Η άποψη ότι υγιές παιδί σημαίνει υγιής ενήλικος θεωρείται πλέον δεδομένη. Έτσι, ο ρόλος του προληπτικού εμβολιασμού και των ορθών διατροφικών συνηθειών έχει αυξημένη βαρύτητα. Ποια είναι τώρα τα νέα δεδομένα και ποια καινούργια όπλα έχει στη φαρέτρα της η επιστήμη;

Η αντίληψη ότι η πρόληψη των ασθενειών αποτελεί πολύ καλύτερη μέθοδο αντιμετώπισής τους από οποιαδήποτε θεραπευτική αγωγή έχει επικρατήσει από παλιά, και η προσπάθεια του ανθρώπου να προλάβει την εκδήλωση ασθενειών χρονολογείται αρκετούς αιώνες πριν από τη γέννηση του Χριστού.

Στην εποχή μας, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) έχει αναλάβει το σχεδιασμό και το συντονισμό προγραμμάτων εμβολιασμού σε πολλές χώρες, ενώ σε άλλες προσφέρει τεχνική υποστήριξη με άμεσα αποτελέσματα.

Παγκοσμίως, εκατομμύρια παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από λοιμώδη νοσήματα. Κατά σειρά συχνότητας ευθύνονται η ελονοσία (29%), ο πνευμονιόκοκκος (17%), η ιλαρά (13%), ο ροταϊός (10%), η γρίπη (9%), το AIDS (9%), ο κοκίτης (7%), ο τέτανος (5%), η φυματίωση (1%), η μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα, η διφθερίτιδα, η πολιομυελίτιδα, η ηπατίτιδα και ο κίτρινος πυρετός (<1%).

Από αυτούς τους θανάτους είναι δυνατόν να προληφθούν 2,5 - 3 εκατομμύρια, αν τα παιδιά εμβολιαστούν.

Τα εμβόλια που υπάρχουν στη φαρέτρα του παιδιάτρου είναι πάρα πολλά. Επανάσταση στην προληπτική ιατρική ήταν η ανακάλυψη από τον Jenner το 1796 του εμβολίου κατά της ευλογιάς και η παρασκευή του εμβολίου της λύσσας το 1885 από τον Louis Pasteur.

Από το 1796 που ανακαλύφτηκε το πρώτο εμβόλιο από τον Jenner, τα επόμενα 150 χρόνια προστέθηκαν άλλα δύο εμβόλια (1 ανά 50 χρόνια). Στο διάστημα 1925 - 1990 ανακαλύφτηκαν άλλα 16 εμβόλια σε 56 χρόνια (ένα ανά τετραετία) και από το 1990 - 2000 ανακαλύφτηκαν 10 σε 10 χρόνια (1 κάθε χρόνο).

Καταλυτικός ρόλος

Η επίδραση των εμβολίων στην επιδημιολογία των νόσων είναι καταλυτική. Σε χώρες με υψηλό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης, όπως οι ΗΠΑ, η επίπτωση 9 νοσημάτων για τα οποία είχε συστηθεί μαζικός εμβολιασμός πριν από το 1990 έχει ελαττωθεί σήμερα κατά 100% για την ευλογιά και την πολιομυελίτιδα, περισσότερο από 99% για τη διφθερίτιδα, την ιλαρά, την ερυθρά και την παρωτίτιδα, 99% για τις λοιμώξεις από τον αιμόφιλο ινφλουέντζας b, 98% για τον τέτανο και 83% για τον κοκίτη.

Από το 1990 και μετά έχουν δρομολογηθεί σε τροχιά μαζικού εμβολιασμού και προσδοκώμενη εξαφάνιση 6 ακόμα νοσήματα, ανάγοντας στα 14 το συνολικό αριθμό των προλαμβανομένων μέσω εμβολιασμών νόσων για παιδιά μέχρι 6 ετών. Τα νέα εμβόλια που έχουν ήδη αλλάξει την επιδημιολογία αναφέρονται στις πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, τις ηπατίτιδες A και B, την ανεμοβλογιά, τη γρίπη, τη λοίμωξη από τους ιούς Rota και HPV.

Τα θετικά αυτά αποτελέσματα θα διατηρηθούν με την προϋπόθεση ότι τα προγράμματα εμβολιασμών θα συνεχίζονται με τρόπο συστηματικό και μαζικό, καθώς το κράτος και οι κοινωνίες θα εφαρμόσουν προγράμματα προληπτικού εμβολιασμού, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Νέες γνώσεις

Η διατροφή στην παιδική ηλικία διαφοροποιείται από αυτήν στην ενήλικη ζωή, παρότι δεν είναι απαραίτητη μόνο για την επιβίωση του ατόμου, αλλά οφείλει να στοχεύει και στην επίτευξη φυσιολογικού ρυθμού αύξησης, στην ελαχιστοποίηση του κινδύνου εμφάνισης νοσημάτων φθοράς στην ενήλικη και υπερήλικη ζωή και στην ανάπτυξη υγιών διαιτητικών συνηθειών, που θα συνοδεύουν τον άνθρωπο σε όλη τη ζωή του.

Η επίτευξη των στόχων αυτών απαιτεί διαιτολόγιο απολύτως προσαρμοσμένο στις ειδικές ανάγκες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας.

Τα τελευταία χρόνια, η πρόοδος που σημειώθηκε στην κατανόηση πολλών θεμάτων τα οποία σχετίζονται με τη διατροφή υπήρξε σημαντική, ενώ παράλληλα οι γνώσεις για τις ανάγκες του αναπτυσσόμενου οργανισμού, όπως το βρέφος και το παιδί, πλουτίστηκαν σε μεγάλο βαθμό.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μεταβληθούν πολλές από τις αντιλήψεις, σχετικά με τη διατροφή, οι οποίες ίσχυαν μέχρι πρότινος και να επαναπροσδιοριστεί η θρεπτική αξία πολλών τροφών. Επίσης, έγινε κατανοητή η σημασία της ορθής δίαιτας κατά τη νεαρή ηλικία για την πρόληψη νοσημάτων της ενήλικης ζωής.

Μεταξύ των σημαντικών αλλαγών, οι οποίες σημειώθηκαν στις αντιλήψεις σχετικά με τη διατροφή του βρέφους, είναι η αναγνώριση της μεγάλης αξίας την οποία έχει το μητρικό γάλα για τη διατροφή κατά τους πρώτους έξι μήνες της ζωής, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η κίνηση για την προώθηση του μητρικού θηλασμού.

Το μητρικό γάλα, εκτός από τα κύρια θρεπτικά χαρακτηριστικά τα οποία βρίσκονται σε ιδανική αναλογία, περιέχει και πλήθος ουσιών, όπως ένζυμα, ορμόνες, αυξητικούς παράγοντες, κύτταρα και παράγοντες που συμβάλλουν στην άμυνα του οργανισμού και παρέχουν προστασία από τις λοιμώξεις.

Όλα αυτά καθιστούν το μητρικό γάλα μοναδική τροφή του βρέφους κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του.

Αν και ισχύει παγίως ότι ο μητρικός θηλασμός παραμένει ανώτερος της σίτισης με επεξεργασμένη τροφή, στην -όλο και συχνότερη- περίπτωση αδυναμίας θηλασμού για οποιονδήποτε λόγο, οι διατροφικές ανάγκες των παιδιών έχουν καθοριστεί με μεγαλύτερη σαφήνεια και οι απαραίτητες ουσίες ενσωματώθηκαν σε επεξεργασμένες φόρμουλες, οι οποίες βελτιώνονται.

Σήμερα, τα τροποποιημένα γάλατα για βρέφη είναι πληρέστερα παρά ποτέ.

Οι συμπληρωματικές τροφές

Μία άλλη σημαντική αλλαγή η οποία έγινε πρόσφατα, υπήρξε η εισαγωγή στο διαιτολόγιο του βρέφους των διαφόρων συμπληρωματικών τροφών σε μεταγενέστερη ηλικία από εκείνη όπου άρχιζαν να χορηγούνται παλιότερα. Οι λόγοι που επέβαλαν την αλλαγή αυτή ήταν, αφενός μεν η ελάττωση της ποσότητας του προσλαμβανόμενου γάλακτος λόγω της προσθήκης στο διαιτολόγιο των τροφών αυτών και αφετέρου η αύξηση της πιθανότητας ανάπτυξης αλλεργικής νόσου.

Πολλά παιδιά σχολικής ηλικίας, χάρη στις προσπάθειες των γονιών και των παιδιάτρων, ακολουθούν διατροφή η οποία καλύπτει τις ανάγκες για την ανάπτυξή τους, κάποια άλλα όμως δεν το κατορθώνουν επαρκώς. Οι αστοχίες της διατροφής ενός σημερινού παιδιού σχολικής ηλικίας, αφορούν κυρίως στην ποσότητα και στη σύσταση, παρεκτροπές που οδηγούν σε παθολογικές καταστάσεις στη μετέπειτα ζωή, όπως η παχυσαρκία και η αθηροσκλήρωση.

Συχνό είναι το φαινόμενο της ύπαρξης υποκλινικών ελλείψεων σε βιταμίνες, σε μέταλλα και σε ιχνοστοιχεία, οι οποίες περνούν απαρατήρητες λόγω αυξημένου σωματικού βάρους, γιατί ο 'δυτικός' τρόπος διατροφής αυξάνει το βάρος των παιδιών, δημιουργώντας προβλήματα παχυσαρκίας, αλλά δεν καλύπτει όλες τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά.

Ένα εντυπωσιακό φαινόμενο του οποίου οι επιπτώσεις δεν έχουν εκτιμηθεί μέχρι σήμερα, είναι η δραστική μείωση των συγκεντρώσεων σημαντικών ουσιών σε πολλά τρόφιμα. Σε μελέτη που έγινε στις ΗΠΑ και δημοσιεύτηκε στο 'J Am Coll Nutr' το 2004, συγκρίθηκε η σύνθεση 43 ακατέργαστων τροφών τα έτη 1950 και 1999.

Διαπιστώθηκαν σημαντικές μειώσεις της περιεκτικότητας σε 6 συστατικά: πρωτεΐνες, ασβέστιο, φώσφορος, σίδηρος, ριβοφλαβίνη και ασκορβικό οξύ. Κατά μέσον όρο οι μειώσεις αυτές βρέθηκαν να είναι από 6% (πρωτεΐνες) έως 38% (ριβοφλαβίνη).


Πηγές:
Νικόλαος Βουδούρης, Παιδίατρος - Νεογνολόγος, Ειδ. Γραμματέας Επιστημονικού Συμβουλίου ΜΗΤΕΡΑ και Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Τι συμβαίνει με το Relyvrio που "κόπηκε" η διάθεσή του στην Ελλάδα
1.026 πάσχοντες από αιμορροφιλία στην Ελλάδα - Εκστρατεία ευαισθητοποίησης #WearYourEverydayGenes
Νέα εξέταση ούρων θα μπορούσε να βοηθά άντρες να αποφύγουν τη βιοψία στον καρκίνο προστάτη