Εξωσωματική γονιμοποίηση: Πώς μπορεί να γίνει χωρίς φάρμακα

Οι πρώτοι κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης από το 1978 έγιναν χωρίς διέγερση των ωοθηκών με φάρμακα και είχαν σκοπό να βρεθεί και να γονιμοποιηθεί το ένα και μοναδικό ωάριο που παράγει η γυναίκα σε κάθε φυσικό της κύκλο. Στα επόμενα 30 χρόνια μέχρι και σήμερα, οι θεραπείες της υπογονιμότητας έχουν αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από την εξωσωματική γονιμοποίηση με τη χρήση φαρμάκων.

Ωστόσο, ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης έχει αρκετά πλεονεκτήματα. Σχετίζεται με σχεδόν μηδενικό ποσοστό πολλαπλής κύησης και μηδενικό κίνδυνο του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Ανά φυσικό κύκλο η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι φθηνότερη και λιγότερο χρονοβόρα θεραπεία, λιγότερο απαιτητική σωματικά και συναισθηματικά για τους ασθενείς. Είναι όμως και λιγότερο αποτελεσματική.

Η αποτελεσματικότητα του φυσικού κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης παρεμποδίζεται από τα υψηλά ποσοστά ακύρωσης λόγω της πρόωρης ωρίμανσης των ωαρίων, αλλά και από την πιθανότητα τα ωοθυλάκια να μην περιέχουν ωάριο.

Σε 20 επιλεγμένες μελέτες με συνολικά 1.800 φυσικούς κύκλους, τα αποτελέσματα ήταν: 819 εμβρυομεταφορές (45,5% ανά κύκλο) και 129 εγκυμοσύνες (7,2% ανά κύκλο και 15,8% ανά εμβρυομεταφορά).

Τα αποτελέσματα αυτά δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη ποιες είναι οι κατάλληλες υποψήφιες για θεραπεία με φυσικό κύκλο.

Αυτές είναι:

• Γυναίκες που δεν παράγουν ωάρια με τη διέγερση των ωοθηκών – Πτωχές απαντήτριες.
• Γυναίκες που δεν επιτρέπεται να πάρουν γοναδοτροπίνες – π.χ. με ιστορικό ορμονοεξαρτώμενου καρκίνου.
• Γυναίκες που επιλέγουν για προσωπικούς λόγους –π.χ. θρησκευτικούς- να μην πάρουν φάρμακα και να μην παράγουν πολλά ωάρια.

Πόσο βιώσιμη επιλογή είναι

Σε ένα φυσικό κύκλο, μόνο ένα ωοθυλάκιο με ένα αβγό στο εσωτερικό του αναπτύσσεται συνήθως. Ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι η γονιμοποίηση του ωαρίου αυτού χωρίς τη χρήση φαρμάκων για τη διέγερση της ωοθήκης. Οι ασθενείς παρακολουθούνται με υπερήχους και γίνεται ωοληψία. Εάν η ωοληψία είναι επιτυχής, το ωάριο γονιμοποιείται, δημιουργείται το έμβρυο και μεταφέρεται στη μήτρα.

Τα οφέλη είναι η χρήση λιγότερων φαρμάκων και το χαμηλότερο κόστος ανά κύκλο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχει λιγότερη παρακολούθηση με υπερήχους και εξετάσεις αίματος. Χρησιμοποιούνται οι ίδιες τεχνικές διαδικασίες για την ωοληψία, τη γονιμοποίηση και την εμβρυομεταφορά, αλλά μόνο για το ένα αβγό ή εμβρύο.

Τα μειονεκτήματα

Τα σημαντικά μειονεκτήματα αυτής της μεθόδου έχουν περιορίσει τη χρήση της. Για παράδειγμα, στο περίπου 20% των περιπτώσεων δεν ανακτάται ωάριο. Ένα επιπλέον 20% των κύκλων δεν παράγει κανένα έμβρυο και δεν καταλήγει σε εμβρυομεταφορά. Το προκύπτον ποσοστό εγκυμοσύνης μετά τη μεταφορά είναι μόνο 10%.
Επαναλαμβάνοντας, όμως, τη διαδικασία, μια νεαρή γυναίκα χωρίς πρόβλημα διέγερσης, τέσσερις ή πέντε φορές δεν είναι το ίδιο με μια κανονική εξωσωματική με 40%-50% πιθανότητα επιτυχίας σε έναν κύκλο.

Μια παραλλαγή

Μια παραλλαγή χρήσης του φυσικού κύκλου είναι η διαδοχική συλλογή ωαρίων και κρυοσυντήρηση (Collect & freeze), δηλαδή αυτή των επαναλαμβανόμενων προσπαθειών, στις οποίες τα ωάρια που βρίσκονται κάθε μήνα γονιμοποιούνται και τα έμβρυα καταψύχονται. Όταν συγκεντρωθούν 3 έμβρυα, γίνεται μια εμβρυομεταφορά με όλα τα αποψυγμένα έμβρυα. Τα αποτελέσματα της μεθόδου αυτής φθάνουν το 25% ανά εμβρυομεταφορά, ποσοστό εξαιρετικό, ειδικά για γυναίκες με ελάχιστη παραγωγή ωαρίων.

Πρέπει, όμως, να υπενθυμίσουμε ότι συνήθως χρειάζονται αρκετοί κύκλοι για να συλλέξουμε τελικά 3 έμβρυα καλής ποιότητας. Αυτό είναι και ακριβό και ψυχοφθόρο, αλλά πολλές φορές είναι η μοναδική επιλογή που έχει μια γυναίκα πριν καταφύγει στη δωρεά ωαρίων.
Ο τροποποιημένος φυσικός κύκλος χρησιμοποιεί χαμηλότερες δόσεις των φαρμάκων για να ωριμάσει 2-4 ωάρια και στη συνέχεια να επιχειρηθεί ωοληψία, γονιμοποίηση και εμβρυομεταφορά. Αυτή η προσπάθεια έχει μεγαλύτερη επιτυχία από το φυσικό κύκλο και έχει πολλά οφέλη.

Το αντίθετο της ελάχιστης διέγερσης δεν είναι η μέγιστη διέγερση, αλλά η επίτευξη της βέλτιστης διέγερσης, ένας στόχος προς τον οποίο όλοι αγωνιζόμαστε, και πρόθεση της ιατρικής είναι πάντα να επιτευχθούν τα καλύτερα αποτελέσματα.
Το συμπέρασμα είναι ότι ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι μια χαμηλού κινδύνου και φιλική προς τον ασθενή διαδικασία, η οποία όμως πρέπει να γίνεται σε επιλεγμένες περιπτώσεις που συνήθως δεν έχουν εναλλακτική λύση.

Πηγές:
Δρ Γεώργιος Ιωαννίδης, MD, Δρ Χάρης Χηνιάδης, MD, Μαιευτήρες Γυναικολόγοι Αναπαραγωγής, Επιστημονικοί Συνεργάτες Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης ΜΗΤΕΡΑ