Χ. Χατζηχριστοδούλου: Οι 9 + 1 προκλήσεις της Δημόσιας Υγείας στην Ελλάδα

Τις εννέα συν μία προκλήσεις και απειλές δημόσιας υγείας για την Ελλάδα, αναφορικά με τα λοιμώδη νοσήματα, ανέλυσε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, μιλώντας στη διάρκεια του 38^ου Μετεκπαιδευτικού Σεμιναρίου της Εταιρείας Ιατρικής Βιοπαθολογίας Βορείου Ελλάδος, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Μεταξύ αυτών είναι και τα νοσήματα που προλαμβάνονται μέσω του εμβολιασμού, με τον κ.Χατζηχριστοδούλου να επισημαίνει το πρόβλημα του δισταγμού απέναντι στα εμβόλια και να κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην απειλή μιας επιδημίας ιλαράς.

Στις δυνητικές απειλές περιλαμβάνεται και ο δάγκειος πυρετός, με ειδικό πρόγραμμα δράσης για την αποτροπή εισόδου του κουνουπιού διαβιβαστή Aedes Aegypti που ήδη έχει εγκατασταθεί στην Κύπρο.

Τα οξυμένα ζητήματα της μικροβιακής αντοχής και των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Τα τροφιμογενή και υδατογενή νοσήματα επανακάμπτουν, όπως και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα, ενώ ολοένα εντεινόμενη επικρέμεται η απειλή της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της στην υγεία.

• Αντιμικροβιακή αγωγή

Η Ελλάδα έχει την υψηλότερη κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα στην Ευρώπη, ενώ σε ό,τι αφορά την κατανάλωση στα νοσοκομεία είναι σε καλύτερη θέση, περίπου στη μέση της λίστας.

"Πρέπει να βάλουμε εθνικούς στόχους για την κατανάλωση με ορίζοντα πενταετίας", τόνισε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, προσθέτοντας ότι ο στόχος δεν περιορίζεται μόνο στη μείωση κατά 20% στην κατανάλωση αντιβιοτικών, αλλά να έχουμε και ποιοτική χορήγηση. "Επικαιροποιούμε το σχέδιο δράσης για την αντιμικροβιακή αντοχή και βάζουμε μετρήσιμους και κοστολογημένους στόχους".

• Ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις

Σε μελέτη σημειακού επιπολασμού που έγινε το 2022 από τον ΕΟΔΥ, στην οποία συμμετείχαν 50 νοσοκομεία, περίπου 12% των νοσηλευόμενων εμφάνισε τουλάχιστον μία λοίμωξη την ημέρα της καταγραφής.

Στόχος είναι η ανάπτυξη νέου προγράμματος καταγραφής ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων στα νοσοκομεία, καθώς και προγράμματος αυτοματοποιημένης καταγραφής επίπτωσης μικροβιαιμιών στα νοσοκομεία, σε συνεργασία με το ECDC.

• Λοιμώξεις αναπνευστικού

Γίνεται ταυτόχρονη επιτήρηση SARS-CoV-2, γρίπης και RSV. Για πρώτη φορά έχουμε δεδομένα και για τον RSV για να δούμε ότι και το εμβόλιο θα είναι τόσο αποτελεσματικό όσο σε άλλες χώρες. Προωθείται η συνεργασία με το Robert Koch Institute του Βερολίνου για ενίσχυση της ανάλυσης της COVID με μειωμένο κόστος.

• Φυματίωση

Δυστυχώς έχουμε τα τελευταία χρόνια αύξηση της φυματίωσης, αύξηση των σοβαρών μορφών φυματίωσης και αύξηση των περιστατικών με υψηλή μεταδοτικότητα, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Τα περισσότερα κρούσματα είναι σε μετανάστες.

"Πρέπει να φτιάξουμε ένα εθνικό σχέδιο για τη φυματίωση. Είμαστε στην αρχή, το ετοιμάζουμε, πιστεύω σε μερικούς μήνες θα το έχουμε", είπε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, προσθέτοντας πως θα είναι κοστολογημένο με δράσεις που θα περιλαμβάνουν την άμεσα επιλεγόμενη θεραπεία, ελέγχους σε φυλακές και κέντρα μεταναστών, σωστό screening κ.ά.

• Νοσήματα που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστών

Η Ελλάδα τα πηγαίνει καλά σε σύγκριση με άλλες χώρες στον ιό του Δυτικού Νείλου, που έχει εγκατασταθεί και είναι ενδημικός στη χώρα μας. Η νέα απειλή ακούει στο όνομα δάγκειος πυρετός. Στόχος είναι να αποτραπεί η εγκατάσταση στην Ελλάδα του κουνουπιού - ισχυρού διαβιβαστή Aedes Aegypti.

