Καθώς ο πληθυσμός γερνά και οι χρόνιες παθήσεις αυξάνονται, οι άτυποι φροντιστές, συνήθως συγγενείς ή φίλοι, αναλαμβάνουν καθοριστικό ρόλο στη φροντίδα ανθρώπων που χρειάζονται βοήθεια. Παρότι η προσφορά τους είναι ιδιαίτερα σημαντική, συχνά δεν αναγνωρίζεται και δεν συνοδεύεται από την απαραίτητη υποστήριξη (OECD, 2025; Eurofound, 2025).

Ποιοι είναι οι Άτυποι Φροντιστές;

Άτυποι φροντιστές είναι όσοι βοηθούν κάποιον κοντινό τους άνθρωπο σε ανάγκες όπως η προσωπική υγιεινή, η σίτιση, η λήψη φαρμάκων ή η συναισθηματική υποστήριξη κ.α., χωρίς οικονομική αμοιβή. Στις χώρες του ΟΟΣΑ περίπου 13% των ατόμων άνω των 50 ετών παρέχουν εβδομαδιαία άτυπη φροντίδα (OECD, 2025), ενώ μεγάλο ποσοστό των φροντιστών είναι γυναίκες (Eurofound, 2025).

Προκλήσεις και Βάρος της Φροντίδας

Η άτυπη φροντίδα συχνά συνοδεύεται από έντονη ψυχική, σωματική και καθημερινή επιβάρυνση. Η υψηλή ένταση φροντίδας, η έλλειψη πόρων και η κοινωνική απομόνωση αυξάνουν το άγχος και την κόπωση των φροντιστών (Lindt et al., 2020). Κατά την πανδημία COVID-19, όσοι φρόντιζαν άτομα πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα εμφάνισαν σημαντική επιδείνωση στην ψυχική τους υγεία (King et al., 2023). Επιπλέον, οι προβλέψεις για την Ευρώπη δείχνουν αύξηση του βάρους της άτυπης φροντίδας τις επόμενες δεκαετίες (Cattaneo et al., 2025). Οι φροντιστές ατόμων με άνοια εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα εξάντλησης και συναισθηματικού φορτίου (Steinsheim et al., 2023).

Ποιότητα Ζωής και Οικονομικές Επιπτώσεις

Η άτυπη φροντίδα επηρεάζει τόσο την καθημερινότητα όσο και την ποιότητα ζωής των φροντιστών. Το αυξημένο βάρος συνδέεται με χαμηλότερη ποιότητα ζωής (Theofilou, 2024). Πολλοί φροντιστές αναγκάζονται να μειώσουν τις ώρες εργασίας τους ή να διακόψουν την εργασία τους, με σημαντικές οικονομικές συνέπειες (OECD, 2023; 2025). Επιπλέον, στο τέλος της ζωής ενός ασθενούς, οι οικογένειες συχνά επωμίζονται μεγάλο μέρος του συνολικού κόστους φροντίδας (OECD, 2023).

Τρόποι Υποστήριξης

Διάφορες μορφές υποστήριξης μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της πίεσης που βιώνουν οι φροντιστές. Ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα, όπως το “Being an informal caregiver – strengthening resources”, έχουν δείξει ότι μπορούν να ενισχύσουν τις δεξιότητες και την ψυχική αντοχή των φροντιστών (Theißen et al., 2024). Παράλληλα, ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις συμβάλλουν στη μείωση άγχους και κατάθλιψης όταν εφαρμόζονται συστηματικά (McGuigan et al., 2024). Σημαντικό ρόλο έχουν επίσης οι οργανωτικές πολιτικές, όπως ευέλικτες μορφές εργασίας, άδειες φροντιστή και υπηρεσίες προσωρινής ανακούφισης, που αναγνωρίζονται διεθνώς ως αποτελεσματικά μέτρα (OECD, 2025). Η εκπαίδευση των φροντιστών από επαγγελματίες υγείας και η συμμετοχή τους στον σχεδιασμό της φροντίδας μπορεί να βελτιώσει τόσο τη δική τους ευημερία όσο και την ποιότητα της φροντίδας που παρέχεται (Shrestha et al., 2023).

Άτυποι Φροντιστές στην Ελλάδα: Δίκτυα Υποστήριξης και Θεσμικά Δικαιώματα

Στην Ελλάδα, η αναγνώριση και η στήριξη των άτυπων φροντιστών βρίσκεται σε πρώιμο αλλά αναπτυσσόμενο στάδιο. Το σημαντικότερο οργανωμένο σχήμα σε εθνικό επίπεδο είναι το Ελληνικό Δίκτυο Φροντιστών – ΕΠΙΟΝΗ, το οποίο παρέχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη, εκπαιδευτικά προγράμματα και παρεμβαίνει σε διαμορφώσεις πολιτικών για την προάσπιση των δικαιωμάτων των φροντιστών (EPIONI, 2023). Σε θεσμικό επίπεδο, ο Νόμος 4808/2021 αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την επίσημη αναγνώριση του ρόλου του φροντιστή, θεσπίζοντας μεταξύ άλλων το δικαίωμα σε άδεια φροντίδας έως 5 ημέρες ετησίως για εργαζόμενους που παρέχουν φροντίδα σε άτομο με σημαντική ανάγκη υποστήριξης (Ελληνική Δημοκρατία, 2021). Παράλληλα, η Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024–2030 προβλέπει μέτρα ενίσχυσης φροντιστών, όπως υπηρεσίες βραχύχρονης ανακούφισης (respite care), υποστήριξη ψυχικής υγείας και ενδυνάμωση των υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας (Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής & Οικογένειας, 2024). Ο θεσμός του Προσωπικού Βοηθού για Άτομα με Αναπηρία αποτελεί μια σύγχρονη κοινωνική μεταρρύθμιση που εφαρμόζεται πιλοτικά στην Ελλάδα, με στόχο την ανεξάρτητη διαβίωση και την αποφυγή της ιδρυματοποίησης. Απευθύνεται σε άτομα 16–65 ετών με πιστοποιημένη αναπηρία 67% και άνω, παρέχοντας υποστήριξη στις καθημερινές, προσωπικές και κοινωνικές τους δραστηριότητες, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Ο ωφελούμενος έχει το δικαίωμα να επιλέγει ο ίδιος τον βοηθό του, ο οποίος μπορεί να προέρχεται από το περιβάλλον του ή να είναι εγγεγραμμένος στο επίσημο Μητρώο Βοηθών. Η αίτηση για συμμετοχή στο πρόγραμμα γίνεται ηλεκτρονικά μέσω της σχετικής πλατφόρμας του gov.gr και του ΟΠΕΚΑ, ενώ το πρόγραμμα συνεχίζει να επεκτείνεται μέσα στο 2025, με στόχο τη μόνιμη καθιέρωσή του μετά την ολοκλήρωση της πιλοτικής φάσης. Ωστόσο, η δημόσια δαπάνη για τη μακροχρόνια φροντίδα παραμένει από τις χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περιορίζοντας την πρόσβαση σε οργανωμένες υπηρεσίες και αφήνοντας μεγάλο μέρος του φορτίου στις οικογένειες (OECD, 2025).

Πίνακας: Μορφές Στήριξης για Άτυπους Φροντιστές

Συμπεράσματα

Η ανάγκη για άτυπη φροντίδα θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, γεγονός που απαιτεί καλύτερο σχεδιασμό και συντονισμό υπηρεσιών. Χρειάζονται περισσότερες κοινωνικές παροχές, ενίσχυση των επίσημων δομών φροντίδας και αξιοποίηση τεχνολογικών λύσεων, όπως εφαρμογές, τηλε-υγεία και διαδικτυακές κοινότητες, με στόχο τη μείωση της απομόνωσης των φροντιστών (Fernández-Carro et al., 2025). Παράλληλα, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί η οικονομική αξία της άτυπης φροντίδας και να θεσπιστούν μέτρα όπως επιδόματα ή φορολογικά κίνητρα (OECD, 2025).

Οι άτυποι φροντιστές αποτελούν βασικό στήριγμα για τα συστήματα υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Παρά τη σημαντική συμβολή τους, συχνά βιώνουν μεγάλη ψυχική και οικονομική επιβάρυνση. Η υποστήριξή τους μέσω πολιτικών, εκπαίδευσης και κατάλληλων παρεμβάσεων είναι απαραίτητη, καθώς ενισχύει τόσο τη δική τους ποιότητα ζωής όσο και την ποιότητα της φροντίδας που προσφέρεται.

