Αγγλικός όρος

stroke

Ορισμός

1. Αιφνίδια απώλεια της νευρολογικής λειτουργίας, προκαλούμενη από αγγειακή βλάβη του εγκεφάλου. Τα εγκεφαλικά επεισόδια είναι εξίσου συχνά και θανατηφόρα: περίπου 730.000 εγκεφαλικά επεισόδια συμβαίνουν στις Η.ΠΑ. ετησίως, ενώ η πάθηση αποτελεί την τρίτη κυριότερη αιτία θανάτων στις Η.Π.Α. Εξαιτίας της μακροχρόνιας αναπηρίας που συχνά προκαλεί, το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η πιο επίφοβη πάθηση για τους ηλικιωμένους Αμερικανούς. Στις Η.Π.Α., το 80% των εγκεφαλικών επεισοδίων προκαλείται από εγκεφαλική έμφραξη (έμφραξη των καρωτίδων ή των ενδοεγκεφαλικών αρτηριών από θρόμβους ή αθηροσκλήρωση), ενώ η πλειονότητα των υπόλοιπων οφείλεται σε ενδοκρανιακή αιμορραγία ή εγκεφαλική εμβολή. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην αντιμετώπιση των εγκεφαλικών (π.χ. οι πρόοδοι στην πρόληψη, η πρώιμη χρήση θρομβολυτικών φαρμάκων, η αγγειακή υπερηχογραφία και η ενδαρτηριεκτομή) έχουν φέρει επανάσταση στην οξεία και επακόλουθη μέριμνα των ασθενών.

Βλ.: εικόνα.


ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ: Οι παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η μεγάλη ηλικία (ιδιαίτερα άτομα άνω των 65 ετών), αθηροσκλήρωση του αορτικού τόξου, κολπική μαρμαρυγή, καρωτιδική αρτηριοπάθεια, κάπνισμα, υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ (πάνω από 5 ποτά καθημερινά), καρδιακή ανεπάρκεια, υπερλιπιδαιμία, υπέρταση, ιστορικό εμφράγματος του μυοκαρδίου, ανδρικό φύλο, φυλή διαφορετική της λευκής, πάθηση των περιφερικών αγγείων, έλλειψη σωματικής άσκησης και πρόσφατη παροδική ισχαιμική προσβολή.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Το Εθνικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Διαταραχών και Εγκεφαλικού Επεισοδίου των Η.Π.Α. αναφέρει τα ακόλουθα συμπτώματα ως προειδοποιητικά σημεία του εγκεφαλικού επεισοδίου: αιφνίδια αδυναμία ή μούδιασμα του προσώπου, ενός χεριού ή ενός ποδιού, αιφνίδια απώλεια ή ελάττωση της όρασης, αιφνίδια δυσχέρεια ομιλίας ή κατανόησης, αιφνίδιος οξύς πονοκέφαλος και αιφνίδια πτώση, διαταραχή βάδισης ή ζάλη. Στην κλινική πρακτική οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν περισσότερα του ενός από τα παραπάνω συμπτώματα (π.χ. παράλυση των άκρων και αφασία, οξύ πονοκέφαλο και ημιπληγικές βλάβες). Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτά τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά για το εγκεφαλικό επεισόδιο: αιφνίδια ζάλη ή διαταραχή της βάδισης μπορεί να προκύψει, για παράδειγμα, ως αποτέλεσμα δηλητηρίασης με ναρκωτικά ή αλκοόλ, ενώ ο αιφνίδιος οξύς πονοκέφαλος μπορεί να οφείλεται σε αθροιστική κεφαλαλγία, ημικρανία και πολλές άλλες διαταραχές.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Το οξύ ισχαιμικό επεισόδιο μπορεί να αντιμετωπιστεί με ενδοφλέβια χορήγηση ενεργοποιητή ιστικού πλασμινογόνου (ΤΡΑ) εάν η πάθηση διαγνωστεί μέσα σε 90 έως 180 λεπτά και αφού αποκλειστεί η ενδοεγκεφαλική αιμορραγία με εξέταση του εγκεφάλου μέσω αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας. Αυτή η θεραπεία ενέχει κινδύνους: τα θρομβολυτικά φάρμακα ελαττώνουν τον κίνδυνο μακροπρόθεσμης αναπηρίας και θανάτου κατά 20% αλλά τριπλασιάζουν τον οξείας κίνδυνο εγκεφαλικής αιμορραγίας. Τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια, που συνοδεύονται από θνησιμότητα 50% περίπου, μπορούν ορισμένες φορές να αντιμετωπιστούν με αναρρόφηση των θρόμβων από τον εγκέφαλο ή με επιδιόρθωση των ενδοεγκεφαλικών ανευρυσμάτων.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ασθενείς με αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο δεν πρέπει ποτέ να λάβουν ινωδολυτικά φάρμακα. Άλλες αντενδείξεις της ινωδόλυσης στην αντιμετώπιση των εγκεφαλικών επεισοδίων είναι η πρόσφατη ή ενεργός αιμορραγία ή γνωστή προδιάθεση για ανώμαλη αιμορραγία, πρόσφατη οσφυϊκή παρακέντηση, πρόσφατη αρτηριακή παρακέντηση, πρόσφατο έμφραγμα του μυοκαρδίου, πρόσφατη χειρουργική επέμβαση ή μείζον τραύμα, σπασμοί κατά την εκδήλωση του εγκεφαλικού ή πίεση αίματος υψηλότερη από 185/110 που δεν υποχωρεί με απλές θεραπείες.

ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ: Οξεία φάση: Η ομάδα ιατρικής μέριμνας πραγματοποιεί εκτίμηση του ιστορικού και της φυσικής κατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της προσεκτικής εξέτασης των αεραγωγών, της αναπνοής, της κυκλοφορίας και των νευρολογικών λειτουργιών. Ο πυρετός και η υπεργλυκαιμία αντιμετωπίζονται επιθετικά επειδή η αυξημένη σωματική θερμοκρασία και τα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης του αίματος συσχετίζονται με δυσμενέστερη έκβαση. Η πίεση του αίματος ελέγχεται ήπια σε επίπεδο χαμηλότερο από 180/110 - πιο επιθετικοί έλεγχοι της πίεσης μπορεί να είναι επικίνδυνοι. Ο ασθενής τοποθετείται σε πλάγια ή ημικλινή στάση με το κεφάλι ανεβασμένο κατά 15 έως 30 μοίρες προκειμένου να ελαττωθεί η εγκεφαλική φλεβική πίεση. Η νευρολογική κατάσταση (κλίμακα κώματος της Γλασκώβης, ζωτικά σημεία, αντιδράσεις της κόρης του οφθαλμού, τύπος αναπνοής και αισθητήριες και κινητικές αντιδράσεις σε προφορικές, απτικές και επώδυνες διεγέρσεις) παρακολουθείται για σημεία επιδείνωσης ή βελτίωσης και τα ευρήματα καταγράφονται σε νευρολογικό διάγραμμα ροής. Λαμβάνεται το ιστορικό του επεισοδίου, συμπεριλαμβανομένου του χρονικού πλαισίου, του σχετικού παλαιότερου ιατρικού ιστορικού (υπέρταση, χρήση αντιπηκτικών φαρμάκων, καρδιακές δυσρρυθμίες) και των σχετικών βλαβών. Ο ασθενής προετοιμάζεται για τις ενδεικνυόμενες διαγνωστικές εξετάσεις, συμπεριλαμβανομένης της αξονικής ή μαγνητικής αρτηριογραφίας και της οσφυϊκής παρακέντησης.

Ο ασθενής καθοδηγείται συχνά και καθησυχάζεται με προφορικές και απτικές επαφές. Εκτιμάται η ικανότητα ομιλίας και, εάν παρατηρηθεί αφασία, καλείται λογοθεραπευτής. Παρακολουθείται η λειτουργία της ουροδόχου κύστης και λαμβάνονται μη επεμβατικά μέτρα που προωθούν την κένωσή της εάν υπάρχει κατακράτηση ούρων, ενώ ο ασθενής με ακράτεια διατηρείται καθαρός και στεγνός. Η χρήση ουροκαθετήρων περιορίζεται διότι αυτοί προάγουν μολύνσεις της ουρογεννητικής οδού. Εξετάζεται η λειτουργία του εντέρου και πραγματοποιούνται διατροφικές παρεμβάσεις ή χορηγούνται μαλακτικά κένωσης ως χρήζει για την πρόληψη δυσκοιλιότητας. Αποφεύγεται η καταβολή έντονης προσπάθειας για κένωση και η χρήση κλυσμάτων. Η ισορροπία υγρών και ηλεκτρολυτών (πρόσληψη, αποβολή, ημερήσιο βάρος, εργαστηριακές τιμές) παρακολουθείται και διατηρείται. Παρέχεται επαρκής εντερική ή παρεντερική χορήγηση τροφής όπως κρίνεται απαραίτητο. Λαμβάνονται νοσηλευτικά μέτρα ώστε να αποφευχθούν επιπλοκές της ακινησίας. Σε συνεννόηση με επαγγελματίες θεραπευτές και φυσιοθεραπευτές ξεκινά πρόγραμμα τοποθέτησης και κινητικότητας όπως κρίνεται απαραίτητο. Παραδείγματα τέτοιων δραστηριοτήτων είναι: επανατοποθέτηση τουλάχιστον κάθε 2 ώρες, διατήρηση σωστού σωματικού προσανατολισμού, υποστήριξη των αρθρώσεων για την πρόληψη της συστολής λόγω κάμψης ή στροφής, και ασκήσεις εύρους κίνησης (παθητικές για τις επηρεασμένες αρθρώσεις και υποβοηθούμενες ενεργητικές ή πλήρως ενεργητικές για τις μη επηρεασμένες αρθρώσεις). Η εφύγρανση και η λίπανση προλαμβάνουν την ξήρανση των στοματικών βλεννογόνων και των οφθαλμών (του κερατοειδούς). Η ενδεικνυόμενη θεραπεία χορηγείται για την ελάττωση του εγκεφαλικού οιδήματος ενώ χορηγούνται αντιυπερτασικά και αντιπηκτικά όπως κρίνεται σκόπιμο από την αιτιολογία του επεισοδίου. Παρακολουθείται ο ασθενής για κρίσεις και ξεκινούν φαρμακοθεραπείες ενώ λαμβάνονται προφυλάξεις ασφαλείας.

Φάση αποκατάστασης: Αφού αποδράμει η οξεία φάση, το ενδιαφέρον στρέφεται από τη λήψη βασικών μέτρων και παροχής για την απαραίτητη ζωτική υποστήριξη σε πιο εκτενείς προσπάθειες αποκατάστασης. Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι της αποκατάστασης εξαρτώνται από τη δριμύτητα του αρχικού εγκεφαλικού επεισοδίου, την ηλικία του ασθενούς και την παρουσία άλλων παραγόντων νοσηρότητας και άλλων χρόνιων παθήσεων, καθώς και από τα οικογενειακά και κοινωνικά στηρίγματα που είναι διαθέσιμα στον ασθενή. Όταν ο ασθενής είναι κλινικά σταθερός, μπορεί να μεταφερθεί από τη μονάδα εντατικής νευρολογικής θεραπείας σε μονάδα αποκατάστασης ή μονάδα υποξείας φάσης. Εδώ, η ομάδα αποκατάστασης συνεργάζεται με τον ασθενή και την οικογένειά του στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου σχεδίου φροντίδας, βασισμένου σε ρεαλιστικούς στόχους. Το πρόγραμμα αποκατάστασης συνίσταται σε διάφορους τύπους ασκήσεων, συμπεριλαμβανομένης της νευρομυϊκής επανεκπαίδευσης, της κινητικής εκμάθησης και του κινητικού ελέγχου, και λειτουργικών δραστηριοτήτων που εστιάζουν στην επανεκμάθηση ή επανεκπαίδευση στις βασικές δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης. Τέτοια είναι π.χ. η καθοδήγηση στη χρήση προσαρμοστικών και υποστηρικτικών συσκευών για τη διευκόλυνση της ανεξαρτησίας στις καθημερινές δραστηριότητες. Ο στόχος της αποκατάστασης είναι να επιτευχθεί ένα ιδανικό λειτουργικό αποτέλεσμα που θα επιτρέψει τη μεταφορά του ασθενούς σε όσο το δυνατόν λιγότερο περιοριστικό περιβάλλον. Ιδανικά ο ασθενής θα επιτύχει επαρκή ανεξαρτησία ώστε να επιστρέψει στην κοινότητα, είτε ανεξάρτητα είτε με την υποστήριξη της οικογένειας και της κοινότητας.

