Ποια λάθη να αποφεύγουμε κατά τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης

Η αρτηριακή πίεση (ΑΠ) αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους δείκτες της καρδιαγγειακής λειτουργίας και γενικότερης υγείας του ανθρώπου. Η σωστή μέτρησή της είναι καθοριστική για την πρόληψη, διάγνωση και αποτελεσματική αντιμετώπιση της υπέρτασης και των επιπλοκών της, όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο, η καρδιακή ανεπάρκεια και η νεφρική νόσος [1]. Η ακρίβεια της μέτρησης εξαρτάται απόλυτα από τη σωστή τεχνική, τον κατάλληλο εξοπλισμό και την τήρηση των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών [2]. Ακόμη και μικρά τεχνικά σφάλματα μπορεί να οδηγήσουν σε απόκλιση 5–10 mmHg, η οποία αρκεί για λανθασμένη διάγνωση και αναποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση [3].

Τι Είναι η Αρτηριακή Πίεση

Η αρτηριακή πίεση εκφράζει τη δύναμη που ασκεί το κυκλοφορούν αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών και διακρίνεται σε:

Συστολική πίεση (SBP): η μέγιστη πίεση κατά τη σύσπαση της καρδιάς, όταν το αίμα εξωθείται στις αρτηρίες.
Διαστολική πίεση (DBP): η ελάχιστη πίεση όταν η καρδιά χαλαρώνει και γεμίζει με αίμα [4].

Η πίεση μετριέται σε mmHg (χιλιοστά στήλης υδραργύρου) και ερμηνεύεται σύμφωνα με τις σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες [1,5]:

Κατηγορία	Συστολική (mmHg)	Διαστολική (mmHg)
Φυσιολογική	<120	<80
Αυξημένη	120–129	<80
Υπέρταση Σταδίου 1	130-139	80-89
Υπέρταση Σταδίου 2	≥140	≥90
Υπερτασική κρίση	> 180	>120

Πηγή: American Heart Association (AHA) & European Society of Hypertension (ESH), 2023 [1,5].

Γιατί η Ορθή Μέτρηση της ΑΠ Είναι Ζωτικής Σημασίας

Η ακριβής μέτρηση της ΑΠ αποτελεί βασικό θεμέλιο για:

✅ Ακριβή διάγνωση υπέρτασης ή υπότασης.

✅ Αποτελεσματική προσαρμογή της φαρμακευτικής αγωγής.

✅ Παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία.

✅ Πρόληψη ανεπιθύμητων ενεργειών από υπερβολική ή ανεπαρκή αγωγή.
✅ Μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε βάθος χρόνου [1,2,6].

Η μέτρηση της πίεσης δεν είναι μια απλή ρουτίνα· είναι διαγνωστική πράξη που απαιτεί τήρηση προτύπων, ακρίβεια και συνέπεια.

Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Μέτρηση

Πολλοί εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες μπορούν να αλλοιώσουν το αποτέλεσμα της μέτρησης [1,4]:

Εποχικές Μεταβολές της Πίεσης

Η αρτηριακή πίεση μεταβάλλεται φυσιολογικά ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες [4,5]:
• Χειμώνας: αυξημένη πίεση λόγω αγγειοσύσπασης και μειωμένης σωματικής δραστηριότητας.
• Καλοκαίρι: χαμηλότερη πίεση λόγω αγγειοδιαστολής και αφυδάτωσης.

Η εποχικότητα έχει ιδιαίτερη σημασία σε ηλικιωμένους και υπερτασικούς ασθενείς, όπου απαιτείται προσαρμογή της φαρμακευτικής αγωγής και τακτικότερη παρακολούθηση [5,6].

🩺 Οδηγίες για Ορθή Μέτρηση

🔹 Πριν τη μέτρηση

Ξεκουραστείτε για τουλάχιστον 5 λεπτά σε ήσυχο περιβάλλον.
• Καθίστε με πλάτη στηριγμένη, πόδια στο πάτωμα και χωρίς σταύρωμα.
• Μην καταναλώσετε καφέ, φαγητό ή καπνό 30 λεπτά πριν.
• Αδειάστε την ουροδόχο κύστη [1,2,7,8]. (Εικόνα 1)

Εικόνα 1. Ορθή στάση σώματος κατά τη μέτρηση της ΑΠ

🔹 Τοποθέτηση περιχειρίδας

Η περιχειρίδα να καλύπτει περίπου το 80 % της περιφέρειας του βραχίονα.
• Τοποθέτηση 2–3 εκ. πάνω από τον αγκώνα, στο ύψος της καρδιάς.
• Ο σωλήνας να βρίσκεται πάνω από τη βραχιόνια αρτηρία [3,4,8,9].

