Η εμμηνόπαυση αποτελεί μια φυσιολογική φάση της ζωής κάθε γυναίκας, συνοδευόμενη όμως συχνά από συμπτώματα που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής: εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, αϋπνία, ευερεθιστότητα, μεταβολές διάθεσης, ξηρότητα κόλπου και δυσπαρευνία. Η ανάγκη για αποτελεσματική και εξατομικευμένη αντιμετώπιση είναι μεγάλη και διεθνώς παρατηρείται αυξημένη ζήτηση για υπηρεσίες σχετικές με την εμμηνόπαυση.

Ταυτόχρονα, σε αρκετές χώρες καταγράφεται άνοδος της χρήσης εμπορικών ορμονολογικών εξετάσεων και υπηρεσιών που υπόσχονται «προσωποποιημένη» διάγνωση και θεραπεία. Όμως τα στοιχεία δείχνουν ότι τέτοιες εξετάσεις έχουν περιορισμένη κλινική αξία και μπορεί να οδηγήσουν σε περιττά έξοδα ή σε λανθασμένες αποφάσεις.

Η διεθνής εικόνα

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και τον Καναδά, η ζήτηση για θεραπεία της εμμηνόπαυσης αυξάνεται διαρκώς. Στον Καναδά, η χρήση ορμονικής θεραπείας εμμηνόπαυσης (MHT) αυξήθηκε κατά 21% μεταξύ 2020 και 2023, ενώ ανάλογες αυξήσεις έως και 50% καταγράφηκαν στην Ουαλία, τη Σουηδία και την Αγγλία.

Παράλληλα, έχει αναπτυχθεί ραγδαία η αγορά της λεγόμενης «femtech», δηλαδή ψηφιακές εφαρμογές και υπηρεσίες για την υγεία της γυναίκας, η αξία της οποίας εκτιμάται ότι ανέβηκε από 500 εκατομμύρια δολάρια σε 28 δισεκατομμύρια μέσα σε μία δεκαετία. Παρότι μπορεί να προσφέρει εργαλεία πληροφόρησης, ενέχει και τον κίνδυνο εμπορικής μεροληψίας και υπερβολικής έμφασης σε υπηρεσίες χωρίς αποδεδειγμένο κλινικό όφελος.

Ορμονολογικές εξετάσεις: όρια και περιορισμοί

Τα εμπορικά ορμονολογικά «πάνελ», που περιλαμβάνουν συχνά μετρήσεις οιστραδιόλης, FSH, προγεστερόνης και ανδρογόνων σε αίμα, σάλιο ή ούρα, κοστίζουν εκατοντάδες ευρώ, αλλά η χρησιμότητά τους για διάγνωση της εμμηνόπαυσης είναι περιορισμένη:

  • Τα επίπεδα ορμονών παρουσιάζουν μεγάλη ημερήσια διακύμανση. Μια φυσιολογική τιμή δεν αποκλείει εμμηνόπαυση.
  • Δεν υπάρχει σαφές «θεραπευτικό παράθυρο» που να καθορίζει πότε μια γυναίκα πρέπει να ξεκινήσει θεραπεία με βάση τις τιμές.
  • Οι γυναίκες με έντονα συμπτώματα μπορεί να υποδιαγνωστούν, επειδή οι εργαστηριακές τιμές δείχνουν «φυσιολογικές».

Οι διεθνείς οδηγίες τονίζουν ότι οι εξετάσεις πρέπει να γίνονται μόνο όταν θα αλλάξουν την κλινική διαχείριση – π.χ. σε πρώιμη αμηνόρροια πριν τα 45 έτη, ύποπτη πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια ή για διαφοροδιάγνωση με άλλες ενδοκρινοπάθειες.

Η αξία της ορμονικής θεραπείας

Η ορμονική θεραπεία εμμηνόπαυσης (MHT) παραμένει η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των αγγειοκινητικών και ουρογεννητικών συμπτωμάτων.

  • Το καλύτερο προφίλ κινδύνου-οφέλους αφορά γυναίκες κάτω των 60 ετών ή εντός 10 ετών από την τελευταία περίοδο.
  • Σε γυναίκες με μήτρα, απαιτείται συνδυασμός με προγεσταγόνο, για προστασία του ενδομητρίου.
  • Σε γυναίκες χωρίς μήτρα, μπορεί να δοθεί μονοθεραπεία με οιστρογόνο.

Η θεραπεία βελτιώνει την ποιότητα ζωής και έχει πρόσθετα οφέλη, όπως μείωση κινδύνου οστεοπόρωσης και καταγμάτων. Παράλληλα, πρέπει να γίνεται εξατομικευμένη επιλογή σκευασμάτων, δόσεων και τρόπου χορήγησης, με τακτική παρακολούθηση.

Η ελληνική πραγματικότητα

Στην Ελλάδα, οι γυναίκες ηλικίας 45 - 64 ετών ανέρχονται σε περίπου 1,57 εκατομμύρια, σχεδόν το 30% του γυναικείου πληθυσμού. Παρά τον μεγάλο αριθμό, η φροντίδα της εμμηνόπαυσης παραμένει περιορισμένη και αποσπασματική.

Πολλές Ελληνίδες δεν έχουν επαρκή ενημέρωση για τα συμπτώματα της περιεμμηνόπαυσης και της εμμηνόπαυσης. Η κολπική ατροφία και τα ουρογεννητικά προβλήματα συχνά παραμένουν αδιάγνωστα, ιδιαίτερα σε γυναίκες που δεν εμφανίζουν έντονες εξάψεις ή αγγειοκινητικά συμπτώματα. Συχνά δεν γνωρίζουν ότι τα συμπτώματα αυτά είναι φυσιολογικά και αντιμετωπίσιμα, ούτε πώς να παρακολουθούνται κλινικά ή υπερηχογραφικά.

Η τακτική κλινική και υπερηχογραφική παρακολούθηση δεν εφαρμόζεται συστηματικά:

  • αξιολόγηση συμπτωμάτων μέσω κλινικής συνέντευξης και φυσικής εξέτασης,
  • τακτικός υπερηχογραφικός έλεγχος ενδομητρίου και ωοθηκών,
  • ενημέρωση για κολπική ατροφία, ουρογεννητικά συμπτώματα και οστεοπόρωση.

Η έλλειψη συστηματικής ενημέρωσης και καθοδήγησης σημαίνει ότι πολλές γυναίκες παραμένουν παραμελημένες, ακόμα και όταν τα συμπτώματά τους επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητα. Αυτό τονίζει την ανάγκη για εκστρατείες ενημέρωσης, συνεχή εκπαίδευση των γιατρών πρωτοβάθμιας φροντίδας και δημιουργία εθνικών πρωτοκόλλων παρακολούθησης.

Συμπέρασμα

Η εμμηνόπαυση απαιτεί εξατομικευμένη, τεκμηριωμένη και ανθρώπινη προσέγγιση.

  • Οι ορμονολογικές εξετάσεις δεν έχουν ρόλο ως ρουτίνα στη διάγνωση ή παρακολούθηση.
  • Η θεραπεία πρέπει να βασίζεται σε συμπτώματα και ιστορικό, όχι σε αριθμούς.
  • Η MHT, με σωστή ένδειξη και παρακολούθηση, παραμένει το πιο αποτελεσματικό μέσο ανακούφισης.
  • Στην Ελλάδα, η πρόκληση είναι η καλύτερη ενημέρωση των γυναικών και η τακτική παρακολούθηση, τόσο κλινική όσο και υπερηχογραφική, ώστε να μην παραμένουν παραμελημένες γυναίκες χωρίς έντονα συμπτώματα.

Η σωστή ενημέρωση, η συνεργασία ιατρού–ασθενούς και η αποφυγή περιττών εξετάσεων αποτελούν τον πυρήνα μιας ποιοτικής φροντίδας της εμμηνόπαυσης.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Κουραμπιέδες, μελομακάρονα και μια αίσθηση ανεκπλήρωτου
Το πρώτο και μοναδικό βιο - ομοειδές φάρμακο για την πολλαπλή σκλήρυνση μπαίνει στις ΗΠΑ
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί