Η ιδέα ότι ένα άτομο που αντιμετωπίζει κάποια δυσκολία λαμβάνει αποτελεσματική υποστήριξη από άλλο άτομο που έχει βιώσει ανάλογη εμπειρία κι έχει αναρρώσει είναι πολύ παλιά. Έχει εφαρμοστεί, κυρίως στα θεραπευτικά προγράμματα από τις εξαρτήσεις, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες έχει βρει πεδίο εφαρμογής και στον χώρο της ψυχικής υγείας με την στενή έννοια. Οι ομότιμοι υποστηρικτές ή peer support workers εντάσσονται σε πολυκλαδικές θεραπευτικές ομάδες που υποστηρίζουν αποτελεσματικά άτομα με ψυχικές διαταραχές, αξιοποιώντας τη δύναμη της κοινής βιωμένης εμπειρίας. Πρόκειται για νέο, αναδυόμενο επάγγελμα, θεσμοθετημένο και αμειβόμενο σε πολλές χώρες του κόσμου, αλλά όχι ακόμη στην Ελλάδα.

Τα τελευταία χρόνια γίνονται και στη χώρα μας βήματα προς την υιοθέτηση του συγκεκριμένου μοντέλου υποστήριξης στην Ψυχική Υγεία, με ορισμένους οργανισμούς να εντάσσουν ήδη στα προγράμματά τους άτομα που έχουν εμπειρία ανάλογων δυσκολιών. Η εδραίωση της συγκεκριμένης πρακτικής και η θεσμοθέτησή της ως επάγγελμα, προϋποθέτει κατάλληλη εκπαίδευση, καθώς και νομοθετικές πρωτοβουλίες από τα συναρμόδια Υπουργεία (Υγείας, Παιδείας, Εργασίας).

Η κ. Αγγελική Γιαντσελίδου (φωτογραφία), ψυχολόγος και συντονίστρια του Γραφείου Ενδυνάμωσης, Συνηγορίας και Ανάκαμψης στην Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος, μιλάει στο iatronet.gr για το αναδυόμενο επάγγελμα, για την αξία της συμπερίληψης του ομότιμου υποστηρικτή σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, για τα ευρήματα διεθνών μελετών και για το πότε αναμένεται να προκύψουν οι πρώτοι εκπαιδευμένοι peer support workers στην Ελλάδα.

Μοντέλο ανάρρωσης

Όπως εξηγεί η κ. Γιαντσελίδου, η ομότιμη υποστήριξη συνδέεται άρρηκτα με αυτό που ονομάζεται μοντέλο recovery (μοντέλο ανάρρωσης ή ανάκαμψης), ενός ατόμου που τώρα μπορεί να υποστηρίξει άλλα άτομα σε παρόμοια κατάσταση. «Ανάρρωση στην ψυχική υγεία δεν είναι ακριβώς αυτό που συνήθως έχουμε στο νου μας ως κλινική ανάρρωση. Θα μπορούσε να οριστεί ως προσωπική, υπαρξιακή ή κοινωνική ανάρρωση, και συνδέεται με το πώς ένα άτομο, παρά τις δυσκολίες ψυχικής υγείας που μπορεί να αντιμετωπίζει, έχει καταφέρει να θέσει ξανά στόχους για τη ζωή του, να είναι ενεργός μέσα στην κοινωνία και να ζει μια ζωή με ποιότητα», εξηγεί, προσθέτοντας: "Άρα, οι ομότιμοι υποστηρικτές, ή ομότιμοι συμπαραστάτες, είναι άτομα που μέσα από τη δική τους πορεία ανάκαμψης από δυσκολίες και προκλήσεις που αφορούν την ψυχική τους υγεία, μπορούν να υποστηρίξουν κι άλλα άτομα σε ανάλογες καταστάσεις. Στην Ελλάδα, το ΚΕΘΕΑ έχει υιοθετήσει εδώ και χρόνια το μοντέλο, αξιοποιώντας αποφοίτους των προγραμμάτων του στις θεραπευτικές ομάδες αυτοβοήθειας".

Τι δείχνει η βιβλιογραφία

Στην ψυχική υγεία, η βιβλιογραφία συνδέει την συμπερίληψη ομότιμων υποστηρικτών με συγκεκριμένες βελτιώσεις στην ενδυνάμωση των ληπτών υπηρεσιών, στην αυτοεκτίμηση, αλλά και στην εμπιστοσύνη.

"Επίσης, τα άτομα που λαμβάνουν υπηρεσίες από ομότιμους υποστηρικτές, φαίνεται να σημειώνουν συγκεκριμένες βελτιώσεις στην κοινωνική ενσωμάτωση και στην υιοθέτηση κοινωνικών ρόλων - ξαναγίνομαι πατέρας, σύντροφος, εργαζόμενος κλπ - με πιο θετικά αποτελέσματα από όταν λαμβάνουν συμβατικές υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας", σημειώνει η ψυχολόγος.

Από την άλλη πλευρά, το μοντέλο έχει ευεργετική επίδραση και στους ίδιους τους ομότιμους υποστηρικτές, οι οποίοι φαίνεται να αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, αυτονομία, καλύτερη εικόνα εαυτού, μία αντίληψη περισσότερο θετικής ταυτότητας. "Αποτελώντας ένα πρότυπο που τα κατάφερε παρά τις διακυμάνσεις και τους κραδασμούς, ξαναβλέπει απ' έξω την πορεία της δικής του ανάρρωσης. Επίσης, του δημιουργεί ένα αίσθημα αυταξίας το γεγονός ότι έχει εργασία και εισόδημα, σε ένα αντικείμενο που έχει επιλέξει και του δίνει νόημα", επισημαίνει.

Τέλος, η υιοθέτηση του μοντέλου έχει αποδειχθεί πως προωθεί τη συνολική ανακατεύθυνση στον ίδιο τον οργανισμό παροχής υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, αλλάζει την ατμόσφαιρα και του προσδίδει πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση, υπολογίζοντας περισσότερο τη γνώμη των ληπτών και συμπεριλαμβάνοντάς τους στη λήψη αποφάσεων.

Τι γίνεται στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την κ. Γιαντσελίδου, κάποια άτομα με βιωμένη εμπειρία ψυχικής νόσου απασχολούνται ήδη ως ομότιμοι υποστηρικτές, χωρίς ωστόσο να έχουν λάβει κάποια εκπαίδευση. "Η εκπαίδευση είναι απαραίτητη, σε ζητήματα όπως η μεταδοτικότητα της δικής σου εμπειρίας, η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση με τον λήπτη, η ενσυναίσθηση, η αντιμετώπιση δυσκολιών και πιθανών συγκρούσεων", υποστηρίζει η ψυχολόγος.

Πριν από πέντε χρόνια ο οργανισμός τον οποίο εκπροσωπεί συμμετείχε σε κοινό ευρωπαϊκό πρόγραμμα ERASMUS με εταίρους από Ολλανδία, Γερμανία, Νορβηγία και Πολωνία, που είχε ως στόχο τον καθορισμό κοινών προτύπων καλών πρακτικών στην Ευρώπη, όπως η περιγραφή της θέσης εργασίας, τι περιλαμβάνει η εκπαίδευσή τους, τρόποι ενσωμάτωσης των ομότιμων υποστηρικτών, εκπαίδευση των επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας κ.ά. "Έχουμε τη μεθοδολογία για να προχωρήσουμε. Αυτό που μένει είναι να ενώσουμε τις δυνάμεις μας όλοι οι φορείς, σε μια αποδοτική συνεργασία με τα υπουργεία Υγείας, Παιδείας και στη συνέχεια Εργασίας για θεσμοθέτηση και κατοχύρωση του επαγγέλματος", λέει και προσθέτει πως τον Αύγουστο ξεκινάει μικρό πιλοτικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου "Μετατρέποντας τις βιωμένες εμπειρίες σε γνώση". "Επιδιώκουμε να το έχουμε ολοκληρώσει μέσα στο 2025 και από αυτό να αποφοιτήσουν οι πρώτοι εκπαιδευμένοι ομότιμοι υποστηρικτές".

Η ψυχολόγος εκφράζει την πεποίθηση πως το Υπουργείο Υγείας, αρχικά, θα συντονιστεί με την προσπάθεια, έχοντας ήδη αναλάβει σχετική πρωτοβουλία. "Στο πρόγραμμα που αφορά την έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση, στο θεσμικό πλαίσιο προβλέπεται η συμπερίληψη ομότιμου υποστηρικτή, τον οποίο ονομάζει με τον αγγλικό όρο (peer support worker). Οι οργανισμοί έχουν αξιοποιήσει αυτή την δυνατότητα, έστω και χωρίς εκπαίδευση, ή με παράλληλη εκπαίδευση μέσω προγραμμάτων από το εξωτερικό. Πιστεύω πως θα συνεχίσει να το κάνει κι όταν θα έχουμε τους πρώτους εκπαιδευμένους στην Ελλάδα", καταλήγει η κ. Γιαντσελίδου.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Πώς συνδέεται η ενσυναίσθηση με το ανοσοποιητικό των παιδιών
Επ' αυτοφώρω σύλληψη καρδιοχειρουργού στη Λάρισα για φακελάκι
Η κατάλληλη διατροφή για όσο θηλάζετε