Οι νοσηλευτές αποτελούν το θεμέλιο λίθο της φροντίδας ασθενών στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) της Ελλάδας. Καθημερινά βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της παροχής υγειονομικής περίθαλψης, αναλαμβάνοντας πολυάριθμες και απαιτητικές εργασίες που αφορούν τη σωματική και ψυχική υποστήριξη των ασθενών. Η πανδημία COVID-19 ανέδειξε με δραματικό τρόπο τη σημασία του ρόλου τους, αλλά ταυτόχρονα έφερε στο φως τις χρόνιες αδυναμίες και τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Η εντατικοποίηση της εργασίας, η υποστελέχωση και οι δυσμενείς εργασιακές συνθήκες έχουν οδηγήσει σε ένα φαινόμενο που συχνά περιγράφεται ως «νόσος των νοσηλευτών». Πρόκειται για έναν σύνθετο συνδυασμό σωματικής κόπωσης, επαγγελματικών ασθενειών και ψυχολογικής εξουθένωσης, που επηρεάζει σοβαρά τόσο την υγεία των εργαζομένων όσο και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν.

Το παρόν άρθρο επιχειρεί μια εις βάθος ανάλυση των αιτιών, των συνεπειών και των πιθανών λύσεων που μπορούν να ανακουφίσουν το νοσηλευτικό προσωπικό και να ενισχύσουν το ΕΣΥ συνολικά.

 

✅ Η Υποστελέχωση ως πρωταρχικός παράγοντας κρίσης

Η υποστελέχωση των νοσηλευτών είναι ίσως η πιο καθοριστική παράμετρος που επιδεινώνει την κατάσταση. Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα ελληνικά νοσοκομεία υπολειτουργούν λόγω σοβαρής έλλειψης προσωπικού. Σύμφωνα με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Δημόσιων Νοσοκομείων (ΠΟΕΔΗΝ), τα ποσοστά κενών θέσεων ξεπερνούν το 50% σε πολλές περιφερειακές μονάδες, με ιδιαίτερα έντονο πρόβλημα στα νησιά, όπου η πρόσβαση σε νέους νοσηλευτές είναι δυσχερής. Η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδας (ΕΝΕ) αναφέρει ότι ενώ οι ανάγκες ανέρχονται σε περίπου 30.000 νοσηλευτές, όμως στην πραγματικότητα υπηρετούν μόλις οι μισοί. Αυτό το κενό οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, όπως η μειωμένη προσέλκυση νέων στην επαγγελματική εκπαίδευση, οι περιορισμένες προσλήψεις, η υψηλή ηλικία των υπηρετούντων και η αποχώρηση λόγω συνταξιοδότησης ή άλλων προσωπικών λόγων. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ (2023), η Ελλάδα κατατάσσεται χαμηλά σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχοντας >4 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους, έναντι μέσου όρου 9,2 στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ. Επιπλέον, ο μέσος όρος ηλικίας των νοσηλευτών είναι 51 ετών, γεγονός που υποδηλώνει ότι το προσωπικό γερνά, χωρίς να ανανεώνεται επαρκώς. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι νοσηλευτές αναγκάζονται να καλύπτουν πολλαπλάσια βάρδια από ό,τι θα έπρεπε, να εργάζονται σε συνθήκες συνεχούς πίεσης, ενώ συχνά καλούνται να κάνουν εργασίες πέραν του βασικού τους αντικειμένου. Αυτή η υπερφόρτωση προκαλεί εκτεταμένη σωματική και ψυχική κόπωση, θέτοντας σε κίνδυνο τη λειτουργία των νοσοκομείων.

✅ Σωματική Καταπόνηση και Επαγγελματικές Ασθένειες

Η καθημερινή εργασία των νοσηλευτών χαρακτηρίζεται από έντονη σωματική επιβάρυνση. Οι συχνές ανάγκες για ανύψωση, μετακίνηση και φροντίδα κατακεκλιμένων ή κινητικά περιορισμένων ασθενών, σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ορθοστασία και τους γρήγορους ρυθμούς εργασίας, επιδρούν αρνητικά στη φυσική τους κατάσταση. Σύμφωνα με μελέτη των Kaparou, Papadopoulos &Vasilaki (2024), πάνω από το 60% των νοσηλευτών στην Ελλάδα αναφέρουν χρόνιο μυοσκελετικό πόνο, προβλήματα στη μέση και τραυματισμούς που σχετίζονται με την εργασία. Αυτές οι καταπονήσεις επηρεάζουν άμεσα όχι μόνο τη σωματική ευεξία των επαγγελματιών, αλλά και την ικανότητά τους να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις απαιτήσεις του ρόλου τους. Επιπλέον, κατά την περίοδο της πανδημίας COVID-19, η έκθεση σε λοιμώδεις παράγοντες και επικίνδυνες συνθήκες οδήγησε σε αύξηση των επαγγελματικών ασθενειών, προκαλώντας περαιτέρω επιβάρυνση της υγείας και ψυχικής ανθεκτικότητας του προσωπικού (Theodoropoulou, Goulia & Nena, 2024).

