Αγγλικός όρος

spleen

Ορισμός

Σκούρο, ερυθρό, ελλειψοειδές λεμφικό όργανο στο ανώτερο αριστερό κοιλιακό τεταρτημόριο, πίσω και ελαφρώς κάτω από το στομάχι. Στην κάτω πλευρά βρίσκεται η πύλη, μια εντομή μέσω της οποίας εισέρχονται και εξέρχονται τα σπληνικά νεύρα και αιμοφόρα αγγεία. Ο σπλήνας περιβάλλεται από εξωτερική κάψα συνδετικού ιστού, από την οποία ίνες συνδετικού ιστού (δοκίδες) εκτείνονται μέσα στο μαλακό πολφό (λειτουργικό ιστό), διαχωρίζοντας το σπλήνα σε διαμερίσματα.

Ο λευκός πολφός αποτελούμενος από λεμφοκύτταρα και θυλάκια, σχηματίζει έλυτρα γύρω από αρτηριακά αγγεία και οργανώνεται σε μεγαλύτερα φυμάτια, τα οποία περιέχουν βλαστικά κέντρα. Ο ερυθρός πολφός περιέχει αγγειακούς κόλπους και κολποειδή, με τοιχώματα υψηλής διαπερατότητας, και σπογγόμορφες σπληνικές χορδές πληρωμένες με μακροφάγα και δενδριτικά κύτταρα. Ο σπλήνας είναι τμήμα του φαγοκυτταρικού συστήματος των μονοπύρηνων κυττάρων και η αφαίρεσή του (σπληνεκτομή), παρότι υποκαθίσταται από τους λεμφαδένες και το ήπαρ, ελαττώνει την ανοσολογική λειτουργία και μπορεί να θέσει τον ασθενή σε αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης, κυρίως από Streptococcus pneumoniae και Haemophilus influenzae.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ: Στο έμβρυο ο σπλήνας σχηματίζει τόσο ερυθρά όσο και λευκά αιμοσφαίρια. Μετά τη γέννηση παράγει μόνο λεμφοκύτταρα, με εξαίρεση την περίπτωση βαριών αναιμιών, οπότε και η παραγωγή ερυθροκυττάρων μπορεί να επανενεργοποιηθεί. Το αίμα εισάγεται μέσω της σπληνικής αρτηρίας και διέρχεται μέσω προοδευτικά μικρότερων αρτηριακών αγγείων. Τα ξένα αντισώματα παγιδεύονται στο λευκό πολφό, επάγοντας τον πολλαπλασιασμό των ειδικών για το αντιγόνο λεμφοκυττάρων και την παραγωγή αντισωμάτων. Τα αρτηρίδια καταλήγουν στον ερυθρό πολφό, όπου τα μακροφάγα απομακρύνουν κυτταρικά κατάλοιπα, μικροοργανισμούς και κύτταρα γηρασμένα, κατεστραμμένα, ανώμαλα ή επενδυμένα με αντισώματα.

Η αγγειακή χωρητικότητα του σπλήνα, περίπου 100 ως 300 ml, αντιστοιχεί κατά μέσο όρο στο 4% του συνολικού αίματος και ο σπλήνας μπορεί να περιέχει ως και το 30% των συνολικών αιμοπεταλίων. Σε συνθήκες καταπόνησης, συμπαθητικές ώσεις διεγείρουν τη σύσπαση των φλεβωδών κόλπων, σπρώχνοντας το πλείστο του σπληνικού αίματος στην κυκλοφορία. Εάν ο σπλήνας είναι διογκωμένος, η αγγειακή χωρητικότητά του αυξάνει δραματικά και η αυξημένη επαφή με μακροφάγα μπορεί να προκαλέσει αναιμία, λευκοπενία και θρομβοκυτταρική αναιμία. Η αφαίρεση του σπλήνα ενδέχεται να καταστεί απαραίτητη σε ασθενείς με θρομβοπενία. Πολλές διαταραχές προκαλούν σπληνομεγαλία, συμπεριλαμβανομένου της πυλαίας υπέρτασης (π.χ. στην κίρρωση), της καρδιακής ανεπάρκειας και ορισμένων λοιμώξεων. Οι πρωτογενείς διαταραχές του σπλήνα είναι παρόλα αυτά σπάνιες.