"Δεν υπάρχει πλέον καλοκαίρι και χειμώνας για τα κουνούπια, ο διαχωρισμός ισχύει μόνο για μας". Με αυτή τη φράση, ο εντομολόγος ερευνητής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και μέλος του Δ.Σ. του ΕΟΔΥ, δρ Αντώνης Μιχαηλάκης (φωτογραφία) μας προετοιμάζει πως θα γιορτάσουμε Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Απόκριες παρέα με τα ενοχλητικά έντομα. Κάποια από αυτά, μάλιστα, θα παραμείνουν δυνητικοί διαβιβαστές του ιού του Δυτικού Νείλου και μέσα στο χειμώνα.

Μόνιμος κάτοικος Ελλάδας είναι πλέον, μαζί με το κοινό κουνούπι (culex) και το ασιατικό κουκούπι "τίγρης" (Aedes albopictus), το οποίο ευθύνεται για έξαρση "εξωτικών" ασθενειών φέτος στην Ευρώπη, ενώ ειδικά μέτρα στα αεροδρόμια έχουν στόχο να αποτρέψουν την είσοδο του ακόμα πιο επικίνδυνου "τίγρη" Aedes aegypti.

Νέες καινοτόμες τεχνικές διαχείρισης, που χρησιμοποιούν το ίδιο το έντομο σε "ειδική αποστολή", υπόσχονται πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση στο άμεσο μέλλον.

"Ρεβεγιόν" με κουνούπια και ιός Δυτικού Νείλου

"Για να σταματήσει ο βιολογικός κύκλος των κουνουπιών, δηλαδή να σταματήσουν τα αυγά να εκκολάπτονται, θα πρέπει οι θερμοκρασίες να πέσουν κάτω από 7 βαθμούς Κελσίου", είπε ο δρ Μιχαηλάκης μιλώντας σε ειδική ενότητα του 14ου Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συνεδρίου για τα νοσήματα με διαβιβαστές και κάλεσε το ακροατήριο να θυμηθεί πότε ήταν ο τελευταίος χειμώνας που σημειώθηκαν παρατεταμένα θερμοκρασίες κάτω των 7 βαθμών. "Αυτή είναι και η απάντηση στην ερώτηση που μας κάνουν οι περισσότεροι πολίτες γιατί έχουμε κουνούπια τον χειμώνα", σημείωσε, και υποστήριξε πως λόγω της κλιματικής κρίσης τα προγράμματα καταπολέμησης κουνουπιών πρέπει πλέον να εφαρμόζονται όλο το χρόνο.

Το γεγονός επιβεβαιώνεται σήμερα, καθώς διανύουμε την 44η εβδομάδα του χρόνου με έντονη ακόμη την παρουσία κουνουπιών. "Βλέπουμε ακόμη και την εβδομάδα 52, δηλαδή τα Χριστούγεννα, να έχουμε μεγάλους πληθυσμούς κουνουπιών και ειδικά του κοινού κουνουπιού. Το έχουμε αποδεχτεί πως παραμένει δραστήριο όλο το χρόνο", παρατήρησε ο εντομολόγος.

Τι γίνεται όμως με τους ιούς που μεταφέρει; Μελέτη από τον υποψήφιο διδάκτορα του Εργαστηρίου, Γιώργο Μπαλατσό, εντόπισε δραστήρια κουνούπια θετικά στον ιό του Δυτικού Νείλου τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο.

Ο "τίγρης" που κρύβει τις εστίες του

Αν τα σχέδια διαχείρισης κουνουπιών λειτούργησαν καλά στο κοινό κουνούπι culex, οδηγώντας σε μείωση των πληθυσμών τους, δεν συνέβη το ίδιο για τον "τίγρη" albopictus, το πρωινό κουνούπι με τις ασπρόμαυρες ρίγες που ενοχλεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. "Στον τίγρη δεν βρήκαμε ποτέ εστία, γιατί διαθέτει κρυπτικού τύπου εστίες, που δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν", ανέφερε και περιέγραψε πώς το συγκεκριμένο είδος εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα:

"Πριν από δύο χρόνια είχε αναφερθεί ότι ο Δεκέμβρης ήταν ο πιο ζεστός πολλών δεκαετιών. Ο τίγρης εκμεταλλεύτηκε αυτό το γεγονός και κατάφερε να επιβιώσει, με αποτέλεσμα να καταγράψουμε μια συνεχόμενη παρουσία ακμαίων, ακόμη και τον Γενάρη μήνα. Συνήθως τον Δεκέμβρη δεν είχαμε ποτέ", είπε και πρόσθεσε: "Αυτό ήταν το 2022 προς 2023 κι από τότε συνεχόμενα καταγράφουμε αυγά. Κατάφερε να ξεπεράσει τον χειμώνα και από τροπικό έντομο να γίνει πλέον ενδημικό, κάτι που αλλάζει πάρα πολύ τα δεδομένα μας".

