Η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία (Π.Δ. 11/2014) αποκλείει τα άτομα που παρουσιάζουν διαταραχές της μάθησης με έναρξη στην παιδική ηλικία από την εισαγωγή τους στις παραγωγικές σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων. Το 2023, το Γ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας (απόφαση 1643/2023) έκρινε πως η σχετική απαίτηση, που εισάγεται στον Γενικό Πίνακα Νοσημάτων, Παθήσεων και Βλαβών του συγκεκριμένου Π.Δ., δεν παραβιάζει το Σύνταγμα (Άρθρα 5 και 21), την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Άρθρο 14) και την σχετική Οδηγία 200/78/ΕΚ για την ίση μεταχείριση στην εργασία.

Σε δοκίμιο που εξέδωσε, ο γιατρός, ειδικευόμενος ορθοπαιδικός Παύλος Αλεξιάδης (φωτογραφία), με διαγνωσμένη δυσλεξία και ο ίδιος, υποστηρίζει πως παρά τη νομική κάλυψη που εξασφαλίζει η απόφαση του ΣτΕ, η απαγόρευση της εισαγωγής των δυσλεκτικών μαθητών στις Στρατιωτικές Σχολές, καθώς και στα Σώματα Ασφαλείας, αποτελεί μια αναχρονιστική και ανήθικη διάκριση σε βάρος μιας κοινωνικής μειοψηφίας. Στην εργασία του παραθέτει σειρά ιατρικών και νομικών επιχειρημάτων που στηρίζουν την άποψη ότι η δυσλεξία δεν αποτελεί κάποιο είδος αναπηρίας και για τον λόγο αυτό δεν (πρέπει να) αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την καριέρα οποιουδήποτε ατόμου με μαθησιακές δυσκολίες στην ενήλικη ζωή του.

Από την πλευρά του, το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, με δική του - ιατρική και νομική - επιχειρηματολογία, υποστηρίζει πως ο περιορισμός πρόσβασης των ατόμων με διαγνωσμένη δυσλεξία στις Στρατιωτικές Σχολές ευθυγραμμίζεται πλήρως με τα υγειονομικά δεδομένα, συνδέεται με τις υψηλές και ιδιαίτερες απαιτήσεις του λειτουργήματος, εξυπηρετεί έναν στενά οριζόμενο λόγο δημοσίου συμφέροντος (εύρυθμη υπηρεσιακή λειτουργία) και κατατείνει συν τοις άλλοις στην προάσπιση της υγείας του υποψηφίου.

Δυσλεξία και "δυσλεκτικός τρόπος σκέψης"

Η Διεθνής Ένωση Δυσλεξίας ορίζει την δυσλεξία ως μια ειδική μαθησιακή δυσκολία με νευροβιολογική προέλευση, η οποία χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην ακριβή και ευχερή ανάγνωση λέξεων και αδυναμίες στις δεξιότητες ορθογραφίας και αποκωδικοποίησης. Το άτομο με δυσλεξία μπορεί να εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

  1. Δυσκολίες στην ορθογραφία (δυσορθογραφία).
  2. Δυσκολίες στην ανάγνωση (δυσανάγνωσία).
  3. Δυσκολίες στην γραπτή επεξεργασία.
  4. Μαθησιακές δυσκολίες στα Μαθηματικά.

Ως "δυσλεκτικός τρόπος σκέψης" ορίζεται ο ιδιαίτερος γνωστικός τρόπος με τον οποίο τα άτομα με δυσλεξία επεξεργάζονται τις πληροφορίες. Τα άτομα με δυσλεξία συχνά παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως οπτική σκέψη, δημιουργικότητα, σφαιρική αντίληψη και διαίσθηση, επισημαίνει ο συγγραφέας, υποστηρίζοντας πως αυτές οι ιδιότητες μπορούν να προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα για ένα στέλεχος των Ενόπλων Δυνάμεων. "Η πολυδιάστατη αντίληψη, η δημιουργικότητα και η διαίσθηση που συχνά χαρακτηρίζουν τη σκέψη των ατόμων με δυσλεξία αποτελούν πολύτιμα εργαλεία σε καταστάσεις όπου η ευελιξία και η καινοτόμα σκέψη είναι κρίσιμες", αναφέρει, προσθέτοντας: "επίσης, ο δυσλεκτικος τρόπος σκέψης είναι πολύ χρήσιμος στον τομέα συλλογής και αξιόλογης πληροφοριών, κάτι που θεωρείται πλεονέκτημα σε ξένες υπηρεσίες".

Αποκλείονται 117.000 μαθητές

Ο αριθμός των μαθητών που φέρουν γνωμάτευση μαθησιακών δυσκολιών (κυρίως δυσλεξία) έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Όπως αναφέρεται, από τους 80.000 μαθητές και μαθήτριες που είχαν γνωμάτευση το 2021, το 2023 φτάσαμε τους 100.000, ενώ εκτιμάται ότι ο αριθμός θα αυξηθεί περαιτέρω. Σε όλα τα σχολεία της χώρας (γενικής και ειδικής αγωγής) 117.000 μαθητές και μαθήτριες έχουν σήμερα κάποιου είδους γνωμάτευση μαθησιακών δυσκολιών.

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία του 2024, η αποστροφή των νέων για τις Σ.Σ. είναι μεγάλη. "Ενδεικτικά αναφέρουμε τις 460 κενές θέσεις στις σχολές του Στρατού Ξηράς και την ραγδαία πτώση της ζήτησης των σχολών του Πολεμικού Ναυτικού", σημειώνει ο γιατρός, και θέτει το ερώτημα: "Υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες μειωμένου ενδιαφέροντος έχουμε την πολυτέλεια να αποκλείσουμε δια νόμου 117.000 μαθητές και μαθήτριες από την επιλογή των Σ.Σ.";

Ο ίδιος παραθέτει μια σειρά από νομικούς προβληματισμούς αναφορικά με συνταγματικές διατάξεις για την ίση πρόσβαση στην εργασία, την αρχή της αναλογικότητας, την αυτόνομη συμμετοχή των ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική, επαγγελματική και πολιτιστική ζωή της χώρας κ.ά.. Καταλήγει υπογραμμίζοντας πως εκτός από νομικό το ζήτημα είναι βαθιά κοινωνικό και για αυτό εξόχως πολιτικό, ενώ καλεί την κυβέρνηση που έχει κάνει "σημαία" την καταπολέμηση των διακρίσεων κάθε είδους να ρυθμίσει την απαρχαιωμένη και ρατσιστική, όπως τη χαρακτηρίζει, διάταξη.

Η θέση του ΓΕΕΘΑ

Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, από την πλευρά του, αντιπαραθέτει μια σειρά από ιατρικά και νομικά επιχειρήματα για να υποστηρίξει πως είναι ορθός ο αποκλεισμός των ατόμων με δυσλεξία από τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Στο ιατρικό σκέλος αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως ο συγκεκριμένος περιορισμός δεν βασίζεται στην απλή τυποποίηση της δυσλεξίας ως διαταραχής, αλλά συναρτάται άμεσα με το αποτύπωμά της στην εκτέλεση των πολυσχιδών καθηκόντων των στελεχών των ΕΔ και τις συναρτώμενες απαιτήσεις για εργασία σε περιβάλλον υψηλής επικινδυνότητας αλλά και αυξημένων απαιτήσεων ασφαλείας.

Πιο συγκεκριμένα, σημειώνει πως τα χαρακτηριστικά της διαταραχής μπορούν να οδηγήσουν σε εσφαλμένες διατυπώσεις (αριθμών, λέξεων, λήψη και ανάγνωση συντεταγμένων, ενδείξεων μηχανημάτων κλπ), ειδικά υπό συνθήκες αυξημένης πίεσης, με πιθανές αρνητικές συνέπειες για την αποστολή των ΕΔ.

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η δυσλεξία ως μαθησιακή διαταραχή, μπορεί να προκαλέσει, σε καταστάσεις υψηλού στρες, όπως αυτές που αναπτύσσονται εντός του στρατιωτικού περιβάλλοντος, βλάβες στην υγεία και στη λειτουργικότητα του ατόμου το οποίο και ήδη αντιμετωπίζει δυσκολίες.

Ως προς το νομικό σκέλος, το ΓΕΕΘΑ, παραθέτει, μεταξύ άλλων, την σκέψη 18 της Οδηγίας 2000/78/ΕΚ, σύμφωνα με την οποία "Η οδηγία αυτή, ιδίως, δεν έχει ως αποτέλεσμα να επιβάλει στις ένοπλες δυνάμεις […] να προσλαμβάνουν ή να διατηρούν σε θέση απασχόλησης, πρόσωπα χωρίς την απαιτούμενη επαγγελματική επάρκεια, για την άσκηση όλων των καθηκόντων στα οποία ενδέχεται να κληθούν, λαμβάνοντας υπόψη το θεμιτό στόχο να διατηρηθεί η επιχειρησιακή ετοιμότητα των υπηρεσιών αυτών".

Εκ των ανωτέρω, σύμφωνα με το ΓΕΕΘΑ, συνάγεται με σαφήνεια η νόμιμη δυνατότητα των ΕΔ για πρόσληψη του προσωπικού εκείνου που δύναται να εκτελέσει "εν παντί - 3 - τόπω και χρόνω" το σύνολο των ανατιθέμενων σε αυτό καθηκόντων και όχι ορισμένων εξ αυτών λόγω ορισμένης πάθησης, προς εξασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας για την εκπλήρωση της αποστολής τους και κατ’ επέκταση την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος.

"Η γενίκευση εδραιώνει στερεότυπα"

Ο κ. Αλεξιάδης αναγνωρίζει πως δεν είναι όλοι κατάλληλοι για όλα, επισημαίνοντας ωστόσο πως ο συνολικός αποκλεισμός συνιστά μια γενίκευση που δημιουργεί και εδραιώνει αρνητικά στερεότυπα. "Η αντίληψη αυτή αντιμετωπίζει την δυσλεξία ως κάτι το ενιαίο και δεν αναγνωρίζει τις διαφοροποιήσεις και το ότι κάθε κατηγορία αντιδρά διαφορετικά σε συνθήκες στρες", σημειώνει, καταλήγοντας: "εξάλλου, η ικανότητα κάποιου να εισαχθεί στις στρατιωτικές σχολές και στα σώματα ασφαλείας κρίνεται, πέρα από τις πανελλήνιες εξετάσεις, από εξατομικευμένα ψυχολογικά τεστ".

Ειδήσεις υγείας σήμερα
''Δώσε αίμα, δώσε ελπίδα: Μαζί σώζουμε ζωές''
Αλκοόλ και στυτική δυσλειτουργία: Πώς συνδέονται;
Από τη βελόνα στη ζωή: Όσα δεν σου είπε ποτέ κανείς για την εμπειρία της αιμοδοσίας