"Φοβόμαστε πολύ τον Δάγκειο, γιατί η Κύπρος πια είναι ενδημική για το Aedes Aegypti ο οποίος είναι ένας πάρα πολύ καλός διαβιβαστής, πολύ καλύτερος από τον Aedes Albopictus (σ.σ. κουνούπι 'τίγρης') που έχουμε στην Ελλάδα. Πιάσαμε ένα κουνούπι στο Ελευθέριος Βενιζέλος και μάλλον σχετίζεται με την Κύπρο γιατί το πιάσαμε εκεί που έρχονται οι πτήσεις από την Κύπρο", είπε ο κ. Χατζηχριστοδούλου, προσθέτοντας: "Έχουμε αναπτύξει ένα εθνικό σχέδιο δράσης για τον ιό του Δυτικού Νείλου και τώρα κάνουμε εθνικό σχέδιο δράσης ακριβώς για να αποφύγουμε την εγκατάσταση του Aedes Aegypti".

• Νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό

Με Rt 18, που σημαίνει ότι ένα άτομο μπορεί να μεταδώσει σε 17 άτομα, η ιλαρά είναι ένας υπερμεταδοτικός ιός που μας απειλεί ξανά, έπειτα από την τελευταία επιδημία του 2017-2018. Για τον έλεγχο του νοσήματος απαιτείται τουλάχιστον 95% ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης. "Είμαστε κοντά στο 90%, κι αυτό δεν είναι αρκετό, έχουμε 10% που είναι επίνοσοι", τόνισε ο κ. Χατζηχριστοδούλου, προσθέτοντας πως η εμβολιαστική κάλυψη έχει επηρεαστεί τα τελευταία 2 - 3 χρόνια.

Αναφέρθηκε στα μέτρα που λαμβάνει η ειδική ομάδα εργασίας για την ενίσχυσή της, με ειδικές δράσεις σε περιοχές που η ανοσία είναι μικρότερη (Ανατολική Μακεδονία - Θράκη, Δυτική Μακεδονία, Δυτική Ελλάδα έχουν 85%) και σε ειδικές ομάδες πληθυσμού. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, επισημαίνοντας πως τα δύο πρώτα κρούσματα που καταγράφηκαν στην Κρήτη ήταν σε αυτό.

• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα

Ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ εξέφρασε την ανησυχία του για τη μεγάλη αύξηση της πρώιμης σύφιλης και της γονόρροιας, η οποία παρατηρείται συνεχόμενα από το 2020 ως το 2022, ενώ ειδικά στη γονόρροια υπάρχει και μια αυξημένη αντοχή.

Αύξηση παρατηρείται και στον ιό HIV από το 2022 ως το 2023, που δεν γνωρίζουμε αν οφείλεται στη μετάπτωση από τον ΕΟΔΥ στο Εθνικό Μητρώο HIV του yπουργείου Υγείας, που έγινε στο ίδιο διάστημα.

• Τροφιμογενή – υδατογενή νοσήματα

Μετά την κάθετη πτώση το 2020 και 2021, που πιθανώς οφείλεται στην πανδημία και στο μειωμένο έλεγχο, τα τροφιμογενή και υδατογενή νοσήματα επανήλθαν το 2023, με διπλάσιες εξάρσεις σαλμονελώσεων και συγκελλώσεων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

• Ζωονόσοι

Δυστυχώς η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που έχει κρούσματα σε ανθρώπους βρουκέλλωσης και δεν έχουμε καταφέρει να εξαλείψουμε τη βρουκέλλωση στα ζώα. "Με εμβολιασμούς και άλλα μέτρα καταφέραμε και δεν έχουμε κρούσματα τα τελευταία χρόνια, παρόλα αυτά συνεχίζεται η επαγρύπνηση σε περιοχές αυξημένου κινδύνου".

Η κλιματική αλλαγή

Η διαρκής και συνεχώς εντεινόμενη απειλή δημόσιας υγείας συνδέεται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που επηρεάζουν διάφορους τύπους νοσημάτων.

Αν η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό - από 1 ως σήμερα - επιστήμονες λένε ότι δεν θα υπάρχει επιστροφή. Στις χώρες της Ε.Ε. η επόμενη γενιά μπορεί να βιώσει:

• 400.000 πρόωρους θανάτους ετησίως λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
• 90.000 θανάτους ετησίως λόγω καύσωνα.
• 40% λιγότερο διαθέσιμο νερό.
• Πάνω από 2 εκατομμύρια άτομα θα κινδυνεύουν από παράκτιες πλημμύρες κάθε χρόνο.
• Περίπου 160 δισεκατομμύρια ευρώ το κόστος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ακραίων φαινομένων που οφείλονται στην διαταραχή του κλίματος ήταν το φαινόμενο Daniel που έπληξε τη Θεσσαλία τον περασμένο Σεπτέμβριο. Σύμφωνα με τον επίσημο απολογισμό, καταγράφηκαν 49 κρούσματα λεπτοσπείρωσης και 2 θάνατοι.