωνία αναγνωρίζουν τα χρώματα του ορατού φάσματος. Η οπτική περιοχή του εγκεφαλικού φλοιού που εδράζεται στον ινιακό λοβό τα καταχωρεί ως οπτικές αισθήσεις. Η ποσότητα του φωτός που εισέρχεται στον οφθαλμό ελέγχεται από την ίριδα. Ο διαστολέας και ο σφιγκτήρας μυς της μεταβάλλουν το μέγεθος της κόρης ανάλογα με την ποσότητα του φωτός. Ο οφθαλμός μπορεί να διακρίνει περίπου 8 εκατομμύρια αποχρώσεις των χρωμάτων. Καθώς ο οφθαλμός γηράσκει, το άτομο βλέπει τα αντικείμενα πιο πράσινα. Οι κύριες λειτουργίες της όρασης είναι η αίσθηση των χρωμάτων, του φωτός, της κίνησης και των σχημάτων.

ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ: Όταν συμβαίνει τραυματισμός του οφθαλμού, εξετάζεται άμεσα η οπτική οξύτητα. Αν έχει υπάρξει διάτρηση του βολβού τοποθετείται ένα ειδικό προστατευτικό κάλυμμα, όχι απλό κάλυμμα, πάνω από τον οφθαλμό. Το ξένο σώμα που προκαλεί διάτρηση δεν πρέπει να αφαιρείται. Δεν χορηγείται κανένα φάρμακο, ιδίως τα κορτικοστεροειδή, πριν ο ασθενής επισκεφθεί οφθαλμίατρο.

Ο ασθενής εκτιμάται για την ύπαρξη άλγους και ευαισθησίας, ερυθρότητας και έκκρισης, κνησμού, φωτοφοβίας, αυξημένης δακρύρροιας, ανοίγματος και κλεισίματος των βλεφάρων και θολής όρασης. Όταν χορηγείται οποιαδήποτε τοπική φαρμακευτική αγωγή (σταγόνες, αλοιφές ή διαλύματα) αυτός που τα τοποθετεί πρέπει πρώτα να έχει πλύνει τα χέρια του καλά. Η κεφαλή του ασθενούς στρέφεται ελαφρά προς την πλευρά του πάσχοντος οφθαλμού και ζητείται η συνεργασία του για να τον κρατήσει ανοικτό. Οι σταγόνες ενσταλάζονται στο σάκο του επιπεφυκότα (όχι απευθείας στον οφθαλμό) και ασκείται πίεση στη δακρυϊκή συσκευή στον έσω κανθό για να προληφθεί η συστηματική απορρόφηση. Οι αλοιφές εφαρμόζονται στο βλεφαρικό χείλος από τον έσω προς τον έξω κανθό και τα διαλύματα ενσταλάζονται από τον έσω προς τον έξω κανθό. Πρέπει να αποφεύγεται η επαφή του ρύγχους του φιαλιδίου ή του σωληναρίου με τον οφθαλμό, και τα χέρια πρέπει να πλένονται καλά μετά τη διαδικασία.

Τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένειά του πρέπει να διδάσκονται τις σωστές τεχνικές για την ενστάλαξη των οφθαλμικών φαρμάκων. Οι ασθενείς με διαταραχές της όρασης προστατεύονται από τραυματισμό και τα μέλη της οικογένειας διδάσκονται μέτρα ασφαλείας. Οι ασθενείς με ανεπαρκή δακρύρροια ή με αδυναμία να ανοιγοκλείνουν τα βλέφαρα ή να κλείνουν τα μάτια τους, προστατεύονται από τραυματισμό του κερατοειδή με την εφαρμογή τεχνητών δακρύων και με ελαφρό κλείσιμο των ματιών με κάλυμμα. Τονίζεται η σημασία της τακτικής οφθαλμολογικής εξέτασης. Άτομα υψηλού κινδύνου πρέπει να προστατεύουν τα μάτια τους από τραυματισμό με το να φορούν προστατευτικά γυαλιά όταν εργάζονται με ή κοντά σε επικίνδυνα εργαλεία ή ουσίες. Πρέπει να φορούν γυαλιά με χρωματιστούς φακούς για την προστασία των ματιών από το έντονο φως. Οι ασθενείς πρέπει να αποφεύγουν να τρίβουν τα μάτια τους για την αποφυγή ερεθισμού ή μόλυνσης.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα κορτικοστεροειδή δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται τοπικά ή συστηματικά έως ότου ο ασθενής έχει εξεταστεί από ιατρό, κατά προτίμηση οφθαλμίατρο. Η χρήση π.χ. κορτικοστεροειδών σε ένα ερυθρό μάτι που οφείλεται σε απλό έρπητα ενέχει τον κίνδυνο τύφλωσης του ματιού αυτού.

Ετυμολογία

[Αγγλ. Σαξ. eage]

Υπώνυμος όρος

aphakic eye
arc eye
artificial eye
black eye
crossed eye
dark- adapted eye
eye deviation
dominant eye
dry eye
exciting eye
fixating eye
Klieg eye
lazy eye
light- adapted eye
squinting eye
sympathizing eye
trophic ulceration of eye