🔹 Σε ποιο χέρι πρέπει να μετριέται η πίεση

Η πίεση πρέπει να μετριέται και στα δύο χέρια την πρώτη φορά.
• Αν υπάρχει διαφορά, στο εξής οι μετρήσεις να γίνονται στο χέρι με τη μεγαλύτερη ένδειξη.
Διαφορά έως 10 mmHg είναι φυσιολογική· μεγαλύτερη διαφορά απαιτεί ιατρική διερεύνηση (πιθανή αρτηριοσκλήρυνση ή απόφραξη) [7,9].

🔹 Κατά τη μέτρηση

Μην μιλάτε ή κινείστε.
Πραγματοποιήστε δύο μετρήσεις με διαφορά 1–2 λεπτών και καταγράψτε τον μέσο όρο.
Επαναλάβετε την ίδια διαδικασία την ίδια ώρα κάθε μέρα [1,2,3,7,8].

🏠 Μέτρηση Αρτηριακής Πίεσης στο Σπίτι (HBPM)

Η μέτρηση στο σπίτι αποτελεί πλέον διεθνώς αποδεκτή πρακτική για αξιόπιστη εκτίμηση και πρόληψη της υπέρτασης [3,5,10].

Οδηγίες HBPM

Χρησιμοποιήστε πιστοποιημένο αυτόματο πιεσόμετρο βραχίονα.
Πραγματοποιήστε δύο μετρήσεις το πρωί και δύο το βράδυ για επτά συνεχόμενες ημέρες.
Υπολογίστε τον μέσο όρο, αγνοώντας την πρώτη ημέρα [4,5,9,10].

Πλεονεκτήματα

Ανίχνευση φαινομένου “λευκής μπλούζας” ή κρυφής υπέρτασης.
Πιο σταθερές και αντιπροσωπευτικές τιμές.
Βελτίωση της συμμόρφωσης στη θεραπεία.
Ακριβέστερη εκτίμηση καρδιαγγειακού κινδύνου [5,11].

⚠️ Συχνά Λάθη στη Μέτρηση

🚫 Μέτρηση πάνω από ρούχα

🚫 Χρήση μικρού ή μεγάλου περιβραχιόνιου

🚫 Μέτρηση μετά από καφέ, κάπνισμα ή έντονη δραστηριότητα

🚫 Ομιλία ή κίνηση κατά τη μέτρηση

🚫 Εμπιστοσύνη σε μία μόνο μέτρηση [2,5,8].

🩸 Ανάγνωση και Ερμηνεία των Αποτελεσμάτων

Εάν η αρτηριακή πίεση είναι φυσιολογική

Διατηρήστε υγιεινές συνήθειες για να παραμείνει στα φυσιολογικά επίπεδα [1,7]:
• Ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης.

Τακτική σωματική δραστηριότητα (≥30 λεπτά τις περισσότερες ημέρες).
Αποφύγετε το κάπνισμα.
Μειώστε το αλάτι και τα επεξεργασμένα τρόφιμα.
Διατηρήστε υγιές σωματικό βάρος και ελέγχετε την πίεσή σας τακτικά.

Εάν η αρτηριακή πίεση είναι αυξημένη

Υιοθετήστε καρδιοπροστατευτικό τρόπο ζωής για πρόληψη υπέρτασης σταδίου 1:
• Αυξήστε τη φυσική δραστηριότητα.

Περιορίστε αλάτι (<5 g/ημέρα) και αλκοόλ [3].
Διαχειριστείτε το άγχος με χαλάρωση, ύπνο ή ήπια άσκηση.
Ελέγξτε χοληστερίνη και σάκχαρο.
Συζητήστε με τον γιατρό για παρακολούθηση ή αγωγή [4,9].

