Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σε πολλές χώρες έντονο ενδιαφέρον για τη δημιουργία μονάδων στην κοινότητα που θα στοχεύουν στην έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση (ΕΠΨ). Οι διαταραχές του ψυχωτικού φάσματος είναι αρκετά συχνές και σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές. Η συχνότερη διαταραχή είναι η σχιζοφρένεια. Ωστόσο, η ψύχωση δεν ταυτίζεται πάντα με τη σχιζοφρένεια. Υπάρχουν και άλλες ψυχωτικές διαταραχές όπως η σχιζοφρενικόμορφη, η σχιζοσυναισθηματική, το βραχύ ψυχωτικό επεισόδιο, η διπολική διαταραχή, η ψύχωση που οφείλεται σε κατάχρηση ουσιών ή σε κάποια άλλη σωματική νόσο.

Περίπου 3.000 νέοι άνθρωποι εμφανίζουν κάθε χρόνο κάποια ψυχωτική διαταραχή, σύμφωνα με έρευνα της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων. Η ανάγκη για δημιουργία κοινοτικών μονάδων που θα εφαρμόζουν εξειδικευμένα προγράμματα για την έγκαιρη ανίχνευση ατόμων που βρίσκονται σε  υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν ψύχωση (Ultra High Risk- UHR) ή των ατόμων που εμφανίζουν πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο είναι μεγαλύτερη από ποτέ.

Η ιδέα της ΕΠΨ πρωτοεμφανίστηκε στην Αυστραλία, χάρη στην πρωτοποριακή δουλειά του ψυχιάτρου Patrick McGorry στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Τα προγράμματα EPPIC και PACE στη Μελβούρνη αποδείχθηκαν αποτελεσματικά στο να υπάρχει άμεση φροντίδα και υποστήριξη σε ασθενείς με UHR και πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο, καθώς και στις οικογένειές τους. Έτσι όλο και περισσότερες χώρες άρχισαν να χρηματοδοτούν προγράμματα που στόχευαν στην ΕΠΨ.

Η πρώτη βασική αρχή της ΕΠΨ είναι η έγκαιρη ανίχνευση και η θεραπεία του πρώτου ψυχωτικού επεισοδίου. Άτομα, συνήθως 13-35 ετών, που εμφανίζουν ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι πρόδρομα συμπτώματα ψύχωσης, παραπέμπονται στις εξειδικευμένες μονάδες ΕΠΨ. Εκεί μέσα σε κλίμα κατανόησης, υποστήριξης, σεβασμού  και μη στιγματισμού πραγματοποιούνται συνεντεύξεις, τόσο με τα άτομα που εμφανίζουν κάποια δυσκολία όσο και με τις οικογένειές τους, και γίνεται η αξιολόγηση. Είναι μείζονος σημασίας να γίνει άμεσα η αξιολόγηση και η παρέμβαση προκειμένου να αποφευχθεί η μετάβαση στην ψύχωση, αν δεν έχει γίνει ήδη, ή ακόμα και σε περίπτωση που έχει γίνει, να γυρίσει ο νέος όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στις εκπαιδευτικές, επαγγελματικές και κοινωνικές του δραστηριότητας, καθώς επίσης και να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μελλοντικών υποτροπών.

Μια δεύτερη σημαντική αρχή της ΕΠΨ είναι το ότι στοχεύει στην ανάρρωση και όχι μόνο στην ύφεση των συμπτωμάτων. Η πιο συνηθισμένη αντιμετώπιση πολλών ψυχιατρικών διαταραχών, όπως και της ψύχωσης, είναι η παρακολούθηση των ασθενών σε κάποιο εξωτερικό ιατρείο για τον έλεγχο της πορείας της νόσου και τη χορήγηση ή συνταγογράφηση των φαρμάκων. Ωστόσο, αυτό δεν αρκεί σε άτομα με πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο ούτε στους χρόνιους ασθενείς. Οι υπηρεσίες ΕΠΨ δεν στοχεύουν μόνο στη φαρμακοθεραπεία. Παρέχουν ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενούς, συμβουλευτική και ψυχοεκπαίδευση στους ασθενείς και στις οικογένειές τους, παρέχουν προγράμματα εργοθεραπείας, επαγγελματικής αποκατάστασης και ανάπτυξης των διαπροσωπικών σχέσεων. Τονίζουμε πως παρακολουθείται τακτικά και η σωματική υγεία των ασθενών εφόσον είναι εξίσου σημαντική και αντιμετωπίζονται τυχόν άλλες ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, όπως η κατάθλιψη ή το άγχος.

Γίνονται προσπάθειες προκειμένου να λάβει ο κάθε ασθενής εξατομικευμένη θεραπεία η οποία να συμβαδίζει με τους στόχους και τα όνειρά του. Είναι πολύ σημαντικό το να στηρίζουν οι ειδικοί ψυχικής υγείας τους ασθενείς και να τους καλλιεργούν την ελπίδα και την αισιοδοξία. Είναι γεγονός ότι ένας στους εφτά ασθενείς με πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο θα αναρρώσει. Θα επιστρέψει στην προνοσηρή λειτουργικότητά του και η ποιότητα ζωής του θα έχει βελτιωθεί σημαντικά. Επομένως, οι στόχοι της ΕΠΨ επεκτείνονται πέρα από την απλή αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, γεγονός που συνδέεται με λιγότερες νοσηλείες και λιγότερες υποτροπές.

Υπάρχουν πολλά στοιχεία που φανερώνουν ότι οι ασθενείς που επισκέπτονται τις υπηρεσίες ΕΠΨ είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από την στήριξη και τη φροντίδα που έλαβαν και αυτό είναι κάτι που το προσωπικό των υπηρεσιών ΕΠΨ λαμβάνει σοβαρά υπόψη. Η ικανοποίηση του ασθενούς από τη φροντίδα που δέχτηκε είναι πολύ σημαντικός παράγοντας, διότι καθιστά πιο εύκολη την μελλοντική αναζήτηση βοήθειας, αν και εφόσον χρειαστεί.

Οι υπηρεσίες ΕΠΨ στοχεύουν επίσης στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση άλλων φορέων ψυχικής υγείας προκειμένου να γίνεται άμεσα η ανίχνευση περιστατικών και η παραπομπή τους στον κατάλληλο φορέα. Επιπλέον, στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση της ίδιας της κοινότητας προκειμένου να εξαλειφθεί το στίγμα που κυριαρχεί για την ψυχική ασθένεια και να τονιστεί η κρισιμότητα της άμεσης αναζήτησης βοήθειας σε περίπτωση που εμφανιστούν συμπτώματα που θορυβούν είτε το ίδιο το άτομο ή την οικογένεια.

Δυστυχώς στην Ελλάδα οι υπηρεσίες ΕΠΨ δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες. Υπάρχει έλλειψη υποδομών, εκπαίδευσης και προσωπικού και για αυτό είναι αναγκαία η ενίσχυση της κλινικής υπηρεσίας. Υπηρεσίες ΕΠΨ παρέχονται στην Α’ Ψυχιατρική Κλινική του Αιγινήτειου Νοσοκομείου με κλειστό ψυχιατρικό τμήμα, νοσοκομείο ημέρας και εξωτερικό ιατρείο πρώιμης παρέμβασης στη ψύχωση. Τμήματα ΕΠΨ υπάρχουν και στη Β’ Ψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Αττικόν, στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, στο 414 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, στο Νοσοκομείο Παπαγεωργίου στη Θεσσαλονίκη και στην Πανεπιστημιακή Κλινική της Πάτρας.

Συνοψίζοντας, η δημιουργία και η ανάπτυξη υπηρεσιών ΕΠΨ κρίνεται απολύτως αναγκαία. Η ψύχωση επηρεάζει κυρίως άτομα νεαρής ηλικίας τα οποία βρίσκονται σε στάδιο αναζήτησης της ταυτότητάς τους, εκπαιδευτικής, επαγγελματικής και κοινωνικής ανάπτυξης, θέτουν στόχους και όνειρα. Αναμφίβολα η έναρξη ενός ψυχωτικού επεισοδίου μπορεί να είναι ιδιαίτερα τραυματική και αν δεν υπάρχει η κατάλληλη φροντίδα και υποστήριξη πιθανόν η κατάσταση να εξελιχθεί σε χρόνια νόσο που η διαχείρισή της είναι πιο δύσκολη. Η ΕΠΨ έχει συσχετιστεί με θετικά αποτελέσματα όπως μείωση νοσηλειών και πρόληψη υποτροπών, μικρότερες δόσεις φαρμακευτικής αγωγής, γρηγορότερη επιστροφή του ατόμου στην καθημερινότητά του και αποστιγματοποίηση των ψυχικών διαταραχών. Η μακροπρόθεσμη εφαρμογή υπηρεσιών ΕΠΨ θα είχε ευεργετικά αποτελέσματα στη βελτίωση της ψυχικής υγείας στη χώρα μας, εξασφαλίζοντας την πρόληψη και την πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών στην κοινότητα.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
GSK: Μήνυση κατά Pfizer-BioNTech για τις πατέντες των εμβολίων mRNA
Το Τai chi βελτιώνει την ποιότητα ύπνου ασθενών με προχωρημένο καρκίνο πνεύμονα [μελέτη]
Πώς θα αυξήσουμε την αντοχή μας