Ποιοι παράγοντες επιταχύνουν τη γήρανση

Γράφει ο Ιωάννης Λ. Σφυρής, Ειδικός Παθολόγος

Οι πρωτεΐνες σχηματίζονται από αμινοξέα και είναι απαραίτητες για τη ζωή επειδή εξυπηρετούν δύο κρίσιμους ρόλους. Πρώτον, παρέχουν τη δομή για το σώμα. Μια τέτοια δομική πρωτεΐνη είναι το κολλαγόνο, το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο της συνολικής πρωτεΐνης του σώματός μας. Βρίσκεται στο δέρμα, στους μυς, στα αγγεία και παρέχει ελαστικότητα και συνοχή σε αυτές τις δομές. Δεύτερον, οι πρωτεΐνες λειτουργούν με τη μορφή των ενζύμων επιτρέποντας στις βιοχημικές αντιδράσεις να συμβούν μέσα στο σώμα μας.

Οι υδατάνθρακες (σάκχαρα) παρέχουν την αναγκαία ενέργεια για τα κύτταρα. Ο οργανισμός διασπά τους υδατάνθρακες σε γλυκόζη, που είναι το απαραίτητο καύσιμο για όλες τις λειτουργίες του σώματος.

Όταν ελέγχονται επαρκώς, οι πρωτεΐνες και τα σάκχαρα μπορούν να αλληλεπιδρούν χωρίς να προκαλούν βλάβες στο σώμα. Στις περιπτώσεις που το σάκχαρο στο αίμα είναι υψηλό λαμβάνει χώρα μια βιοχημική αντίδραση- μη ενζυματική- που λέγεται γλυκοζυλίωση. Το σάκχαρο προσκολλάται πάνω στις πρωτεΐνες και σχηματίζει μη λειτουργικά και βλαβερά μόρια που λέγονται τελικά προϊόντα προηγμένης γλυκοζυλίωσης ή αλλιώς AGEs.

Στην αρχή, αυτή είναι μία αναστρέψιμη διαδικασία, αλλά όταν τα AGEs παραμείνουν για αρκετές εβδομάδες στο σώμα, τότε γίνεται μη αναστρέψιμη και τα AGEs συνδέονται εκ νέου με άλλες πρωτεΐνες και παραμένουν στους ιστούς για πολλά χρόνια. Σε φυσιολογικές καταστάσεις αυξημένη γλυκοζυλίωση παρατηρείται κατά τη γήρανση, ενώ σε παθολογικές σχετίζεται με διάφορες νόσους, κύριος εκπρόσωπος των οποίων είναι ο σακχαρώδης διαβήτης.

Ένας άλλος μηχανισμός με τον οποίο σχηματίζονται τα AGEs είναι τo οξειδωτικό στρες (πολλές ελεύθερες ρίζες οξυγόνου) που αλληλεπιδρά με τις πρωτεΐνες, τα λιπίδια, ακόμα και το DNA σχηματίζοντας τα προϊόντα αυτά.

Πολλές έρευνες τα τελευταία χρόνια εμπλέκουν τα AGEs στις περισσότερες από τις ασθένειες που συνδέονται με τη γήρανση, όπως:

• Καρδιαγγειακά νοσήματα
• Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ
• Νόσος Alzheimer και Parkinson
• Kαρκίνος
• ΝεφροπάθειαΑρτηριακή υπέρταση
• Διαταραχές της όρασης
• Διαταραχές του δέρματος (ηλιακές κηλίδες).

Λόγω των χρονίως αυξημένων επίπεδων σακχάρου στο αίμα, οι διαβητικοί είναι αντιμέτωποι με την πρόκληση των AGEs.

Διάγνωση

Η συσκευή AGE- reader παρέχει μια άμεση πρόβλεψη του κινδύνου για σοβαρές χρόνιες ασθένειες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και η νεφρική ανεπάρκεια. Το AGE reader μέσω τεχνικών φθορισμού αποδίδει άμεσα και μη επεμβατικά την εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου μετρώντας τα επίπεδα των τελικών προϊόντων προηγμένης γλυκoζυλίωσης (AGEs) στους ιστούς.

Αντιμετώπιση

• Η υπερκατανάλωση της ζάχαρης είναι η πραγματική πηγή του προβλήματος και γι΄ αυτό τον λόγο πρέπει να μειωθεί η κατανάλωσή της.
• Η μεσογειακή διατροφή με αρκετά φρούτα και λαχανικά, η καλή ενυδάτωση και η άθληση συνεισφέρουν στην αποφυγή σχηματισμού των AGEs.
• Συστήνεται επίσης να αποφεύγονται οι υψηλότερες θερμοκρασίες μαγειρέματος που ευνοούν την παραγωγή των AGEs και να προτιμώνται χαμηλότερες θερμοκρασίες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
• Τα συμπληρώματα διατροφής όπως η καρνοσίνη (διπεπτίδιο αποτελούμενο από β-αλανίνη και L-ιστιδίνη που βρίσκονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στους σκελετικούς μυς και τους ιστούς του εγκεφάλου) και η βιταμίνης Β6 (πυριδοξίνη) μπορούν να εμποδίσουν αποτελεσματικά το σχηματισμό των AGEs.
• Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει σαφώς σημαντικά υψηλότερο επίπεδο των AGEs σε καπνιστές και ιδιαίτερα σε διαβητικούς καπνιστές και επομένως κρίνεται απαραίτητη η διακοπή του καπνίσματος.

Η καταστροφική ικανότητα των τελικών προϊόντων προχωρημένης γλυκοζυλίωσης είναι τεράστια. Η κατανόηση του πώς να αποφευχθεί ο σχηματισμός των AGEs είναι κρίσιμη για την επιβράδυνση της διαδικασίας γήρανσης και τη μείωση του κινδύνου εκφυλιστικών ασθενειών.