Η πιθανότητα να υπάρχει εθισμός στα τρόφιμα και η ενδεχόμενη σύνδεσή του με τη μάστιγα της παχυσαρκίας αποτελεί τελευταία συχνό αντικείμενο συζήτησης, τόσο στον επιστημονικό χώρο, όσο και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το διαδίκτυο και τις ιδιωτικές συζητήσεις.

Δεν είναι τυχαίο ότι, σε πρόσφατη έρευνα του British Nutrition Foundation το 88% των ερωτηθέντων απάντησε ότι θεωρεί ότι τα τρόφιμα με γλυκιά γεύση είναι εθιστικά. Ωστόσο, επιστήμονες από ποικίλες ειδικότητες συμφωνούν ότι, σε αντίθεση με ότι ισχύει για τον εθισμό σε ναρκωτικές ουσίες και το αλκοόλ, η πρόσληψη φαγητού είναι μια βιολογική ανάγκη, και δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι οποιοδήποτε τρόφιμο, συστατικό ή συνδυασμός τους προκαλεί εθισμό στον άνθρωπο. Τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα για το ενδεχόμενο του «εθισμού» στα τρόφιμα συζητήθηκε πρόσφατα σε σχετική ημερίδα του Βρετανικού Ιδρύματος Διατροφής (BNF) στο Λονδίνο.

Τι έχουν δείξει οι έρευνες

Σύμφωνα με τους ειδικούς της ημερίδας, στην πλειονότητά τους βιοψυχολόγους και νευροεπιστήμονες, ορισμένες μελέτες σε ανθρώπους έχουν δείξει ότι, τα «νόστιμα» τρόφιμα, όπως αυτά που περιέχουν ζάχαρη, λιπαρά ή συνδυασμό τους, διεγείρουν τα κέντρα «ευχαρίστησης» και «ικανοποίησης» στον εγκέφαλο.

Με δεδομένο ότι τα ίδια αυτά κέντρα διεγείρονται όταν κανείς χρησιμοποιεί ναρκωτικές ουσίες ή αλκοόλ, ορισμένοι ερευνητές έχουν υποθέσει ότι τα νόστιμα τρόφιμα, όπως αυτά με γλυκιά γεύση, προκαλούν «εξάρτηση», η οποία μάλιστα μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές λήψης τροφής και παχυσαρκία. Ωστόσο, όλο και περισσότεροι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει. Έτσι, μπορεί το φαγητό να διεγείρει τα κέντρα ευχαρίστησης και ανταμοιβής στον εγκέφαλο, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι προκαλούν εθισμό, αλλά ότι, ενδεχομένως η αντίδραση αυτή αποτελεί μέρος μιας φυσιολογικής διαδικασίας.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τους ειδικούς, τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα δεν υποστηρίζουν την υπόθεση ότι η ζάχαρη προκαλεί σωματικό εθισμό στον άνθρωπο, ενώ και τα ευρήματα των όποιων μελετών σε ποντίκια δεν «επαληθεύονται» με σχετικές μελέτες στον άνθρωπο.

Συχνά οι άνθρωποι υποστηρίζουν ότι είναι εθισμένοι στο φαγητό για να «εξηγήσουν» την υπερκατανάλωσή του

Στα πλαίσια της ημερίδας του BNF, ο John Blundell, Καθηγητής Ψυχοβιολογίας στο Ινστιτούτο Ψυχολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Leeds, τόνισε ότι ο όρος «εθισμός στα τρόφιμα» χρησιμοποιείται στις μέρες μας πολύ «χαλαρά» για να εξηγήσει την υπερβολική πρόσληψη φαγητού και συχνά βασίζεται, όχι μόνο σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά και μη δημοσιευμένες παρατηρήσεις, ισχυρισμούς και προσωπικά πιστεύω.

Η διαδεδομένη πεποίθηση, για παράδειγμα, ότι η γλυκιά γεύση προκαλεί εθισμό συνδέεται, σύμφωνα με την Sara Stanner, διευθύντρια του επιστημονικού προγράμματος του BNF, με το γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν μια εγγενή επιθυμία για τη γλυκιά γεύση από τη στιγμή της γέννησής τους, οπότε δεν είναι παράξενο το ότι ορισμένοι θεωρούν ότι η «λαχτάρα» τους για συγκεκριμένα τρόφιμα καθοδηγείται από μια φυσιολογική ανάγκη. 

Επιπλέον, σύμφωνα με τον Peter Rogers, Καθηγητή Βιολογικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Bristol, οι άνθρωποι συχνά αναζητούν τις αιτίες που εξηγούν τη συμπεριφορά τους. Έτσι, η ιδέα ότι μπορεί να είναι εθισμένοι σε ένα συγκεκριμένο τρόφιμο ή συστατικό τους κάνει να πιστεύουν ότι «παρασύρονται» σε υπερφαγία εξαιτίας αυτού και ότι, επομένως, δεν μπορούν να κάνουν κάτι για να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους. Σύμφωνα με τον Καθηγητή είναι, σίγουρα, ελκυστικό το να αφαιρεί κάποιος το προσωπικό αίσθημα ευθύνης για την υπερφαγική συμπεριφορά, ωστόσο αυτό δυσκολεύει την αλλαγή.

Ο ορισμός του «πραγματικού» εθισμού

Ο εθισμός είναι μία σοβαρή κλινική κατάσταση που συνδέεται με πολύ συγκεκριμένες συμπεριφορές. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ιατρική Ένωση για τον Εθισμό (American Society of Addiction Medicine), “Ο εθισμός είναι μια χρόνια ασθένεια των κυκλωμάτων του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανταμοιβή, την κινητοποίηση, τη μνήμη κ.λπ., των οποίων η δυσλειτουργία οδηγεί σε χαρακτηριστικές βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και πνευματικές εκδηλώσεις… Όπως συμβαίνει με άλλα χρόνια νοσήματα, ο εθισμός συχνά περιλαμβάνει κύκλους έξαρσης και ύφεσης. Χωρίς θεραπεία ο εθισμός εξελίσσεται και μπορεί να οδηγήσει σε ανικανότητα ή πρόωρο θάνατο». Μεταξύ άλλων, τα εγγενή χαρακτηριστικά του εθισμού, όπως αυτός ορίζεται από τους ειδικούς, δεν ισχύουν για τα τρόφιμα και τα συστατικά τους.

 

Πηγές:
British Nutrition Foundation. Food Addiction – what is the evidence? Available at: http://www.nutrition.org.uk/bnfevents/pastevents/foodaddiction

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Μ. Κουκουράκης: Έρχονται ριζικές αλλαγές στην αντιμετώπιση του καρκίνου
Ζεαξανθίνη: Όσα πρέπει να ξέρουμε για το αντιοξειδωτικό των ματιών
Ξεκινά σε λίγες ημέρες το 14ο Συνέδριο Φαρμακευτικού Management