Παρόλο που το συγκεκριμένο είδος θεωρείτο πως δεν είναι καλός διαβιβαστής για ασθένειες όπως ο δάγκειος πυρετός και ο τσικουνγκούνια, φέτος καταγράφηκε έξαρση κρουσμάτων αυτών των ασθενειών στην Ευρώπη και κυρίως σε Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία, με υπεύθυνο τον "τίγρη".

Ο ανεπιθύμητος aegypti

Στην Ευρώπη υποτιμήσαμε τον "τίγρη" και αποτύχαμε, σημείωσε ο κ. Μιχαηλάκης, και αναφέρθηκε στις προσπάθειες να αποτραπεί η είσοδος ενός ακόμη πιο επικίνδυνου είδους, του Aedes Aegypti. "Αν θεωρούμε τον τίγρη δύσκολο και επιθετικό έντομο, αυτό είναι πολύ χειρότερο", ανέφερε, εξηγώντας πως "ο τίγρης τσιμπάει έξω από το σπίτι, σπάνια μέσα, ενώ το aegypti μπαίνει μέσα στο σπίτι κι εκεί δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ούτε με ψεκασμούς ούτε με παγίδες". Το είδος έχει εντοπιστεί μεταξύ άλλων στην Κύπρο.

Το Μπενάκειο Ινστιτούτο και ο ΕΟΔΥ έχουν επεξεργαστεί σχέδιο - πρόταση στα κράτη μέλη της Ε.Ε. για καλές πρακτικές καταπολέμησης σε αεροδρόμια και λιμάνια. "Φέτος τον Ιούνιο, πείσαμε πέντε υπουργούς να υπογράψουν ένα ΦΕΚ που λέει ότι οποιοδήποτε αεροπλάνο έρχεται στην Ελλάδα από χώρα που έχει εγκατεστημένο το aegypti δεν θα απογειώνεται αν δεν έχει ψεκαστεί", είπε και μοιράστηκε την εμπειρία εφαρμογής από πρόσφατο ταξίδι του στη Μαδέιρα. "Πριν ξεκινήσει το αεροπλάνο, οι αεροσυνοδοί έκαναν ψεκασμό".

Τεχνικές εξαπόλυσης στείρων εντόμων

Καινοτόμες τεχνικές διαχείρισης επιχειρούν να βρουν αποτελεσματικές λύσεις εκεί όπου οι συνήθεις πρακτικές έχουν αποτύχει, όπως στο κουνούπι τίγρης, όπου δεν έχει βρεθεί εστία. Η τάση διεθνώς στρέφεται προς την χρησιμοποίηση των ίδιων των κουνουπιών σε ειδικές "αποστολές".

Το Εργαστήριο του δρ Μιχαηλάκη εισήγαγε για πρώτη φορά στην Ευρώπη μια τεχνική εξαπόλυσης στείρων εντόμων: Αρσενικά κουνούπια (σ.σ. τσιμπάνε μόνο τα θηλυκά) στειρώνονται με ακτινογραφία και αφήνονται να βρουν τα θηλυκά. Τα αυγά που θα παραχθούν από το ζευγάρωμά τους θα είναι μη γόνιμα και έτσι θα σταματήσει η αναπαραγωγή.

Η επιτυχία του εγχειρήματος οδήγησε στο επόμενο project, που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, παράλληλα με τη γαλλική Reunion και τη Βαλένθια της Ισπανίας: "Χρησιμοποιώντας το σώμα των στειρωμένων εντόμων, πάνω τους έχουμε βάλει ένα προνυμφοκτόνο, το οποίο δεν σκοτώνει τα κουνούπια, αλλά αυτά όταν θα πάνε να βρουν τα θηλυκά στην εστία αναπαραγωγής, θα το αφήσουν στο νερό. Με αυτή τη λογική χτυπάς ταυτόχρονα τρία στάδια του κύκλου", είπε ο κ. Μιχαηλάκης, τονίζοντας πως η μείωση ήταν εντυπωσιακή στις περιοχές εφαρμογής. 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη