Πλήθος μελετών έχει καταδείξει την κρίσιμη σημασία της μητρικής αγκαλιάς για την σωματική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του νεογνού. Η επαφή δέρμα με δέρμα είναι ζωτικής σημασίας, ειδικά στα βρέφη που λόγω προωρότητας ή κάποιου προβλήματος υγείας χρειάζεται να νοσηλευτούν σε Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ). Η μετάβαση από το ιατροκεντρικό στο οικογενειοκεντρικό μοντέλο, όπου ο γονέας είναι φροντιστής του νοσηλευόμενου νεογνού, βρίσκεται σε σωματική επαφή μαζί του, αλλά και συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων, αποτελεί τη σύγχρονη προσέγγιση στην εντατική νοσηλεία νεογνών.

Η Β' Νεογνολογική Κλινική και ΜΕΝΝ του ΑΠΘ στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου πρωτοπορεί κάνοντας βήματα υιοθέτησης αυτού του μοντέλου. Ο διευθυντής της, καθηγητής Παιδιατρικής Νεογνολογίας στο ΑΠΘ, Χρήστος Τσακαλίδης (φωτογραφία), μιλάει στο iatronet.gr για τις βασικές αρχές μιας στρατηγικής που έχει επίκεντρο την οικογένεια, τις προκλήσεις στην εφαρμογή της και το όραμα του ίδιου και των συνεργατών του για μια συνολική αλλαγή νοοτροπίας που απαιτείται για την πλήρη εφαρμογή. Το θέμα απασχόλησε τις εργασίες του 2ου Συνεδρίου «Σύγχρονες Εξελίξεις στη ΜΕΝΝ - Προκλήσεις και Στρατηγικές στη Φροντίδα των Νεογνών που διοργάνωσε η Κλινική.

Από τη φροντίδα καγκουρό στο νέο μοντέλο

Η μητέρα ή ο πατέρας ενός νεογνού που νοσηλεύεται στη ΜΕΝΝ του Παπαγεωργίου περνάει δύο ώρες το πρωί και δύο ώρες το απόγευμα έχοντας άμεση επαφή μαζί του δέρμα με δέρμα. "Η φροντίδα καγκουρό που εφαρμόζουμε από το 2017, έχει αποδειχτεί ότι βελτιώνει τη θεραπεία των νεογνών, μειώνει το χρόνο νοσηλείας, επιταχύνει το εξιτήριο και περιορίζει τις επιπλοκές", λέει ο κ. Τσακαλίδης. Το στοίχημα του ίδιου και των συνεργατών του είναι η ένταξη της συγκεκριμένης πρακτικής σε έναν συνολικό σχεδιασμό μετάβασης προς το οικογενειοκεντρικό μοντέλο φροντίδας. Αυτό προβλέπει την όσο το δυνατό μεγαλύτερη επαφή γονέα - νεογνού και την ενεργό συμμετοχή του πρώτου στη φροντίδα του παιδιού του.

"Υπάρχει ως ιδέα παγκοσμίως εδώ και 5 - 6 δεκαετίες, αλλά τα τελευταία χρόνια βρίσκει εφαρμογή όλο και περισσότερο. Όραμά μας είναι, στο μέτρο του δυνατού, η μητέρα και ο πατέρας να είναι από την πρώτη στιγμή φροντιστές του παιδιού τους μαζί με τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό. Δεν θα ζητήσουμε βέβαια να μάθουν ούτε να διασωληνώνουν ούτε να βάζουν τα στοιχεία στον αναπνευστήρα ή να καθετηριάζουν. Θα έχουν όμως συμμετοχή στις αποφάσεις".

Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας προσέγγισης εφαρμόστηκε το 2023 στη ΜΕΝΝ το Παπαγεωργίου, με νεογνό που νοσηλεύτηκε για 77 ημέρες σε έναν πιλοτικό ατομικό θάλαμο οικογένειας. Η μητέρα του βρισκόταν μαζί του επί 12 ώρες την ημέρα και εκπαιδεύτηκε σε σύνθετες παρεμβάσεις, συμβάλλοντας τελικά στην καλύτερη έκβασή του.

Όπως επισημαίνει ο διευθυντής της Μονάδας, η φροντίδα με επίκεντρο την οικογένεια (Family Centered Care) έχει τέσσερις πυλώνες:

  • Οι γονείς γίνονται φροντιστές του παιδιού τους, λαμβάνουν αποφάσεις, συμμετέχουν στην 24ωρη περιποίησή του.
  • Γιατροί, νοσηλευτές, μαίες, μαιευτές, αλλάζουν κουλτούρα, εκπαιδεύονται κατάλληλα.
  • Νοσηλευτικό ίδρυμα. "Δεν μπορείς να κάνεις πολλά αν δεν έχεις την υποστήριξη του νοσοκομείου, εμείς το έχουμε σύμμαχό μας".
  • Βετεράνοι γονείς, που έχουν περάσει από τις εντατικές, έχουν βιώσει το κλίμα και θα χρειαστούμε την πολύτιμη εμπειρία τους.

"Είμαστε στην αρχή. Χρειάζεται πάρα πολύ κόπο, επιμονή, ξενύχτι και μια συνολική αλλαγή νοοτροπίας. Χρειάζεται εκπαίδευση του προσωπικού και φυσικά χρειάζονται χώροι: μονόκλινα και δίκλινα δωμάτια, για να εξασφαλίσουμε την 24ωρη παρουσία των γονέων με την απαραίτητη ιδιωτικότητα", σημειώνει ο καθηγητής προσθέτοντας: "Όλα αυτά έχουν ένα κόστος, αλλά αν το δούμε μακροπρόθεσμα - λιγότερες επιπλοκές, σταθεροποίηση καρδιαγγειακού, λιγότερους αποκορεσμούς, πιο σύντομη αποδέσμευση, πιο γρήγορο εξιτήριο- θα λειτουργήσουν υπέρ του νοσοκομείου, του ασθενή και όλων μας".

Εκπαίδευση νοσηλευτών

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο έχει διαπιστωθεί ένα μεγάλο κενό σε ό,τι αφορά την κατάρτιση του νοσηλευτικού προσωπικού που πλαισιώνει τις Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας, όχι μόνο Νεογνών, αλλά και Παίδων και Ενηλίκων.

Η Β' Νεογνολογική Κλινική του ΑΠΘ, σε συνεργασία με άλλα πέντε πανεπιστημιακά ιδρύματα έλαβαν πρωτοβουλία για την κάλυψη αυτού του κενού. "Στόχος είναι μέχρι το τέλος του χρόνου να έχουν καθοριστεί οι ειδικές δεξιότητες που θα απαιτείται να έχει στο βιογραφικό του ένας νοσηλευτής, μια νοσηλεύτρια, ένας μαιευτήρας και μια μαία, για να μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες μιας ΜΕΝΝ", σημειώνει ο κ. Τσακαλίδης.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η πρωτοβουλία για ίδρυση νέου σχετικού μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών, που θα δίνει αυτές τις δεξιότητες και θα επιχειρηθεί να λειτουργήσει μέσα στην επόμενη διετία.

Οι 8 αρχές της οικογενειοκεντρικής φροντίδας

Το 2005 το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επιστημών πρότεινε 8 αρχές για την οικογενειοκεντρική φροντίδα, οι οποίες επικυρώνονται και από πρόσφατες μελέτες, όπως είπε μιλώντας στο συνέδριο η επίκουρη καθηγήτρια ψυχιατρικής παιδιού και εφήβου στο ΑΠΘ, Παρασκευή Τατσιοπούλου (φωτογραφία). Αυτές συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα:

  ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΜΕΝΝ
1

Ελεύθερη πρόσβαση των γονέων 24 ώρες το 24ωρο, χωρίς περιορισμούς λόγω αλλαγής βάρδιας ή ιατρικών επισκέψεων

 Σταδιακή επέκταση του χρόνου επισκέψεων, με στόχο την απεριόριστη γονεϊκή παρουσία
2

Ψυχολογική υποστήριξη για τους γονείς

 Στοχευμένες συνεντεύξεις γονέων με ψυχολόγους
3

Διαχείριση του πόνου του νεογνού μέσω της γονεϊκής αγκαλιάς

 Στήριξη του νεογνού από τον γονέα κατά τη διάρκεια λήψης αίματος από τη φτέρνα
4

Έλεγχος της ποιότητας του περιβάλλοντος της ΜΕΝΝ (φωτισμός και επίπεδα ήχου)

 Χρήση έμμεσου φωτισμού με ρυθμιστές έντασης και παρακολούθηση επιπέδων θορύβου
5

Υποστήριξη της σωστής στάσης του νεογνού από τους γονείς

 Εκπαίδευση των γονέων για το πώς να κρατούν, να κάμπτουν και να ηρεμούν το νεογνό σε ασφαλή θέση
6

Επαφή δέρμα με δέρμα

 Φροντίδα καγκουρό από τη μητέρα ή τον πατέρα
7

Υποστήριξη θηλασμού και γαλουχίας για τις μητέρες

 Συμβουλευτική για τη γαλουχία προς υποστήριξη του θηλασμού των μητέρων
8

Προστασία του ύπνου των νεογνών

 Ευέλικτο πρόγραμμα σίτισης του προσαρμόζεται στις φάσεις αφύπνισης του νεογνού

"Η ενσωμάτωση των οικογενειών στις Μονάδες δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά είναι μια απαραίτητη στρατηγική για τη βελτίωση της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης των νεογνών και της ευημερίας των γονέων", τόνισε η κ. Τατσιοπούλου, προσθέτοντας: "Παρόλο που υπάρχουν ακόμα εμπόδια, η σταδιακή ενσωμάτωση οικογενειοκεντρικού μοντέλου φροντίδας στις Μονάδες μπορεί να βελτιώσει συνολικά την εμπειρία τόσο των γονέων όσο και των νεογνών, οδηγώντας σε καλύτερα κλινικά αποτελέσματα και υψηλότερη ικανοποίηση των οικογενειών".  

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ΕΕΣ: Εθελοντές Σαμαρείτες - Διασώστες διέσωσαν αγνοούμενο ηλικιωμένο στο Σταυρό Θεσσαλονίκης
Με απευθείας ανάθεση πάνω από τις μισές συμβάσεις σε νοσοκομείο των Ιωαννίνων
Ακράτεια: Περισσότεροι από 500.000 πάσχοντες στην Ελλάδα