✅Ψυχολογική Εξουθένωση και Burnout

Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι νοσηλευτές είναι η ψυχολογική εξουθένωση ή burnout, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εξάντληση, αίσθημα αποπροσωποποίησης και μειωμένη ικανοποίηση από την εργασία. Τα ποσοστά εμφάνισης burnout μεταξύ των νοσηλευτών στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα υψηλά: 46,8% σύμφωνα με έρευνα των Kaparou et al. (2024), 14 μήνες μετά το τέλος της πανδημίας. Παράλληλα, η αϋπνία, το άγχος και τα συμπτώματα κατάθλιψης βρίσκονται σε σημαντικά επίπεδα. Η ψυχολογική καταπόνηση οφείλεται όχι μόνο στις δύσκολες συνθήκες εργασίας και στο φόρτο εργασίας, αλλά και στην έλλειψη επαρκούς υποστήριξης και αναγνώρισης. Η επαγγελματική εξουθένωση μειώνει την ικανότητα των νοσηλευτών να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά, αυξάνει τις απουσίες και συμβάλλει στην πρόωρη αποχώρησή τους από το επάγγελμα. Η σημασία της ψυχικής υγείας στην παροχή ποιοτικής φροντίδας είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς νοσηλευτές που βιώνουν burnout τείνουν να παρουσιάζουν μειωμένη συγκέντρωση, αυξημένη πιθανότητα λάθους και αποξένωση από τους ασθενείς, γεγονός που υπονομεύει τη συνολική ποιότητα του συστήματος υγείας.

✅Επιπτώσεις στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και την Ποιότητα της Φροντίδας

Οι συνέπειες της υποστελέχωσης και της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι πολλαπλές και σοβαρές. Πέρα από τη σωματική και ψυχική υγεία των νοσηλευτών, επηρεάζεται άμεσα η ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται στους ασθενείς.
Έρευνες δείχνουν ότι οι νοσηλευτές με συμπτώματα burnout κάνουν περισσότερα λάθη, παρουσιάζουν μειωμένη αφοσίωση και συχνά αδυνατούν να παρέχουν τη φροντίδα που απαιτείται. Αυτά τα λάθη μπορεί να αποβούν μοιραία για τους ασθενείς, αυξάνοντας το ρίσκο επιπλοκών ή και θανάτου. Πέρα από αυτό, η αυξημένη πρόθεση παραίτησης δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: η μείωση του προσωπικού αυξάνει το φόρτο εργασίας για όσους μένουν, αυξάνοντας έτσι το στρες και την πιθανότητα περαιτέρω απωλειών προσωπικού. Αυτό το φαύλο κύκλο υπονομεύει τη βιωσιμότητα του ΕΣΥ και θέτει σε κίνδυνο την προσβασιμότητα και την ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης σε όλη τη χώρα.

✅ Προτάσεις για Αντιμετώπιση και Βελτίωση

Η αντιμετώπιση της κρίσης που πλήττει τους νοσηλευτές απαιτεί συντονισμένες, πολυδιάστατες παρεμβάσεις που εστιάζουν σε όλα τα επίπεδα της εργασίας και της υγείας τους.

Αύξηση των προσλήψεων και ανανέωση προσωπικού: Η κάλυψη των χιλιάδων κενών θέσεων με προσλήψεις νέων νοσηλευτών, σε συνδυασμό με πολιτικές για την προσέλκυση και διατήρηση νέων επαγγελματιών, είναι απολύτως απαραίτητη.

Βελτίωση των εργασιακών συνθηκών: Επενδύσεις σε υποδομές, επαρκή εξοπλισμό και μείωση της σωματικής καταπόνησης μέσω τεχνολογικών λύσεων (π.χ. μηχανές ανύψωσης ασθενών).

Ψυχολογική υποστήριξη και εκπαίδευση: Δημιουργία προγραμμάτων ψυχολογικής στήριξης, σεμιναρίων διαχείρισης άγχους, ομάδων υποστήριξης και πρωτοβουλιών που προάγουν την ψυχική υγεία.

Κίνητρα και αναγνώριση: Βελτίωση των αμοιβών, προσφορά επιπλέον επιδομάτων και προνομίων, καθώς και θεσμική αναγνώριση του ρόλου και της συμβολής των νοσηλευτών.

Έρευνα και συνεχής αξιολόγηση: Συστηματική συλλογή δεδομένων για την υγεία και τις ανάγκες του νοσηλευτικού προσωπικού, ώστε οι πολιτικές να είναι τεκμηριωμένες και να προσαρμόζονται συνεχώς στις νέες προκλήσεις.

