Τραυματικά γεγονότα στην παιδική ηλικία, όπως η κακοποίηση, η απώλεια αγαπημένου προσώπου, η στέρηση βασικών αναγκών και ο σχολικός εκφοβισμός αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο νοσηρότητας στην ενήλικη ζωή. Ο ενδοκρινολόγος, επίκουρος καθηγητής στη Γ' Παθολογική Κλινική του ΑΠΘ στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου, Παναγιώτης Αναγνωστής (φωτογραφία) μιλάει στο iatronet.gr για τα ευρήματα μελέτης - ανασκόπησης με πρώτο συγγραφέα τον ίδιο, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες στο Maturitas, επίσημο περιοδικό της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης και Ανδρόπαυσης.

Ο ίδιος εξηγεί τους πιθανούς παθογενετικούς μηχανισμούς μέσα από τους οποίους το παιδικό τραύμα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο όχι μόνο ψυχικών διαταραχών, αλλά και καρδιαγγειακών παθήσεων, σακχαρώδους διαβήτη, νεοπλασιών, υπογονιμότητας και γυναικολογικών παθήσεων.

Η μελέτη

Η επιστημονική εργασία διερευνά τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ενήλικη ζωή δυσμενών παιδικών βιωμάτων (adverse childhood events), όπως η σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση, η απώλεια ενός γονέα, το bullying στο σχολείο ή η στέρηση βασικών αναγκών (τροφής, εκπαίδευσης).

Όπως προκύπτει, ενδεικτικά, από την αναζήτηση και επεξεργασία συστηματικών ανασκοπήσεων και μεταναλύσεων της διεθνούς βιβλιογραφίας:

  • Το ιστορικό κακοποίησης στην παιδική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και διαβήτη, σε ποσοστό περίπου 34%.
  • Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των γεγονότων - δυσμενών εμπειριών, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος. Ένα τραυματικό γεγονός αυξάνει κατά περίπου 17% τον κίνδυνο καρδιομεταβολικών νοσημάτων. Με δύο και περισσότερα ο αυξημένος κίνδυνος φτάνει ως και το 83% και υπερδιπλασιάζεται όταν τα γεγονότα φτάνουν τα τέσσερα.
  • Το ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης αυξάνει τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου στην ενήλικη ζωή περίπου 2 φορές.
  • Τέσσερα είδη τραυματικών γεγονότων διπλασιάζουν τον κίνδυνο σακχαρώδους διαβήτη και αυξάνουν κατά 50% τον κίνδυνο νοσογόνου παχυσαρκίας.
  • Μεγάλη αμερικανική μελέτη σε 4.000 ασθενείς κατέδειξε ότι η άσκηση βίας στην ηλικία των 7 ετών αύξησε 2,2 φορές τον κίνδυνο υπέρτασης στην ηλικία των 19 ετών.
  • Ένα περιβάλλον στέρησης στην παιδική ηλικία μπορεί να πολλαπλασιάσει τον κίνδυνο πρόωρης θνητότητας.
  • Μελέτες έχουν συνδέσει την παιδική κακοποίηση με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου από 16% ως και 90%. Ενδεικτικά, αναφέρεται πως η σωματική και σεξουαλική κακοποίηση αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο μαστού, πνεύμονα, μελανώματος, όγκους των όρχεων.
  • Το bullying στο σχολείο έχει συσχετιστεί με διαταραχές από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και έχει βρεθεί ότι αυξάνει 1,5 φορά τον κίνδυνο για κατάθλιψη, αγχώδη διαταραχή, ψυχωτική διαταραχή, διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς και κατάχρησης ουσιών. Ανάλογες επιδράσεις έχει η σεξουαλική κακοποίηση, η συναισθηματική παραμέληση και η απώλεια ενός γονέα.
  • Στις γυναικολογικές παθήσεις, οι τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για ενδομητρίωση, ινομυώματα, πολυκυστικών ωοθηκών, καθώς και πρώιμης εμμηνόπαυσης.

Τα βιολογικά μονοπάτια

Όπως αναφέρει ο κ. Αναγνωστής, οι παθογενετικοί μηχανισμοί που μπορούν να εξηγήσουν την αύξηση του κινδύνου νοσηρότητας λόγω τραυματικών εμπειριών στην παιδική ηλικία, κινούνται σε δύο επίπεδα:

  • Στην υπερδραστηριότητα του άξονα υποθαλάμου - υπόφυσης - επινεφριδίων, που οδηγεί στην παραγωγή περισσότερης κορτιζόλης. "Εργάζεται περισσότερο το σύστημα του στρες, τα παιδιά αυτά είναι από την προεφηβική ή εφηβική ηλικία σε ένα περιβάλλον υπερκορτιζολαιμίας όπως λέμε στην ενδοκρινολογία, δηλαδή αυξημένου στρες", αναφέρει ο κ. Αναγνωστής.
  • Σε ένα καθεστώς χρόνιας φλεγμονής χαμηλού βαθμού. "Εκκρίνονται φλεγμωνώδεις παράγοντες, όπως είναι η ιντερλευκίνη 2, ιντερλευκίνη 6, ο παράγων νέκρωσης όγκου (TNF-α) και αυτά όλα έχουν μια δυσμενή επίδραση στο ανοσοποιητικό, αλλά και στο καρδιαγγειακό. Παρατηρείται αύξηση των παραγόντων κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου, δηλαδή έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για παχυσαρκία, υπέρταση και σακχαρώδη διαβήτη, λόγω αυτής της υπερκορτιζολαιμίας και της χρόνιας φλεγμονής", εξηγεί ο ενδοκρινολόγος, προσθέτοντας: "Αυτό εξηγεί σε ένα σημαντικό βαθμό και τον καρκίνο και την υπογονιμότητα και μάλιστα πιθανολογούνται και κάποιες επιγενετικές αλλαγές".

Ένας τρίτος, έμμεσος δρόμος εξηγεί τις μακροχρόνιες επιπτώσεις ως απόρροια του τρόπου ζωής που ακολουθούν κάποια άτομα τα οποία έχουν μεγαλώσει σε ένα τραυματικό περιβάλλον. "Η κακή διατροφή, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και ενδεχομένως η χρήση ουσιών, μπορεί να εξηγήσει εν μέρει τα προβλήματα που αφορούν στο καρδιαγγειακό, τις νεοπλασίες, τις ψυχικές νόσους αλλά και στις γυναικολογικές καταστάσεις", σημειώνει.

Στρατηγικές πρόληψης

Οι συγγραφείς της μελέτης επισημαίνουν την ανάγκη σχεδιασμού και υλοποίησης στρατηγικών πρόληψης για τον έγκαιρο εντοπισμό και την υποστήριξη των ατόμων που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο λόγω δυσάρεστων γεγονότων που αντιμετώπισαν στην παιδική ηλικία.

"Οι στρατηγικές πρόληψης ξεκινούν από την οικογένεια και από το σχολείο, όπου χρειάζεται να υπάρχει μια εγρήγορση για να προλαμβάνονται αυτές οι καταστάσεις", αναφέρει ο κ. Αναγνωστής, και συμπληρώνει: "Μία θεία ή ένας άλλος συγγενής μπορεί να παρατηρήσει κάτι που συμβαίνει και να παρέμβει, ο γονιός ή κάποιος από το σχολικό περιβάλλον μπορεί να αντιληφθεί το bullying. Επίσης, ο γονέας που έχασε τον σύντροφό του μπορεί να απευθυνθεί στις αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες που θα υποστηρίξουν το παιδί".

Διάφορα εργαλεία χρησιμοποιούνται σήμερα για την αξιολόγηση του παιδικού ψυχισμού, ενώ και η σύγχρονη τεχνολογία μπορούν να βοηθήσουν στην πρώιμη αναγνώριση και παρέμβαση.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]