Του Ιωάννη- Ισίδωρου Βαρθαλίτη,  Διευθυντή Α’ Ογκολογικού Τμήματος, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

 

Η θεραπεία του καρκίνου είναι μία από τις μεγάλες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Οι γνώσεις μας για τα νεοπλασματικά νοσήματα έχουν βελτιωθεί σημαντικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Δεδομένης πλέον της μεταβλητότητας μεταξύ διαφορετικών τύπων καρκίνου, αλλά και μεταξύ ασθενών με τον ίδιο τύπο καρκίνου, είναι προφανής η αναγκαιότητα της εξατομικευμένης ιατρικής, ώστε να καλύπτεται όλο το φάσμα των κακοήθων νεοπλασματικών νοσημάτων.

Τα τελευταία χρόνια, αναπτύσσεται μια σειρά νέων τεχνολογιών που στοχεύουν να βοηθήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα να εντοπίσει και να “επιτεθεί” στα καοήθη νεοπλασματικά κύτταρα, ένα πεδίο γνωστό ως ανοσο-ογκολογία.

1. Ανοσοθεραπεία

Η ανοσοθεραπεία είναι πλέον φαινομενικά παντού, με αρκετές εγκεκριμένες θεραπείες για διάφορους τύπους καρκίνου (όπως για πχ. πνεύμονας, μελάνωμα). Στην ανοσοθεραπεία συμπεριλαμβάνονται αναστολείς ανοσολογικών σημείων ελέγχου (immune check point inhibitors), τα Τ-λεμφοκύτταρα (CAR T-cells), και η θεραπεία με λεμφοκύτταρα διείσδυσης όγκου (TIL, tumor infiltrating lymphocytes).

Παρόλο που περισσότερες από 2.500 ερευνητικές εργασίες που χρησιμοποιούν ανοσοθεραπεία είναι καταχωρημένες παγκοσμίως, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Ιδιαίτερης σημασίας ερώτημα που αφορά φάρμακα που στοχεύουν το PD-1 ή το CTLA-4, είναι «γιατί κάποιοι ασθενείς ανταποκρίνονται, ενώ άλλοι δεν ανταποκρίνονται»; Πολλές ερευνητικές ομάδες παγκοσμίως διερευνούν αυτή την ερώτηση, η οποία είναι απίθανο να έχει μια ενιαία και σαφή απάντηση. Ελπίζουμε σύντομα να προσδιορίζεται ποιοι ασθενείς θα κερδίσουν σε ανταπόκριση με αυτά τα ακριβά φάρμακα.

2. Κυτταρική θεραπεία (CAR T-cells)

Το 2018, είδαμε την πρώτη έγκριση κυτταρικής θεραπείας για τον καρκίνο. Η τεχνολογία, που ονομάζεται θεραπεία κυττάρων CAR-T, χρησιμοποιεί ανοσοποιητικά Τ-κύτταρα από τον ασθενή τα οποία τροποποιούνται με γενετική μηχανική για να στοχεύσουν ένα ειδικό αντιγόνο του καρκίνου. Οι κλινικές δοκιμές με CAR-T-cells έδειξαν εντυπωσιακά αποτελέσματα σε ασθενείς που έχουν εξαντλήσει άλλες θεραπευτικές επιλογές. Ωστόσο, έχουν αναφερθεί και σοβαρές παρενέργειες.

Η τεχνολογία αυτή είναι μέχρι τώρα διαθέσιμη μόνο για τη θεραπεία ορισμένων σπάνιων αιματολογικών νοσημάτων. Η προσέγγιση CAR-T εκμεταλλεύεται τις μοριακές διαφορές μεταξύ του καρκίνου και των υγιών κυττάρων, κατευθυνόμενη ακριβώς στα κύτταρα που προκαλούν ασθένεια. Η θεραπεία πρέπει να κατασκευάζεται ξεχωριστά, χρησιμοποιώντας τα κύτταρα του κάθε ασθενούς, με αποτέλεσμα το κόστος να σκαρφαλώνει σε επίπεδα εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ.

3. Εξατομικευμένα εμβόλια

Ο καρκίνος προκαλείται από γενετικές μεταλλάξεις που μετασχηματίζουν υγιή κύτταρα σε κύτταρα όγκου. Αυτές οι μεταλλάξεις βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο των νέων θεραπειών για τον καρκίνο. Ωστόσο, μπορεί να διαφέρουν πολύ σε κάθε μεμονωμένο όγκο. Οι μεταλλάξεις αυτές είναι τυχαίες. Εάν μελετήσουμε τον όγκο ενός ασθενούς και το συγκρίνουμε με άλλον ασθενή, θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να υπάρξει ομοιότητα.

Συγκρίνοντας τις αλληλουχίες DNA του όγκου και των υγιών κυττάρων, μπορούμε να εντοπίσουμε πολλαπλές μεταλλάξεις καρκίνου και να επιλέξουμε αυτές που είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν ισχυρή αντίδραση από το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα εμβόλια δίδονται με τη μορφή αγγελιαφόρου RNA, ένα μόριο που δίνει στα κύτταρα οδηγίες για τη δημιουργία μιας συγκεκριμένης πρωτεΐνης, στην περίπτωση αυτή ενός αντιγόνου καρκίνου που εκκρίνει το ανοσοποιητικό σύστημα ενάντια στον όγκο.

Σε αντίθεση με την επεξεργασία γονιδίων, τα εμβόλια δεν επεξεργάζονται άμεσα ανθρώπινο DNA, αλλά απλώς παρέχουν το μήνυμα. Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι η παραγωγή αγγελιαφόρου RNA είναι φθηνότερη από εκείνη άλλων τεχνολογιών για νεοπλασματικά νοσήματα, όπως η κυτταρική θεραπεία.

Θεωρούμε ότι αυτά τα εξατομικευμένα εμβόλια θα μπορούσαν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για ορισμένους τύπους καρκίνου που συχνά φέρουν μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων, όπως ο καρκίνος του πνεύμονα και του εντέρου. Για καρκίνους με χαμηλότερα φορτία μετάλλαξης, όπως ο καρκίνος των ωοθηκών ή του προστάτη, άλλες τεχνολογίες, όπως η θεραπεία CAR-T, μπορεί να αποδειχθούν πιο κατάλληλες για τους ασθενείς.

4. Μικροβίωμα

Το ανθρώπινο μικροβίωμα υπολογίζεται ότι αριθμεί 100 τρισεκατομμύρια μικρόβια. Για να έχουμε μέτρο σύγκρισης τα κύτταρα του οργανισμού βρίσκονται σε αναλογία 1 κύτταρο προς 10 μικρόβια. Επιπλέον, το μικροβίωμα περιλαμβάνει 3,3 εκατομμύρια γονίδια, όταν το ανθρώπινο γονιδίωμα περιλαμβάνει 23.000 γονίδια. Το μικροβίωμα, η μικροβιακή αυτή κοινότητα (βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα, ιοί), φιλοξενούνται κυρίως στο έντερο.

Από τη στιγμή που γνωρίζουμε πλέον την πολυπλοκότητα αυτού του συστήματος, αντιμετωπίζουμε με επιφύλαξη τις διαφημιζόμενες δίαιτες και τα συμπληρώματα διατροφής, καθώς και τις απόψεις στα blog που δίνουν επιστημονικά αμφισβητήσιμες συμβουλές για τη χλωρίδα του εντέρου.

Αντίθετα, έχουν δημοσιευθεί τεκμηριωμένες έρευνες που δείχνουν ότι το μικροβίωμα έχει επίδραση σε διάφορα νοσήματα, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος του Alzheimer. Σε σχέση με τον καρκίνο, το μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την ανταπόκριση στα φάρμακα της χημειοθεραπείας και ακόμη σε ορισμένες περιπτώσεις να προκαλέσει την παραγωγή τοξικών προϊόντων διάσπασης του φαρμάκου. Πρόσφατα, εργασία που δημοσιεύθηκε στο “Nature Communications” έδειξε πως ένα συγκεκριμένο βακτηριακό στέλεχος κοινό στο ανθρώπινο μικροβίωμα θα μπορούσε να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να βελτιώσει την ανταπόκριση στο πολλαπλό μυέλωμα. Το πεδίο έρευνας του μικροβιώματος είναι ανοιχτό, με υποσχόμενη προοπτική στη θεραπεία του καρκίνου.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
1.026 πάσχοντες από αιμορροφιλία στην Ελλάδα - Εκστρατεία ευαισθητοποίησης #WearYourEverydayGenes
Νέα εξέταση ούρων θα μπορούσε να βοηθά άντρες να αποφύγουν τη βιοψία στον καρκίνο προστάτη
Γιατί είναι ξηρά τα χέρια μου;