Ως εξάρτηση μπορούμε να ορίσουμε την κατανάλωση ουσιών που αναζητείται με απληστία. Εξάρτηση δεν  είναι απλά η κατάχρηση ουσιών αλλά η εμμονή στη χρήση τους ή αλλιώς η έμμονη ιδέα που μας δημιουργείται είτε για τη χρήση μίας ουσίας (π.χ. αλκοόλ, νικοτίνη, φαγητό, ναρκωτικές ουσίες, χαρτιά ή άλλα τυχερά παιχνίδια, καταναλωτικά αγαθά κ.α.) είτε για την επανάληψη μίας κατάστασης (π.χ. ανορεξία: στέρηση του φαγητού). Αποτελεί βέβαια μία συμπληρωματική κατάσταση που στοχεύει στον κατευνασμό του άγχους εκεί όπου τα ψυχικά εργαλεία καθίστανται ανεπαρκή γι’ αυτό το σκοπό.

Η σύγχρονη βιβλιογραφία ως αιτιολογικό παράγοντα κάνει λόγο για ψυχοσυναισθηματικές στερήσεις χρόνων οι οποίες πληρώνονται – ως άλλα χρέη – με το σώμα.

Όλες οι εξαρτήσεις προσωρινά μας επιτρέπουν να κατευνάσουμε το άγχος, μακροπρόθεσμα όμως καταλήγουν να μας βασανίζουν ψυχικά, να διαταράσσουν τις σχέσεις μας με το περιβάλλον και τελικά να επιβαρύνουν τη σωματική μας υγεία – στον ένα ή τον άλλο βαθμό – έως και να απειλούν τη ζωή μας την ίδια.

Η νευρική ανορεξία (anorexia nervosa)   παράδειγμα – που συνίσταται στην άρνηση των ασθενών (ως επί των πλείστων νεαρές κοπέλες) να τραφούν φυσιολογικά, προερχόμενη από τη διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουν για το σώμα τους, συχνά απειλεί τη ζωή τους.

Ακόμη κι όταν έχουν εξαντληθεί σωματικά, οι ασθενείς αυτοί αρνούνται την τροφή (σε φυσιολογικά πλαίσια) στην προσπάθειά τους να εξασκήσουν έναν αμείλικτο έλεγχο στο σώμα τους και κατ’ ουσίαν στα συναισθήματά τους. Η παρορμητική πολυφαγία (compulsive overeating) επίσης, που χαρακτηρίζεται από παρορμητική και ανεξέλεγκτη χρήση του φαγητού (χωρίς να πεινάμε), συνήθως χρησιμοποιείται ως   «παυσίπονο» σε συνεχή ψυχικό πόνο (που δεν γίνεται πάντα αντιληπτός) ή στρεσσογόνο κατάσταση.  Όταν η αντίδραση αυτή επαναλαμβάνεται αέναα αποτελεί εξάρτηση με συνακόλουθες επιπτώσεις στην υγεία του ασθενή.
 
Οι εξαρτήσεις  θα  μπορούσαν να αποτελούν ασθένειες της εποχής μας, στο βαθμό που οι κοινωνικές δομές   επιτρέπουν αλλά και επιβάλλουν κάποιες φορές το να καταφεύγουμε σε αυτές ως «λύσεις ανάγκης».

Η νευρική ανορεξία λόγου χάριν θα ήταν αδιανόητη μεταπολεμικά όταν η στέρηση και η έλλειψη του φαγητού των προηγούμενων ετών ήταν ακόμα παρούσα. Εξάλλου, τα μοντέλα που επιβάλλονται σήμερα στις νέες κοπέλες απέχουν πολύ ως πρότυπα από αυτά περασμένων δεκαετιών αλλά και οι πολλαπλές εικόνες προβολής τους (μέσα μαζικής ενημέρωσης, έντυπα) έχουν κατακλυσμικά εισβάλλει στη ζωή όλων μας και επηρεάζουν άμεσα τις νεαρές έφηβες που στερούνται μεθόδους «φιλτραρίσματος» των ερεθισμάτων.

Τέλος, το αλκοόλ για παράδειγμα αποτελεί εξίσου ύπουλη εξάρτηση στο βαθμό που είναι κοινωνικά αποδεκτό από νεαρές ήδη ηλικίες.

Το κρίσιμο ερώτημα παραμένει πάντα τι κάνει κάποιες  προσωπικότητες πιο επιρρεπείς στην εξάρτηση απ’ ότι  άλλες. Τι καθορίζει στην προσωπικότητα ενός ατόμου το χάσιμο του μέτρου; Τι ωθεί το άτομο στην αναζήτηση του ενός ή του άλλου «αναλγητικού μέσου» με τόση απληστία χωρίς να μπορεί να καθορίσει εσωτερικά (ψυχικά) αλλά και πραγματικά το όριο; Γιατί κάποιοι από εμάς ωθούμαστε να φτάνουμε την απόλαυση (φαγητό, αλκοόλ κ.α.) στα άκρα;

Ο τρόπος που μεγαλώνουμε, οι εικόνες και τα πρότυπα του περιβάλλοντός μας είναι σίγουρα ένας καθοριστικός παράγοντας. Αν η μητέρα μας λόγου χάρη, στα προσωπικά της αδιέξοδα κατέφευγε στο ψυγείο για ανακούφιση, το πιθανότερο είναι να το επαναλάβουμε ασυνείδητα. 

Όμως εξίσου σημαντικό είναι η επιλογή τρόπου επίλυσης των συγκρούσεων (ενδοψυχικών) και των προβλημάτων μας: έχουμε μάθει να εκφράζουμε, να λεκτικοποιούμε τα συναισθήματά μας ή πάσχουμε από «αλεξιθυμία» («δεν έχω λόγια για να περιγράψω τα συναισθήματά μου»);

Επιστημονικά υποστηρίζεται ότι πίσω από κάθε εξάρτηση κρύβεται κι ένας λίγο ως πολύ διαφορετικός τύπος προσωπικότητας.

Πηγές:
Της Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπεύτριας Χριστίνας Μιχαλοπούλου

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ψυχολογική βοήθεια από το τηλέφωνο βοηθά στην καταπολέμηση της μοναξιάς και της κατάθλιψης των ηλικιωμένων [μελέτη]
Τα φάρμακα GLP-1RA για διαβήτη συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο πνευμονίας εξ εισροφήσεως μετά από ενδοσκόπηση [μελέτη]
Η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία διπλασιάζει τις πιθανότητες για μελλοντική εμφάνιση πολλαπλής σκλήρυνσης [μελέτη]