Δεν είναι εύκολο να αλλάζεις. Και δεν μιλάμε μόνο για το ψυχολογικό κομμάτι, αυτό που πρέπει να υπάρξει από πριν, και να θέσει τις βάσεις. Μιλάμε για την ουσιώδη αλλαγή μιας συνήθειας. Είναι πολύ εύκολο πράγμα στη θεωρία, αλλά μπορεί να γίνει εξαιρετικά δύσκολο στην πράξη. Φαίνεται πως η ρουτίνα είναι πολύ μεγάλη δύναμη στη ζωή μας, είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε, είτε όχι.

Και πάνω σε αυτό βασίζονται οι κακές συνήθειες, αλλά και η ικανότητά μας να τις αλλάξουμε.

Πρέπει να καταλάβουμε πώς λειτουργεί, πώς δημιουργείται μία συνήθεια για να μπορέσουμε να την αλλάξουμε. Ένας εύκολος τρόπος είναι να παρατηρήσουμε τις καλές συνήθειες που ήδη έχουμε. Για παράδειγμα, αν πίνουμε ένα ποτήρι νερό με το που ξυπνάμε, αυτό με τη σειρά του έχει κάποια μικρά, ανεπαίσθητα οφέλη στην καθημερινότητά μας (περισσότερη ενέργεια, μεγαλύτερη ευκολία στην τουαλέτα) που συσσωρεύονται και μας βοηθούν. Υπάρχουν τρία στάδια στον κύκλο που ακολουθεί μια συνήθεια:

  • Αυτό που μας θυμίζει ότι πρέπει να κάνουμε ό,τι πρέπει να κάνουμε. Για παράδειγμα, όταν βλέπουμε πως έχει πάει μεσημέρι, και πρέπει να ετοιμάσουμε κάτι για να φάμε. Υπάρχουν πολλές μορφές με τις οποίες μπορεί να εμφανιστεί αυτό. Ένα κακό παράδειγμα, ας πούμε, θα ήταν η συνήθεια να ανάβουμε ένα τσιγάρο κάθε φορά που αισθανόμαστε στρες, αμηχανία ή ανία.
  • Η ίδια η πράξη. Το να φτιάξουμε κάτι να φάμε, ή να καπνίσουμε, για παράδειγμα.
  • Η επιβράβευση που μάς δίνει η συμπεριφορά αυτή. Δηλαδή, να ικανοποιήσουμε την πείνα μας έγκαιρα και να ηρεμήσουμε το στρες μας με μια μικρή δόση νικοτίνης. Καλό παράδειγμα επιβράβευσης, από μια σωστή συνήθεια, θα ήταν η δροσερή και καθαρή μας ανάσα κάθε φορά που βουρτσίζουμε τα δόντια μας το πρωί, ή η αίσθηση ότι τα ούλα μας είναι υγιή. Υπάρχουν μορφές επιβράβευσης που μπορούν, όμως, να είναι αρκετά κακές για εμάς. Για παράδειγμα, βαριόμαστε να δουλέψουμε, και περνάμε όλο το απόγευμα βλέποντας αστεία βίντεο στο ίντερνετ. Η επιβράβευση, σε αυτή την περίπτωση, είναι ότι δεν απασχολήσαμε τον εγκέφαλό μας με δουλειά, αλλά το τίμημα είναι το αυξημένο στρες που θα βιώσουμε μετά, όταν η δουλειά μας γίνει βουνό.

Ακόμα και στην τελευταία περίπτωση, όμως, αυτή η επιβράβευση καταφέρνει να δημιουργήσει τη συνήθεια. Η οποία συνήθεια, εκτείνεται και στο στρες που ακολουθεί. Συνεπώς, αλλάζει κάπως ο κύκλος της ημέρας μας, από το "δουλειά και μετά χαλάρωση" στο "χαλάρωση και μετά άγχος". Ακόμα και αν καταλαβαίνουμε ότι η συμπεριφορά αυτή έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ζωή μας, την επιθυμούμε, για το αίσθημα επιβράβευσης που μάς προσφέρει. Είναι ένα πολύ παρόμοιο σύστημα με το πώς λειτουργεί ένας εθισμός.

Συνεπώς, για να καταφέρουμε να αλλάξουμε μια αρνητική συνήθεια, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι είναι αυτό που μας την προκαλεί. Με άλλα λόγια, ποιο κομμάτι μας ικανοποιείται στο τέλος. Η βαρεμάρα μας; Η αναβλητικότητά μας; Το στρες μας; Και, φυσικά, όταν λέμε "ικανοποιείται", δεν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μεγαλύτερα εισαγωγικά - η ικανοποίηση αυτών των κομματιών μας σημαίνει περισσότερα προβλήματα για να λύσουμε μετά. Ο καλύτερος τρόπος για να σπάσουμε αυτόν τον κύκλο είναι να βρίσκουμε νέους τρόπους να καλύπτουμε τον χρόνο αυτό. Για παράδειγμα, αντί να καπνίσουμε, μπορούμε να σηκωθούμε και να κάνουμε μερικές ασκήσεις. Και, αν αυτό ακούγεται υπερβολικά σαν αυτοτιμωρία, μπορούμε να φάμε ένα φρούτο.