Βιβλιογραφία

Cattaneo, A., Vitali, A., Regazzoni, D. & Rizzi, C. (2025) ‘The burden of informal family caregiving in Europe, 2000–2050: a microsimulation modelling study’, Lancet Regional Health – Europe, 53, Article 101295. https://doi.org/10.1016/j.lanepe.2025.101295

Eurofound (2025) Unpaid care in the EU. Publications Office of the European Union. DOI: https://doi.org/10.2806/5774709

EPIONI (2023). Greek Carers Network: Annual Report. Αθήνα: Ελληνικό Δίκτυο Φροντιστών.

Fernández-Carro, C., Faus-Bertomeu, A., Rodríguez-Blázquez, C. et al. (2025) ‘The impact of caregiving on older caregivers’ health: a scoping review’, Ageing International, 50, pp. 34–52. https://doi.org/10.1007/s12126-025-09606-y

Ελληνική Δημοκρατία (2021). Νόμος 4808/2021 – Προστασία της Εργασίας. ΦΕΚ 101/Α/19-06-2021.

King, T., Taouk, Y., Emerson, E. & King, L.F.A. (2023) ‘Impact of informal care on the mental health of caregivers during the COVID-19 pandemic’, Journal of Public Health, 45(4), pp. e668–e676. https://doi.org/10.1093/pubmed/fdad193

Lindt, N., van Berkel, J. & Mulder, B.C. (2020) ‘Determinants of overburdening among informal carers: a systematic review’, BMC Geriatrics, 20, Article 304. https://doi.org/10.1186/s12877-020-01708-3

McGuigan, K. et al. (2024) ‘Effectiveness of interventions for informal caregivers of people with end-stage chronic illness: a systematic review’, Systematic Reviews, 13, Article 245.  https://doi.org/10.1186/s13643-024-02641-x

OECD (2023) Time for Better Care at the End of Life. OECD Publishing.

OECD (2025) Health at a Glance 2025: OECD Indicators. Publishing. https://doi.org/10.1787/8f9e3f98-en

ΟΠΕΚΑ. Πιλοτικό πρόγραμμα Προσωπικού Βοηθού για ΑμεΑ. Διαθέσιμο στο: https://opeka.gr

Shrestha, S., Arora, S., Hunter, A., & Debesay, J. (2023). Changing dynamics of caregiving: a meta-ethnography study of informal caregivers' experiences with older immigrant family members in Europe. BMC health services research, 23(1), 43. https://doi.org/10.1186/s12913-023-09023-4

Steinsheim, G., Malmedal, W., Follestad, T., Olsen, B., & Saga, S. (2023). Factors associated with subjective burden among informal caregivers of home-dwelling people with dementia: a cross-sectional study. BMC geriatrics, 23(1), 644. https://doi.org/10.1186/s12877-023-04358-3

Theißen, T. et al. (2024) ‘Being an informal caregiver – strengthening resources: mixed-methods evaluation of a psychoeducational intervention supporting informal caregivers in palliative care’, BMC Palliative Care, 23, Article 95.  https://doi.org/10.1186/s12904-024-01428-0

Theofilou, P. (2024) ‘The impact of caregiving on informal caregivers of people with dementia: family functioning, burden, and burnout’, Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 32, pp. 325–335. https://doi.org/10.1007/s10880-024-10052-2

Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής & Οικογένειας (2024). Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024–2030. Αθήνα.

Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Πρόγραμμα «Προσωπικός Βοηθός για Άτομα με Αναπηρία». Διαθέσιμο στο: https://prosopikosvoithos.gov.gr

Zygouri, I. (2023) Exploring informal carers' gendered experiences as shaped during the care of older individuals in need of rehabilitation (Διδακτορική διατριβή). Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. https://doi.org/10.12681/eadd/55014

 

 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Πώς μπορώ να προλάβω την αρθρίτιδα
Τρίτη διαδοχική πιστοποίηση BCorp για την Chiesi Hellas
Η GENESIS Pharma ανακοινώνει νέα συνεργασία με την Otsuka Pharmaceutical Europe Ltd