Υπέρταση Σταδίου 1 (130–139 / 80–89 mmHg)

Απαιτούνται αλλαγές τρόπου ζωής και, αν υπάρχει αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος ή συννοσηρότητα, πιθανή φαρμακευτική αγωγή [1,5,7].

Υπέρταση Σταδίου 2 (≥140 / ≥90 mmHg)

Απαιτείται φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με τροποποίηση τρόπου ζωής [5,8].

Σοβαρή Υπέρταση (≥180 / 120 mmHg)

Περιμένετε 1 λεπτό και επαναλάβετε τη μέτρηση [9].
Αν παραμένει υψηλή, ελέγξτε για:

πόνο στο στήθος,
δύσπνοια,
πόνο στην πλάτη,
μούδιασμα/αδυναμία,
διαταραχές όρασης,
δυσκολία στην ομιλία [1].

Αν υπάρχουν συμπτώματα, πρόκειται για υπερτασική κρίση – καλέστε άμεσα το 166 [7]. Αν όχι, επικοινωνήστε με γιατρό για άμεση αξιολόγηση [9].

Εάν η αρτηριακή πίεση είναι χαμηλή (υπόταση)

Η υπόταση σπάνια είναι επικίνδυνη, εκτός αν προκαλεί συμπτώματα όπως ζάλη, λιποθυμία ή θολή όραση [10].

Τι να κάνετε:

Καθίστε ή ξαπλώστε αν νιώσετε ζάλη.
Αποφύγετε απότομες αλλαγές στάσης.
Πίνετε αρκετά υγρά (ιδίως το καλοκαίρι ή μετά την άσκηση).
Τρώτε μικρά και συχνά γεύματα.
Περιορίστε το αλκοόλ.
Αν λαμβάνετε φάρμακα, ενημερώστε τον γιατρό σας [1,7].

Συμπεράσματα

Η ορθή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης είναι απλή αλλά ζωτικής σημασίας διαδικασία. Αποτελεί τη βάση για πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η συνέπεια, η σωστή τεχνική και η εκπαίδευση του ατόμου είναι το “κλειδί” για αξιόπιστα αποτελέσματα και βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Βιβλιογραφία

European Society of Cardiology (ESC) & European Society of Hypertension (ESH). 2023 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension. Eur Heart J. 2023;44(36):3488–3596. https://doi1093/eurheartj/ehad151
World Health Organization (WHO). Guideline for the pharmacological treatment of hypertension in adults. Geneva: WHO; 2021. https://doi10.1016/j.jacc.2017.07.74
American Heart Association (AHA). Understanding Blood Pressure Readings. Updated 2024 https://doi.10.1161/hypertensionaha.121.18192
Hypertension in adults: diagnosis and management (NG136). London: NICE; 2019 (updated 2023). https://doi10.1016/j.jacc.2017.07.745
Muntner P, Shimbo D, Carey RM, et al. Measurement of Blood Pressure in Humans: A Scientific Statement From the American Heart Association. Hypertension. 2019;73(5):e35–e66. https://doi1161/HYP.0000000000000087
Parati G, Stergiou GS, Asmar R, et al. Home Blood Pressure Monitoring: Methodology, Clinical Applications, and Future Directions. J Hypertens. 2021;39(9):1723–1730. https://doi10.1097/HJH.0000000000002764
Kario K. Guidance on Home Blood Pressure Monitoring: A Statement for Healthcare Professionals. Hypertens Res. 2018;41(11):907–914. https://doi10.1038/s41440-018-0086-4
Stergiou GS, Palatini P, Parati G, et al. European Society of Hypertension Guidelines for Blood Pressure Monitoring at Home. J Hypertens. 2023;41(2):187–205. https://doi1097/HJH.0000000000003303
Whelton PK, Carey RM, Aronow WS, et al. 2017 ACC/AHA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults. Hypertension. 2018;71(6):e13–e115 https://doi10.1161/HYP.0000000000000065
Omboni S, McManus RJ, Bosworth HB, et al. Evidence and Recommendations on the Use of Home Blood Pressure Monitoring. Blood Press Monit. 2020;25(2):83–92. https://doi1097/MBP.0000000000000332
Validation of BP Measurement Devices. Chicago: American Medical Association; 2022. https://doi10.1002/ajh.26555