Ο καθηγητής Δασολογίας, Ι. Γήτας, μιλά για τα διδάγματα των φετινών καταστροφών. Ο πρώτος στην Ελλάδα σταθμός μέτρησης κλιματικής αλλαγής και η πρόβλεψη 8 ημερών για εκδήλωση πυρκαγιάς.

Αντιπυρικές ζώνες, καθαρισμός πρανών και άγριας βλάστησης, αραιώσεις, απομάκρυνση καύσιμης ύλης από προηγούμενες θεομηνίες, αξιοποίηση προηγμένων τεχνολογικών μέσων πρόβλεψης και παρακολούθησης κ.ά. Τα μέτρα πρόληψης δασικών πυρκαγιών, στο πλαίσιο ενός οργανωμένου αντιπυρικού σχεδιασμού, δεν αποτελούν δημοφιλείς πολιτικές. Τα αποτελέσματά τους είναι άυλα και μη ορατά στον πολίτη – ψηφοφόρο, καθώς δεν αφορούν κάτι που συνέβη, αλλά κάτι που αποφεύχθηκε. Έτσι, η άσκηση τέτοιου είδους πολιτικών δεν επιβραβεύεται εύκολα από τον πολίτη και δεν επιστρέφεται στον αιρετό με τη μορφή ψήφου.

Η ελλιπής και ανεπαρκής πρόληψη από την πλευρά της πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης παρέχει προσάναμμα για την εκδήλωση πυρκαγιών. Σε περιόδους παρατεταμένου καύσωνα, όπως του φετινού καλοκαιριού, οι οποίες με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής θα είναι όλο και συχνότερες τα επόμενα χρόνια, αυτές μετατρέπονται σε υπερπυρκαγιές, πολύ δύσκολες στην καταστολή, με ολέθριες συνέπειες στο οικοσύστημα και σε κατοικημένες περιοχές.

Ο καθηγητής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ και διευθυντής του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης, Ιωάννης Γήτας, μιλά στο iatronet για τα διδάγματα της φετινής καταστροφής στη Βόρεια Εύβοια, στην Αττική και στην Πελοπόννησο, και εξηγεί τον συνδυασμό παραγόντων που οδήγησαν σε αυτήν.

Παράλληλα, περιγράφει τη λειτουργία του Σταθμού Μέτρησης Κλιματικής Αλλαγής, του πρώτου στο είδος του στην Ελλάδα, που εγκαταστάθηκε και λειτουργεί εδώ και δύο μήνες στο Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου Τρικάλων, ενώ προαναγγέλλει πως το Εθνικό Παρατηρητήριο Δασικών Πυρκαγιών θα μπορεί σε ένα χρόνο από σήμερα να δίνει πρόβλεψη 8 ημερών για την πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς σε κάποια περιοχή.

Ανομβρία, καύσωνες, κλιματική αλλαγή

«Διανύουμε ένα ιδιαίτερο καλοκαίρι, το οποίο χαρακτηρίζεται από ανομβρία πολλών μηνών και από τρεις διαδοχικούς καύσωνες που είχαν αρκετά μεγάλη διάρκεια. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων δημιουργεί μια ξηρότητα στη βλάστηση που ευνοεί την εκδήλωση πυρκαγιών και αυτές είναι πάρα πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε εμείς οι επιστήμονες το πόσο έτοιμο ήταν το κράτος να αντιμετωπίσει τέτοιου τύπου καταστροφές», αναφέρει ο κ. Γήτας, περιγράφοντας τις συνθήκες που οδήγησαν στα καταστροφικά γεγονότα των τελευταίων ημερών, και προσθέτει: «Οι συνθήκες αυτές μπορούν να αποδοθούν στην κλιματική αλλαγή. Με βάση τη δική μας οπτική, που μελετάμε γεγονότα που συμβαίνουν και όχι μοντέλα πρόβλεψης για τα επόμενα χρόνια, πιθανολογούμε ότι θα βιώνουμε παρόμοιες συνθήκες όλο και συχνότερα στο μέλλον. Αρχικά ίσως κάθε δέκα χρόνια και στη συνέχεια ακόμη πιο συχνά».

Τα διδάγματα και η αντιδημοφιλής πρόληψη

Η φετινή καταστροφή έρχεται να υπενθυμίσει σε πολίτες και κυβερνώντες την ανάγκη της άσκησης προληπτικών πολιτικών. «Το κύριο συστατικό της επιτυχίας της διαχείρισης των πυρκαγιών ή άλλων τέτοιων έκτακτων φαινομένων είναι η πρόληψη. Καλό είναι να το καταλάβει η κοινωνία και η πολιτεία, να το πιστέψει και να επενδύσει σε αυτή», λέει ο καθηγητής και εξηγεί γιατί είναι δυσχερής η άσκηση τέτοιων πολιτικών: «Είναι χρήματα που ο ψηφοφόρος δεν τα βλέπει όταν επενδύονται, δεν βλέπει τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών, άρα είναι δύσκολο να πείσεις έναν πολιτικό να επενδύσει χρήματα στην πρόληψη μιας φυσικής καταστροφής. Αλλά το ότι δεν βλέπουμε το αποτέλεσμά τους οφείλεται ακριβώς στο ότι δεν αφήνουν να συμβούν γεγονότα. Δυστυχώς, ο πολιτικός επιλέγει κάτι που θα έχει ορατό αποτέλεσμα και θα του φέρει δημοφιλία και ψήφους. Αυτό δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, είναι παγκόσμιο. Συμβαίνει και στην Καλιφόρνια και αλλού».

Τεχνολογικά εργαλεία που βοηθούν στην πρόληψη, όπως δορυφορικά συστήματα παρακολούθησης, και τεχνικές λύσεις, όπως η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και η απομάκρυνση καύσιμης ύλης, μπορούν να συνθέσουν ένα πλέγμα αντιπυρικού σχεδιασμού, ο οποίος θα πρέπει να έχει οργανωθεί και να εφαρμοστεί σωστά, πολύ νωρίτερα από το καλοκαίρι.

Πρόβλεψη 8 ημερών για πυρκαγιές

Το Εθνικό Παρατηρητήριο Δασικών Πυρκαγιών, ένα ερευνητικό έργο που υλοποιείται σε συνεργασία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του ΑΠΘ και του Διαβαλκανικού Κέντρου Περιβάλλοντος, παρέχει υπηρεσίες χαρτογράφησης τύπων καύσιμης ύλης, αυτόματης χαρτογράφησης καμένων εκτάσεων και μεσοπρόθεσμης πρόβλεψης έναρξης δασικών πυρκαγιών.

«Χορηγούμε τις επίσημες περιμέτρους των πυρκαγιών, στατιστικά δεδομένα που αφορούν τις καμένες εκτάσεις, ενώ αυτή τη στιγμή αναπτύσσουμε έναν μεσομακροπρόθεσμο δείκτη ο οποίος θα μπορεί να προβλέψει τέτοιες καταστάσεις σε επίπεδο 8-10 ημερών πριν από τη φωτιά. Δεν είναι ανταγωνιστικό, αλλά συμπληρωματικό προς τον χάρτη της Πολιτικής Προστασίας. Χρηματοδοτήθηκε πρόσφατα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Θα θέλαμε να είναι έτοιμο το επόμενο καλοκαίρι, αλλιώς λίγο αργότερα», σημείωσε ο κ.Γήτας.

Σταθμός Μέτρησης Κλιματικής Αλλαγής

Στο Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου Τρικάλων έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί από τον Ιούνιο σταθμός μέτρησης κλιματικής αλλαγής, ο πρώτος στο είδος του στην Ελλάδα. Με αισθητήρες πολύ μεγάλης ακρίβειας λαμβάνει και μεταδίδει online μετρήσεις, μεταξύ άλλων για τις ποσότητες των αερίων του θερμοκηπίου, όπως το μεθάνιο και το διοξείδιο του άνθρακα, την εισερχόμενη και εξερχόμενη ακτινοβολία, καθώς και την εναλλαγή αερίων πάνω από την κομοστέγη των δέντρων. Επίσης διαθέτει ανεμόμετρο τελευταίας τεχνολογίας τριών διαστάσεων, αισθητήρα εργασίας, αισθητήρες καταγραφής φωτοσυνθετικά ενεργής ακτινοβολίας, καθώς και άλλους 30 βοηθητικούς.

«Ο σταθμός αυτός αποτελεί μια πανελλαδική πρωτοτυπία. Χρησιμοποιεί δεδομένα στα οποία στηρίζονται και άλλες χώρες, μελετώντας κατά πόσο τα δάση επηρεάζονται από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής», αναφέρει ο καθηγητής και διευκρινίζει πως θα χρειαστεί η συλλογή δεδομένων τουλάχιστον ενός έτους, ώστε να γίνονται συγκρίσεις μεταξύ εποχών και ετών και να αρχίσουν να λαμβάνονται τα πρώτα συμπεράσματα.

«Το σύστημα είναι απόλυτα εναρμονισμένο με το ευρωπαϊκό σύστημα ICOS (Integrated Carbon Observation System). Τον επόμενο χρόνο θέλουμε να το καλιμπράρουμε με δορυφορικά δεδομένα, ώστε να κάνουμε αναγωγή στη συνέχεια σε προηγούμενα και επόμενα χρόνια», υπογράμμισε.

Στόχος του ερευνητικού έργου είναι η δημιουργία δικτύου αντίστοιχων σταθμών, με την εγκατάσταση άλλων δύο, στα Λευκά Όρη στην Κρήτη και στον Ταξιάρχη Χαλκιδικής, αντίστοιχα.

Η επόμενη μέρα: αναδασώσεις και αντιπλημμυρικά

Για τις αναδασώσεις της επόμενης μέρας, ο κ.Γήτας επισημαίνει πως δεν χρειάζεται παντού ανθρώπινη επέμβαση. «Υπάρχουν εκτάσεις που χρειάζεται να επέμβει το ανθρώπινο χέρι, και άλλες, οι οποίες μετά από σχετικές χαρτογραφήσεις που θα γίνουν θα πρέπει να αφεθούν στην τύχη τους, με την καλή όμως έννοια. Αυτές οι εκτάσεις έχουν τη δυνατότητα οι ίδιες να αναγεννηθούν και να αναδασωθούν και εκεί είναι καλό να μην επέμβει ο άνθρωπος», τονίζει και προσθέτει πως στις εκτάσεις όπου χρειάζεται παρέμβαση, αυτή πρέπει να γίνει σε δύο κατευθύνσεις: «Σε εκτάσεις όπως αυτές με μεγάλες κλίσεις, εκεί όπου έχει καεί ολοσχερώς η βλάστηση κλπ, εκεί πρέπει να παρθούν μέτρα σε δύο επίπεδα: Άμεσα, με σκοπό την αντιμετώπιση των πλημμυρών και λίγο πιο μακροπρόθεσμα να γίνουν οι μελέτες για το πού και τι είδη πρέπει να φυτευτούν

Ειδήσεις υγείας σήμερα
"ΑνθίΖΩ" με την ΑΚΟΣ στην Κύπρο
"Και τώρα...αγωνιζόμαστε" - Από το σοκ της διάγνωσης, στη μάχη με τον καρκίνο
Μ. Θεμιστοκλέους: Με ποιο νέο όργανο αλλάζουν διοίκηση του ΕΣΥ και υπουργείο Υγείας