Βέβαια, χρειάζεται προσοχή. Είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο - ειδικά αν ρωτήσετε οποιονδήποτε άνθρωπο έχει αντιμετωπίσει εθισμό - να αντικαθιστούμε την μια κακή συνήθεια με μια άλλη, πολλές φορές πιο "αποδεκτή" από αυτό που προσπαθούμε να ξεπεράσουμε. Πολύ συχνά οι πρώην χρήστες ναρκωτικών ξεκινούν να καπνίζουν περισσότερα τσιγάρα κατά την απεξάρτησή τους, ενώ πολλά άτομα που ξεπερνούν το ίδιο τσιγάρο, το ρίχνουν στο φαγητό.

Οι συνήθειες αυτές δεν έχουν να κάνουν αναγκαστικά με την υγεία μας. Και οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν "κακές συνήθειες". Η πολύ κλασική ιστορία της σχέσης που χαλάει αλλά οι πρώην σύντροφοι απλά δεν μπορούν να διακόψουν την επικοινωνία τους, είναι πολύ καλό παράδειγμα αυτού.

Πώς σπάμε τον κύκλο;

Το να "κόψουμε μαχαίρι" μια κακή συνήθεια είναι αλήθεια πιο εύκολο να το λέμε, παρά να το κάνουμε. Η διαδικασία, δυστυχώς, είναι πιο περίπλοκη από αυτό. Αρχικά, πρέπει να αναγνωρίσουμε ποια είναι αυτή η κακή συνήθεια - το εύκολο κομμάτι. Έπειτα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ποια είναι η επιβράβευση που νιώθουμε, και να προσπαθήσουμε σταδιακά να την αντικαταστήσουμε με κάτι καλύτερο.

Για παράδειγμα, αν η κακή μας συνήθεια είναι να παρακοιμόμαστε το πρωί και να τρέχουμε σαν τρελοί να προλάβουμε τη δουλειά μετά, η επιβράβευση εδώ είναι ότι καθυστερούμε λίγο το κρύο πρωινό και μένουμε ζεστοί στην κουβέρτα μας. Μια διαφορετική επιβράβευση, που θα συνοδευόταν και από την καλή συνήθεια του να ξυπνάμε νωρίτερα, μπορεί να είναι ότι έχουμε επιπλέον χρόνο για να πιούμε τον καφέ μας με την ησυχία μας και να δούμε ένα αστείο βίντεο, ή να περάσουμε λίγο χρόνο διαβάζοντας ειδήσεις, χωρίς να βιαζόμαστε. Βοηθάει πολύ να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας πως κάνουμε κάτι σωστό και να παίρνουμε δύναμη από αυτό.

Τα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να γεμίσουμε τον κενό χρόνο από τη συνήθεια που θέλουμε να κόψουμε είναι αμέτρητα. Μπορούμε, για παράδειγμα, να κάνουμε ένα διάλειμμα για να διαβάσουμε. Ή για να φτιάξουμε ένα τσάι ή έναν καφέ και να περάσουμε λίγη ώρα χωρίς να κάνουμε τίποτα ουσιώδες - αλλά ξεκουράζοντας πολύ τον εγκέφαλό μας.

Τέλος, πρέπει να εξετάσουμε τα πράγματα που μας πυροδοτούν την ανάγκη για την κακή συνήθεια. Είναι το κρύο του πρωινού ο λόγος που δεν σηκωνόμαστε; Μήπως η διάθεσή μας είναι πεσμένη τα πρωινά επειδή δεν κοιμόμαστε καλά; Είναι θέμα της δουλειάς; Ένας συνδυασμός αυτών, μήπως; Όποιος και να είναι ο λόγος που θα μας κάνει να παρακοιμηθούμε και να αγχωθούμε μετά, πρέπει να τον αναγνωρίσουμε και να δούμε πώς μπορεί να διορθωθεί αυτό το πρόβλημα.

Ένας τρόπος για να μπορείτε να ελέγχετε την πρόοδό σας, αλλά και τα πώς-γιατί-πότε της συνήθειάς σας είναι να τα καταγράφετε. Μπορεί να σας ακούγεται κάπως χαζό, αλλά ο εγκέφαλός μας αποτυπώνει πολύ καλύτερα τις πληροφορίες όταν μπαίνουμε στη διαδικασία να τις σκεφτούμε και να τις καταγράψουμε, και στην περίπτωση που θέλουμε να αλλάξουμε τη ρουτίνα μας, ο εγκέφαλός μας πραγματικά θα χρειαστεί όση βοήθεια μπορούμε να του προσφέρουμε.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι τα πάντα στη ζωή χρειάζονται μέτρο. Είναι σημαντικό να προσέχουμε τις αντιδράσεις μας κάθε φορά που προσπαθούμε να αλλάξουμε κάτι στη ζωή μας, και να προσαρμοζόμαστε αναλόγως. Η αλλαγή μιας συνήθειας μπορεί να πάρει αρκετό καιρό, αλλά η ικανοποίηση που προσφέρει είναι τεράστια. Επειδή, αλήθεια, έχουμε τη δύναμη να το κάνουμε, και είναι τέλειο να βλέπουμε αυτή τη δύναμη εν δράσει.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Πού θα γίνουν δωρεάν rapid tests από τον ΕΟΔΥ την Παρασκευή
Υπογραφή συμβάσεων για την ενεργειακή αναβάθμιση και ανακαίνιση 8 Κέντρων Υγείας στην 7η Υ.ΠΕ. Κρήτης
Nέος κύκλος ανοιχτών συναντήσεων με τις τοπικές κοινωνίες για τα τρία νέα νοσοκομεία ΙΣΝ