✅ Νεότερες Εξελίξεις: Η Ένταξη των Νοσηλευτών στα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα

Μια σημαντική θεσμική πρωτοβουλία για την ανακούφιση των νοσηλευτών είναι η ένταξή τους στην κατηγορία των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων (ΒΑΕ), που ανακοίνωσε ο Υπουργός Υγείας, Άδωνις Γεωργιάδης. Η απόφαση αυτή, που θα εφαρμοστεί από την 1η Ιανουαρίου 2026, αφορά όλους τους νοσηλευτές ανεξάρτητα από το έτος πρόσληψης, καταργώντας προηγούμενες ανισότητες και διακρίσεις (Γεωργιάδης, 15 Μαρτίου 2025). Η ένταξη στα ΒΑΕ προσφέρει βελτιωμένες συνθήκες συνταξιοδότησης και αναγνωρίζει επισήμως τις δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας που αντιμετωπίζουν οι νοσηλευτές (Athens News, 2025; Kathimerini, 2025). Η κίνηση αυτή αποτελεί θετικό βήμα, αλλά δεν επαρκεί από μόνη της. Απαιτείται η ταυτόχρονη εφαρμογή ενός ευρύτερου πλέγματος μέτρων για να επιτευχθεί ουσιαστική βελτίωση.

✅Συμπεράσματα

Οι νοσηλευτές του ΕΣΥ βρίσκονται σήμερα αντιμέτωποι με πρωτοφανείς προκλήσεις που απειλούν τόσο την υγεία τους όσο και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν. Η υποστελέχωση, η σωματική καταπόνηση και η ψυχολογική εξουθένωση δημιουργούν μια σύνθετη κρίση που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Η βιωσιμότητα και η αποτελεσματικότητα του ΕΣΥ εξαρτώνται άμεσα από την ευημερία του νοσηλευτικού προσωπικού. Για αυτό, είναι απαραίτητο να υλοποιηθούν στοχευμένες, ολιστικές πολιτικές που θα βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας, θα ενισχύσουν την υποστήριξη και θα διασφαλίσουν την αξιοπρεπή και ασφαλή άσκηση του νοσηλευτικού επαγγέλματος. Μόνο έτσι μπορεί το ΕΣΥ να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες της κοινωνίας και να διατηρήσει την ποιότητα της περίθαλψης για όλους τους πολίτες.

Βιβλιογραφία

Athens News (2025) Ένταξη των νοσηλευτών του ΕΣΥ στα Βαρέα και Ανθυγιεινά από το 2026. Διαθέσιμο σε: https://athensnews.gr/nea-eisagogi-noseleyton-bae

eKathimerini (2025) Νοσηλευτές: Αναγνώριση και βελτίωση συνθηκών μέσω ένταξης στα ΒΑΕ. Διαθέσιμο σε: https://www.ekathimerini.com/in-depth/society-in-depth/1273973/nurses-status-upgraded/

 en.rua.gr (2025) EU Inclusion of Nurses in the Category of Heavy and Harmful Professions since 2026. Διαθέσιμο σε: https://en.rua.gr/2025/08/01/eu-inclusion-of-nurses-in-the-category-of-heavy-and-harmful-professions-since-2026/

ΕΝΕ (2024) Στοιχεία Απασχόλησης Νοσηλευτικού Προσωπικού. Αθήνα: Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδας.

Γεωργιάδης, Α. (2025, 15 Μαρτίου) Ομιλία στη Βουλή σχετικά με τα ΒΑΕ και το ΕΣΥ. Αθήνα.

Kaparou, M., Papadopoulos, A. & Vasilaki, A. (2024) ‘Burnout and sleep disorders in Greek nurses 14 months after COVID-19 pandemic: A cross-sectional study’, Journal of Nursing Management.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/40001757 DOI: 10.1111/jonm.13987.

Kathimerini (2024) Rural hospitals in peril amid staffing gaps. Διαθέσιμο σε: https://www.ekathimerini.com/news/1253248/rural-hospitals-in-peril-amid-staffing-gaps

Kathimerini (2024) Poor pay, work conditions driving nurses out of ESY. Διαθέσιμο σε: https://www.ekathimerini.com/economy/1269477/poor-pay-work-conditions-driving-nurses-out-of-esy

Maslach, C. & Leiter, M. P. (2016) ‘Burnout: A multidimensional perspective’, in Folkman, S. (ed.) The Oxford Handbook of Stress, Health, and Coping, Oxford: Oxford University Press, pp. 1–20.

ΟΟΣΑ (2023) Health at a Glance: Europe 2023. Paris: OECD Publishing.

Papastavrou, E., Dimitriadou, M., Tsangari, H. & Andreou, P. (2016) ‘Nurses’ perceptions of patient safety culture: A literature review’, Safety in Health, 2(1), p. 6. DOI: 10.1186/s40886-016-0015-1.

ΠΟΕΔΗΝ (2024) Ετήσια Έκθεση Υποστελέχωσης στα Νοσοκομεία. Αθήνα: Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Δημόσιων Νοσοκομείων.

Theodoropoulou, I., Goulia, P. & Nena, E. (2024) ‘Anxiety, depression, and burnout levels in Greek nurses one year after the COVID-19 pandemic’, Hellenic Journal of Psychiatry, 35(2), pp. 122–137.

 

 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη