Κάθε χρόνο, περισσότεροι από πέντε εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κύρια αιτία είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι οποίες ευθύνονται για το 32% αυτών των θανάτων. Ακολουθεί ο καρκίνος, με 22%, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat για το 2022.

Εκείνη τη χρονιά, ο Covid-19 είχε ακόμα σημαντικό αντίκτυπο στη θνησιμότητα στην Ευρώπη, αποτελώντας την κύρια αιτία στο έξι τοις εκατό των περιπτώσεων και έως και μία στις δέκα ανθρώπινες απώλειες στην Ελλάδα και τη Σλοβενία. Παρ 'όλα αυτά, τα στοιχεία ποικίλλουν σημαντικά από χώρα σε χώρα.

Η Ισπανία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας θανάτου από καρδιακές παθήσεις στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύοντας το 26% όλων των θανάτων. Μόνο η Γαλλία έχει χαμηλότερο ποσοστό, στο 21%.

Αντιθέτως, αυτά τα ποσοστά είναι πολύ υψηλότερα στη Βουλγαρία (61%), τη Ρουμανία (56%) και τη Λιθουανία (52%).

«Η Ευρώπη χωρίζεται σε τρεις ζώνες κινδύνου, με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και ορισμένες χώρες της Βόρειας Ευρώπης να βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο», εξηγεί ο Dr Luis Rodríguez Padial, πρόεδρος της Ισπανικής Καρδιολογικής Εταιρείας (SEC).

Η πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακού προβλήματος είναι υψηλότερη σε αυτές τις περιοχές από ό,τι σε περιοχές χαμηλού κινδύνου, που βρίσκονται στην περιοχή της Μεσογείου.

Ο ίδιος αποδίδει αυτές τις διαφορές στους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με αυτό το είδος ασθένειας. «Οι άνθρωποι καπνίζουν περισσότερο, έχουν υψηλότερη χοληστερόλη και πιθανώς υπάρχουν και γενετικοί παράγοντες», εξηγεί, αν και λέει ότι η σημασία του τελευταίου είναι λιγότερο γνωστή.

Σύμφωνα με την Eurostat, η Βουλγαρία ηγείται σε αρκετούς αρνητικούς δείκτες υγείας στην ΕΕ, με τη μεγαλύτερη συνήθεια στο κάπνισμα (29% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 19%).

Η χώρα αυτή έχει επίσης υψηλή κατανάλωση αλκοόλ και σχεδόν το 30% του πληθυσμού δεν ασχολείται με καμία σωματική δραστηριότητα, σύμφωνα με το βουλγαρικό μέσο ενημέρωσης Mediapool.

Παρά τα εθνικά προγράμματα για τη βελτίωση αυτών των παραγόντων, η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση εξακολουθούν να είναι σημαντικές αδυναμίες.

Ο Dr Ștefan Busnatu, καρδιολόγος στη Ρουμανία, επισημαίνει μια ανησυχητική κατάσταση, επιβεβαιώνοντας ότι η χώρα του βρίσκεται «δυστυχώς» σε μια περιοχή όπου «υπάρχει πολύ υψηλός κίνδυνος ασθενειών».

Κατά τη γνώμη του, δεν υπάρχει επαρκής υποδομή για τη διαχείριση της ισχαιμικής καρδιοπάθειας, γεγονός που περιορίζει τη θεραπεία. Για αυτόν, η έμφαση στην πρόληψη, την εκπαίδευση και την καρδιακή αποκατάσταση είναι ζωτικής σημασίας, καθώς ένα δεύτερο οξύ ισχαιμικό επεισόδιο μπορεί να αποβεί μοιραίο.

«Είναι προφανές ότι περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από καρδιακές παθήσεις στη Ρωσία ή σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης παρά στην Ισπανία, την Ιταλία ή την Ελλάδα και την περιοχή της Μεσογείου. Αυτό πιθανώς οφείλεται στη διάσημη μεσογειακή διατροφή», λέει ο ίδιος.

Αναφέρεται σε άρθρο που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο στο ιατρικό περιοδικό New England , του οποίου το κύριο εύρημα είναι ότι η παρουσία των πέντε κλασικών παραγόντων κινδύνου (υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερόλη, μη φυσιολογικό βάρος, διαβήτης και κάπνισμα) ευθύνεται για το 50% των παγκόσμιων κρουσμάτων καρδιαγγειακών παθήσεων.

Ταυτόχρονα, η απουσία αυτών των παραγόντων μετά την ηλικία των 50 ετών σχετίζεται με μια δεκαετία μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής από ό,τι σε εκείνους που τους έχουν.

Η πρόεδρος της Λιθουανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, καρδιολόγος Sigita Glaveckaitë, τόνισε ότι πέρα από την «υψηλή» συχνότητα εμφάνισης παραγόντων κινδύνου, υπάρχουν και άλλα προβλήματα, όπως πεποιθήσεις ή μύθοι που αποθαρρύνουν τους ανθρώπους από τη λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, κακή εκπαίδευση για την υγεία, χαμηλή συμμετοχή σε προγράμματα πρόληψης και έλλειψη κρατικής χρηματοδότησης.

Σύμφωνα με την εμπειρία της, το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης έχει μια προσέγγιση που κληρονομήθηκε από το σοβιετικό σύστημα, όπου οι επαγγελματίες πληρώνονται με την ώρα και όχι με βάση τις διαδικασίες, γεγονός που μειώνει την αποτελεσματικότητα και το ενδιαφέρον για την εργασία.

«Γνωρίζουμε ότι περίπου το 80% των καρδιαγγειακών παθήσεων μπορούν να προληφθούν ελαχιστοποιώντας τους φαινομενικά απλούς αλλά ουσιώδεις παράγοντες κινδύνου», επιμένει η Glaveckaitë.

Στο ίδιο πνεύμα, η τελευταία έκθεση για την υγεία στην Ευρώπη από τον ΟΟΣΑ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξηγεί τις διαφορές μεταξύ των χωρών με βάση τη μεταβλητότητα στην επικράτηση των παραγόντων κινδύνου. Επισημαίνει όμως και την ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης.

«Για παράδειγμα, η θνησιμότητα 30 ημερών μετά από καρδιακή προσβολή (η οποία αντικατοπτρίζει πτυχές όπως η ταχύτητα με την οποία μεταφέρονται οι ασθενείς στο νοσοκομείο και η αποτελεσματικότητα της ιατρικής τους περίθαλψης) ήταν πάνω από 14% στη Λετονία, τη Σλοβακία, τη Λιθουανία και την Εσθονία το 2021, σε σύγκριση με 7 % ή λιγότερο στη Σουηδία, τη Δανία και την Ισπανία», αναφέρει η έκθεση.

Από την πλευρά τους, οι άνδρες έχουν 43% υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από κυκλοφορικά νοσήματα σε σχέση με τις γυναίκες στην ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, και αυτό το χάσμα μεταξύ των φύλων έχει διευρυνθεί ελαφρώς την τελευταία δεκαετία. Αυτή η διαφορά οφείλεται στην υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης βασικών παραγόντων κινδύνου μεταξύ τους.

Τα δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι η συχνότητα εμφάνισης αυτών των ασθενειών επηρεάζει άμεσα το προσδόκιμο ζωής στις χώρες. Όπως φαίνεται, το προσδόκιμο ζωής είναι μικρότερο σε μέρη όπου το ποσοστό θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα είναι υψηλότερο.

Η Πολωνία έχει ένα από τα μεγαλύτερα χάσματα στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ ανδρών και γυναικών.

«Οι γυναίκες στην Πολωνία ζουν σήμερα περίπου δύο χρόνια λιγότερο από τη μέση γυναίκα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τους άνδρες, η διαφορά είναι τέσσερα χρόνια. Αυτό είναι κάτι που έχει επηρεάσει την Πολωνία από τότε που άρχισαν να παρακολουθούνται οι κοινωνικοδημογραφικές αλλαγές», εξηγεί ο Δρ Μπόγκνταν Βοϊτίνιακ του Εθνικού Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας.


Θνησιμότητα από καρκίνο και μορφωτικό επίπεδο

Οι κακοήθεις καρκίνοι αποτελούν τη δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στην Ευρώπη, αν και σε ορισμένες χώρες αποτελούν την κύρια αιτία.

Στην πραγματικότητα, τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την Ισπανία, που δημοσιεύθηκαν από το INE για το 2024, κατατάσσουν τους όγκους ως την κύρια αιτία θανάτου (26,6%), ακολουθούμενους από παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος (26,1%).

Η έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει επίσης τις διαφορές εντός των ίδιων των χωρών: «Μεγάλες ανισότητες στη θνησιμότητα από καρκίνο (πάνω από 30%) έχουν διαπιστωθεί μεταξύ περιφερειών στη Ρουμανία, την Πολωνία, τη Γαλλία, την Ισπανία και τη Γερμανία».

Εκτός από τους παράγοντες κινδύνου και τους κληρονομικούς παράγοντες, μια μελέτη σχετικά με τις εκπαιδευτικές ανισότητες στη θνησιμότητα από καρκίνο μεταξύ 2015 και 2019 αποκάλυψε ότι, σε 14 χώρες της ΕΕ και τη Νορβηγία, οι άνδρες με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο είχαν ποσοστό θνησιμότητας από καρκίνο 84% υψηλότερο, κατά μέσο όρο, από τους άνδρες με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο.

«Το χάσμα μεταξύ των γυναικών με διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης ήταν μικρότερο, αλλά παρέμεινε σημαντικό στο 37%», αναφέρει ο ΟΟΣΑ.

Σύμφωνα με τον οργανισμό, σε αρκετές χώρες, τα ποσοστά επιβίωσης από καρκίνο είναι χαμηλότερα μεταξύ των ατόμων που ανήκουν σε φτωχότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες. Αυτές οι ανισότητες αντικατοπτρίζουν διαφορές στην επικράτηση των παραγόντων κινδύνου, τη συμμετοχή σε προγράμματα προληπτικού ελέγχου και την πρόσβαση σε έγκαιρη και υψηλής ποιότητας υγειονομική περίθαλψη.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Public Health ανέλυσε επίσης τις διαφορές στα χρόνια ζωής που χάνονται λόγω πρόωρων θανάτων σε 32 ευρωπαϊκές χώρες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ανισότητες συσχετίζονταν έντονα με κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και δημόσιες πολιτικές. Έτσι, χώρες με χαμηλότερες επενδύσεις στη δημόσια υγεία και μεγαλύτερη οικονομική ανισότητα εμφάνισαν υψηλότερα ποσοστά πρόωρης θνησιμότητας.

Περισσότερα τροχαία ατυχήματα

Εκτός από τους φυσικούς παράγοντες, οι εξωτερικές αιτίες θνησιμότητας αντικατοπτρίζουν επίσης τις διαφορές μεταξύ των χωρών. Τα τροχαία ατυχήματα έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στη θνησιμότητα στη νότια Ελλάδα , σε ορισμένες περιοχές της Πορτογαλίας, στη Ρουμανία και στην Τουρκία.

Το 2024, η Ελλάδα έφτασε στο επίπεδο ρεκόρ των 665 θανάτων από τροχαία ατυχήματα. Η οργάνωση SOS Traffic Crimes επικρίνει την έλλειψη προόδου στον στόχο της κυβέρνησης για μείωση των θανάτων στο μισό έως το 2030. Ισχυρίζεται ότι τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο δεν έχει μειωθεί ο αριθμός των ατυχημάτων, αλλά, από το 2021, έχουν σημειωθεί περισσότεροι θάνατοι από τροχαία ατυχήματα.

Ο Γιώργος Κουβίδης, ιδρυτής του οργανισμού SOS Traffic Crimes, αναφέρει την περίπλοκη περίπτωση του αυτοκινητόδρομου Μορέα, όπου, παρά το γεγονός ότι υποτίθεται ότι ήταν ασφαλέστερος δρόμος, τα ατυχήματα αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 100% μετά την ολοκλήρωσή του το 2016.

Αποδίδει αυτό στο γεγονός ότι οι οδηγοί, με πιο ισχυρά αυτοκίνητα, εισήλθαν στα επαρχιακά δίκτυα με υψηλές ταχύτητες και χωρίς την απαραίτητη προσοχή σε δρόμους με διαφορετικές υποδομές. Στα νησιά, η αύξηση εξηγείται από τον τουρισμό και την κατανάλωση αλκοόλ.

Ωστόσο, ο Κουβίδης επισημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία για τα ατυχήματα συχνά αποκλείουν χώρες με χειρότερα ποσοστά (όπως η Αλβανία, η Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο), διαστρεβλώνοντας τα στοιχεία της ηπείρου. Θεωρεί επίσης «απαράδεκτο» το γεγονός ότι αυτά τα στοιχεία θανάτων δεν περιλαμβάνουν όσους πεθαίνουν περισσότερες από 30 ημέρες μετά από ένα ατύχημα.

Τα ποσοστά αυτοκτονιών στις ευρωπαϊκές χώρες κυμαίνονται από περίπου δύο έως 20 ανά 100.000 κατοίκους.

Οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών είναι η Σλοβενία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, το Βέλγιο και η Εσθονία.

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2016 στο BioMed Central ανέλυσε τις διαφορές μεταξύ αυτών των ποσοστών στην Ευρώπη και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, μεταξύ άλλων παραγόντων, ο κρύος καιρός συσχετίζεται με υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών.

«Φαίνεται ότι στην Ευρώπη, η αυτοκτονική τάση ακολουθεί μια κλιματική ή θερμοκρασιακή διαβάθμιση που, περιέργως, δεν εκτείνεται από νότο προς βορρά, αλλά από νότο προς βορειοανατολικά», αναφέρει το άρθρο.

Παρά ταύτα, ο Σύνδεσμος Επαγγελματιών στην Πρόληψη και την Αποκατάσταση Αυτοκτονιών (Papageno) επισημαίνει ότι γενικά υπάρχουν «πολλαπλές αιτίες όταν μιλάμε για αυτοκτονία».

Οι ανθρωποκτονίες δεν αποτελούν κοινή αιτία θανάτου στην ήπειρο, αλλά το 2022 τα ποσοστά ήταν υψηλότερα στη Λετονία, τη Λιθουανία και το Λουξεμβούργο, ενώ η Ισπανία είναι λίγο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με 0,62 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους.

Πηγές:
https://euobserver.com/health-and-society/ar73b1eec7

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη