Το πάνδημο αίτημα για την δικαίωση των οικογενειών των θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών και την τιμωρία των υπεύθυνων εκφράστηκε με ηχηρό τρόπο, μέσα από πρωτοφανή σε όγκο συλλαλητήρια σε εκατοντάδες περιοχές της χώρας και στο εξωτερικό. Η προσδοκώμενη δικαίωση θα επουλώσει το συλλογικό τραύμα και θα φέρει την ψυχική αποφόρτιση;

"Η δικαίωση είναι αναγκαία συνθήκη, αλλά όχι από μόνη της ικανή να αποφορτίσει το πένθος και τον θρήνο", απαντά η ψυχολόγος Υγείας, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, Εύχαρις Παναγοπούλου (φωτογραφία πάνω). Μιλώντας στο iatronet.gr περιγράφει τον οδικό χάρτη της επόμενης μέρας με στόχο την ψυχική ενδυνάμωση και ανθεκτικότητα. Εξηγεί την διαφορά πένθους και θρήνου, αναφέρεται στα δευτερογενή και τριτογενή θύματα της τραγωδίας, ενώ τονίζει την αξία των παρεμβάσεων ενδυνάμωσης και ανθεκτικότητας σε επίπεδο ομάδας και κοινότητας.

Ο "διάδρομος συνείδησης"

Φοιτητές του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ μοιράζονται ρόλους σχηματίζοντας τον "διάδρομο συνείδησης" στο αμφιθέατρο, σε ένα βιωματικό μάθημα στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών "Εφαρμογές της Ψυχολογίας στην Υγεία". Κάποιοι στέκονται στα σκαλοπάτια, στο ρόλο γονέων ή συγγενών θυμάτων των Τεμπών. Ένας άλλος που επιλέγει να το βιώσει μπαίνει στον ρόλο αυτού που ευθύνεται, χωρίς να ονοματίζεται, και περνάει από μπροστά τους. Οι φράσεις που του απευθύνουν οι συγγενείς συμβολίζουν την ψυχική ευελιξία μέσα από τις διαδρομές μεταξύ θυμού, λύπης, άφεσης και λύτρωσης:

Όταν ο υπεύθυνος ανεβαίνει τα σκαλοπάτια ακούει φράσεις θυμού, όπως "Πρέπει να πεθάνεις" και "να σε κάψουν ζωντανό". Στην ευθεία γραμμή που ακολουθεί, ακούει να του φωνάζουν "Μου λείπει το παιδί μου, να μου το φέρεις πίσω", ενώ στο κατέβασμα του απευθύνονται και λόγια που του δίνουν το δικαίωμα να ζητήσει άφεση.

"Ο διάδρομος συνείδησης απευθύνεται σε επαγγελματίες Υγείας που θα κληθούν να διαχειριστούν το ψυχικό τραύμα και είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να μπουν και στους δύο ρόλους", εξηγεί η κ. Παναγοπούλου και προσθέτει: "Στόχος είναι η ψυχική ανθεκτικότητα, δηλαδή ότι μπορώ μέσα από το βάθος της απώλειας, του πένθους και του θυμού να προχωρήσω, να επανέλθω σε μια κατάσταση ισορροπίας και να μπορέσω σε κάποιο σημείο να βρω νόημα και λύτρωση".

Η διεθνής βιβλιογραφία έχει καταδείξει πως ο ψυχισμός του ανθρώπου έχει πολύ ισχυρή δυνατότητα να επανέρχεται μετά από πολύ τραυματικά γεγονότα και να βρίσκει την ομοιόσταση που χρειάζεται για να προχωρήσει. Αναγκαία συνθήκη είναι η δικαίωση, αλλά και η κατάλληλη διαχείριση - στήριξη.

"Η δικαίωση - νομική, ηθική, οικονομική - είναι αυτή που χρειάζονται οι συγγενείς των θυμάτων για την διαδικασία της διαχείρισης, αλλά δεν είναι αρκετή από μόνη της. Πρέπει να δούμε αυτό που θα δώσει νόημα στην επόμενη μέρα", επισημαίνει η ψυχολόγος υγείας, προσθέτοντας πως "ούτε ο ‘πανδαμάτωρ χρόνος’ βοηθάει από μόνος του. Χωρίς την κατάλληλη στήριξη ο χρόνος απλά θα οδηγήσει στο να χρονίσει μια κατάσταση η οποία δεν είναι υγιής".

Δευτερογενή και τριτογενή θύματα

Διαχωρίζοντας τον θρήνο από το πένθος, η κ. Παναγοπούλου εξηγεί πως ο θρήνος αφορά όλη την κοινότητα που συμπαραστέκεται, αλλά μπορεί να διαχειριστεί το συναίσθημα και να προχωρήσει. Αντίθετα, το πένθος βιώνεται από τους συγγενείς, οι οποίοι δεν έχουν την πολυτέλεια να το βάλουν στην άκρη.

Δευτερογενή θύματα είναι οι επιζώντες της τραγωδίας, οι οποίοι σύμφωνα με την ίδια βρίσκονται σε φάση ανάκαμψης. "Στην πρώτη φάση έχουν την ανακούφιση, την ανάσα ότι επέζησαν και καταμετρούν τι συνέπειες έχει αυτό στη ζωή τους. Η φάση της ανάκαμψης που ξεκινά μετά τον πρώτο χρόνο είναι η πιο επικίνδυνη για την εμφάνιση ψυχοπαθολογίας, καθώς συχνά εμφανίζονται ενοχές ('εγώ ζω, ενώ κάποιος άλλος όχι'), και επανέρχονται τραυματικές μνήμες, μια μυρωδιά, μια εικόνα, ένα χρώμα, ένα σύμβολο, οτιδήποτε", εξηγεί.

Οι κοινότητες που σχετίζονται με κάποιο θύμα είναι τα τριτογενή θύματα, όπως για παράδειγμα η κοινότητα των φοιτητών Ιατρικής του ΑΠΘ, λόγω της απώλειας της συμφοιτήτριάς τους, Κλαούντια Λάτα.

"Η κοινότητα μπορεί να παίξει ρόλο στην ανάκαμψη και στους επιζώντες αλλά και στους συγγενείς των θυμάτων", επισημαίνει η αν. καθηγήτρια και προτείνει να ξεκινήσουν παρεμβάσεις ενδυνάμωσης και ανθεκτικότητας σε επίπεδο ομάδας και κοινότητας, στα πρότυπα ανάλογων πρωτοβουλιών που εφαρμόζονται στο εξωτερικό. "Οι ομάδες διαχείρισης από ειδικούς Ψυχικής Υγείας, αλλά και του πολιτισμού, μπορούν να δώσουν ένα νόημα για το επόμενο βήμα, όταν με το καλό να έρθει η δικαίωση".

Ένα παράδειγμα νοηματοδότησης της επόμενης μέρας μετά τη δικαίωση είναι η περίπτωση της μητέρας ενός κοριτσιού 18 μηνών στις ΗΠΑ που χάθηκε από τραγική αμέλεια γιατρών και νοσηλευτών. Αφού πάλεψε κερδίζοντας την δικαίωση και την αποζημίωση, ξεκίνησε έναν δεύτερο αγώνα, αυτή τη φορά για την δημιουργία ενός Κέντρου για την αποφυγή παρόμοιων λαθών στο μέλλον.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Κουραμπιέδες, μελομακάρονα και μια αίσθηση ανεκπλήρωτου
Το πρώτο και μοναδικό βιο - ομοειδές φάρμακο για την πολλαπλή σκλήρυνση μπαίνει στις ΗΠΑ
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί