Σκλήρυνση κατά πλάκας: Παλιές και νέες θεραπείες

Γράφει η Μαρία Μαλτέζου, Διευθύντρια Νευρολογικής Κλινικής Γ.Ο.Ν.Κ «ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ»

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, δηλαδή εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού.
Πλήττει κυρίως νεαρές ηλικίες με ιδιαίτερη προτίμηση τις ηλικίες 20 με 45 ετών και τις γυναίκες σε αναλογία 3 προς 1 σε σχέση με τους άνδρες.
Η αιτιολογία της νόσου παραμένει ακόμη ασαφής. Φαίνεται όμως ότι πρόκειται για αυτοάνοση φλεγμονώδη και εκφυλιστική νόσο, ενώ περιβαλλοντικοί και κληρονομικοί παράγοντες συμμετέχουν στην παθογένειά της.

Τα συμπτώματα της νόσου ποικίλλουν. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι:

• Διαταραχή όρασης (θάμβος, διπλωπία)
• Μουδιάσματα άκρων
• Αδυναμία άκρων

Άλλα συμπτώματα είναι δυσαρθρία, διαταραχή στην ούρηση, κόπωση, διαταραχή στην ισορροπία και λιγότερο συχνά διαταραχές μνήμης και συναισθηματικές διαταραχές.

Η διάγνωση της νόσου τίθεται από νευρολόγο, διότι πολλές άλλες ασθένειες μιμούνται την συμπτωματολογία της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Διαγνωστικές εξετάσεις που θέτουν τη διάγνωση είναι απεικονιστικός έλεγχος με μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού, ενώ ο έλεγχος του εγκεφαλονωτιαίου υγρού επιβεβαιώνει τη διάγνωση και αποκλείει άλλα νοσήματα.

Η νόσος είναι δυνατόν να εμφανιστεί με τις κάτωθι μορφές:

• Υποτροπιάζουσα
• Πρωτοπαθής προϊούσα
• Δευτεροπαθής προϊούσα
• Δευτεροπαθής προϊούσα με υποτροπές
• Καλοήθης μορφή

Η υποτροπιάζουσα μορφή είναι η συχνότερη, αφορά νεαρές ηλικίες, τα συμπτώματα εμφανίζονται και στη συνέχεια αποδράμουν εντελώς ή μερικώς με τη χορήγηση ενδοφλέβιας κορτιζόνης.

Η πρωτοπαθής προϊούσα αφορά μεγαλύτερες ηλικίες και η πορεία των συμπτωμάτων είναι εξελικτική.
Η δευτεροπαθής προϊούσα είναι η εξέλιξη της υποτροπιάζουσας μορφής με συνεχή επιδείνωση χωρίς υποτροπές.
Η καλοήθης μορφή αφορά το 15% των ασθενών, που θα παραμείνουν λειτουργικοί μετά από 15-20 χρόνια της νόσου.
Η σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση αφορά στη φλεγμονώδη διεργασία. Από το 1993 και την κυκλοφορία της πρώτης ιντερφερόνης β-1b μέχρι σήμερα έχουμε 9 ακόμη φάρμακα για την αντιμετώπιση της νόσου:

1. Ιντερφερόνη β-1a (22, 44mgr)
2. Ιντερφερόνη β-1a (30mgr)
3. Οξική γλατιραμέρη
4. Μιτοξανδρόνη
5. Ναταλιζουμάμπη
6. Φιγκολιμόδη
7. Τεριφλουναμίδη
8. Φουμαρικός διμεθυλεστέρας
9. Αλεμτουζουμάμπη

Εξ αυτών οι ιντερφερόνες και η οξική γλατιραμέρη είναι ενέσιμες θεραπείες πρώτης γραμμής για την υποτροπιάζουσα μορφή της νόσου. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των ιντερφερονών είναι το γριππώδες σύνδρομο που συνήθως υποχωρεί μετά από εβδομάδες ή μήνες από την έναρξη τους.

Η μιτοξανδρόνη είναι αντινεοπλασματικό φάρμακο και χρησιμοποιείται στη δευτεροπαθή προϊούσα μορφή της νόσου με υποτροπές και σε επιδεινούμενη υποτροπιάζουσα χωρίς πλήρη αποδρομή των συμπτωμάτων.

Η φιγκολιμόδη είναι η πρώτη από του στόματος θεραπεία και θεωρείται θεραπεία δεύτερης γραμμής σε υποτροπιάζουσα μορφή της νόσου και σε ασθενείς με ταχέως εξελισσόμενη σοβαρή υποτροπιάζουσα μορφή.

Η ναταλιζουμάμπη είναι το πρώτο μονοκλωνικό αντίσωμα, χορηγείται ενδοφλέβια και αποτελεί φάρμακο δεύτερης γραμμής στην υποτροπιάζουσα μορφή της νόσου και στην ταχέως εξελισσόμενη σοβαρή υποτροπιάζουσα μορφή της νόσου.

Η τεριφλουνομίδη και ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας είναι από του στόματς θεραπείες και αναμένονται να κυκλοφορήσουν στη χώρα μας εντός του έτους σαν φάρμακα πρώτης γραμμής στην υποτροπιάζουσα μορφή της νόσου. 

Ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας, χάπι χορηγούμενο 2 φορές την μέρα με αντιφλεγμονώδη, ανοσοτροποποιητική και νευροπροστατευτική δράση έρχεται να λάβει σημαντική θέση στη θεραπεία της νόσου συνδυάζοντας υψηλή αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.

Στις κλινικές μελέτες έχει αναδείξει

• μείωση της ετήσιας συχνότητας υποτροπών κατά 44-55%.
• μείωση του αριθμού ασθενών με υποτροπή στα 2 χρόνια κατά 34-50%,
• μείωση των ενεργών βλαβών στη μαγνητική τομογραφία κατά 69%,
• στατιστικά σημαντική μείωση της εξέλιξης της αναπηρίας (Μελέτη DEFINE),
• σπάνιες σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η αλεμτουζουμάμπη είναι νέο μονοκλωνικό αντίσωμα, ενδοφλέβια θεραπεία χορηγούμενη για 5 συνεχείς μέρες τον πρώτο μήνα και για 3 μέρες στους μήνες 12 και 24.
Αναμένεται επίσης η πεγκυλιωμένη ιντερφερόνη β-1a η οποία θα χορηγείται δύο φορές τον μήνα υποδόρια.

Στο ερώτημα ποια θεραπεία θα επιλέξουμε η απάντηση είναι:

• Η επιλογή της θεραπείας απαιτεί συνεργασία ιατρού και ασθενούς γιατί ο ασθενής έχει και λόγο και ρόλο, ώστε να επιτευχθεί η όσο το δυνατό καλύτερη συμμόρφωσή του.
• Τα φάρμακα δεύτερης γραμμής πρέπει να χορηγούνται έγκαιρα επί αποτυχίας της πρώτης θεραπείας.

Στο ερώτημα πότε ξεκινάμε θεραπεία η απάντηση είναι:
Η έγκαιρη έναρξη της θεραπείας αλλάζει την πορεία της νόσου γιατί φαίνεται ότι η εκφυλιστική διεργασία (ατροφία του εγκεφάλου) ξεκινά πολύ νωρίς και επηρεάζει σημαντικά την εξέλιξη της αναπηρίας.