Όλες οι προσπάθειες του ασθενούς πρέπει να ενθαρρύνονται. Η επικοινωνία με τον ασθενή πρέπει να τίθεται σε προτεραιότητα. Οι σωματικές ασκήσεις, η σωστή τοποθέτηση και οι υποστηρικτικές συσκευές βοηθούν στην πρόληψη των παραμορφώσεων. Η χρήση ποδοσανίδων είναι αμφιλεγόμενη καθώς μπορεί να αυξήσει τη σπαστικότητα. Παρέχονται περίοδοι ήρεμης ανάπαυσης ανάλογα με την αντίδραση του ασθενούς στις δραστηριότητες. Ο ασθενής πρέπει να συμμετέχει στην ατομική του υγιεινή ή να εκτελεί μόνος του την ατομική του υγιεινή και να επιτύχει την ανεξάρτητη εκτέλεση και άλλων δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής. Η ομάδα αποκατάστασης αξιολογεί την ικανότητα του ασθενούς να τρέφεται μόνος του και συνεχίζει να παρέχει εντερική διατροφή όπως κρίνεται απαραίτητο. Ξεκινά πρόγραμμα άσκησης του εντέρου και της ουροδόχου κύστης και τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένειά του λαμβάνουν οδηγίες διαχείρισής του. Τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένειά του ενημερώνονται για το θεραπευτικό σχήμα (δραστηριότητα και ανάπαυση, δίαιτα και φαρμακευτική αγωγή), συμπεριλαμβανομένης και της αναφοράς επιθυμητών αποτελεσμάτων και ανεπιθύμητων αντιδράσεων. Αναγνωρίζεται και εξηγείται η συναισθηματική αστάθεια και παρέχεται βοήθεια στον ασθενή ώστε να αντιμετωπίσει τις συναισθηματικές εκρήξεις και έντονες συγκινησιακές φορτίσεις. Η ομάδα αποκατάστασης βοηθά τον ασθενή να αποδεχθεί τα ελλείμματα και τις αναπηρίες, διατηρώντας την ελπίδα και καθιερώνοντας παράλληλα ρεαλιστικούς στόχους. Τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένειά του πρέπει να συμμετέχουν στις διαθέσιμες ομάδες κοινωνικής και οικονομικής υποστήριξης. Ο ασθενής χρειάζεται βοήθεια ώστε να αποδεχθεί τα ελλείμματα που παραμένουν μετά τους 6 μήνες, διότι αυτά μπορεί να είναι μόνιμα. Η ανάκαμψη και το προσδόκιμο επιβίωσης μπορεί να επηρεάζονται από την ηλικία του ασθενούς και την παρουσία άλλων χρόνιων παθήσεων, επιπλέον των πρώιμων και όψιμων αντιδράσεων στις βλάβες λόγω του επεισοδίου και στις θεραπείες.

Οι ειδικές προσπάθειες αποκατάστασης είναι σύνθετες και ποικίλουν. Πρέπει να πραγματοποιούνται μεμονωμένες εκτιμήσεις και να σχεδιαστεί πλάνο μέριμνας για την επίτευξη του μέγιστου λειτουργικού αποτελέσματος, βασισμένο στη φύση και στη θέση του μηχανισμού του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι ινωδολυτικές θεραπείες και η ενδαρτηριεκτομή είναι πιθανότερο να αποδειχθούν ωφέλιμες σε εξειδικευμένα κέντρα θεραπείας με εμφανώς χαμηλό ποσοστό επιπλοκών.

2. Τρίβω απαλά προς μία κατεύθυνση όπως στη χειρομάλαξη.
3. Η απαλή κίνηση του χεριού πάνω σε μια επιφάνεια.
4. Στην οδοντιατρική, μία πλήρης απλή κίνηση η οποία επαναλαμβάνεται συχνά με μεταβολές στη θέση, την ισχύ ή την ταχύτητα, πιθανώς ως μέρος μιας συνεχιζόμενης δραστηριότητας. Τέτοια είναι π.χ. η διαδρομή κλεισίματος κατά τη μάσηση, όταν η γνάθος κλείνει και τα δόντια έρχονται σε επαφή. Κατά το απόξεση ή επιπέδωση των ριζών των δοντιών, το εξάρτημα επιπέδωσης εισάγεται προσεκτικά στην υποουλική περιοχή με μια κίνηση που καλείται «εξερευνητική κίνηση» και η οποία μπορεί να ακολουθηθεί από τη «κίνηση κρούσης» για τη θραύση ή αποκόλληση ενός εγκυστωμένου λίθου. Στη συνέχεια, εκτελείται η «κίνηση απόξεσης») με σκοπό τη λείανση ή επιπέδωση της επιφάνειας της ρίζας του δοντιού.
5. Ένα κοφτό κτύπημα.

Συνώνυμο

apoplexy, attack, brain, cerebrovascular accident

Ετυμολογία

[Μεσ. Αγγλ.]

Υπώνυμος όρος

ischemic stroke
lacunar stroke
mini-stroke
paralytic stroke