Η σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού είναι σημαντική για την επιβράδυνση της βιολογικής γήρανσης και την αποφυγή εμφάνισης νοσημάτων, όπως λοιμώξεων, αυτοάνοσων νοσημάτων, συνδρόμων κόπωσης, καρκινωμάτων.

Σημαντικές βιταμίνες για την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού στον υγιή οργανισμό και που συχνά απουσιάζουν λόγω κακής διατροφής, χρόνιων νοσημάτων ή παραγόντων διαβίωσης είναι:

Βιταμίνη Α. Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για το σχηματισμό της ροδοψίνης, μιας χρωστικής στον αμφιβληστροειδή και τη σύνθεση γλυκοπρωτεϊνών. Επίσης  συντελεί στην ακεραιότητα των επιθηλιακών ιστών και των λυσοσωμάτων.

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Α συνδέεται με μείωση της ικανότητας καταπολέμησης των λοιμώξεων, δυσχέρεια όρασης ξηροφθαλμία. Η έλλειψή της έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της λειτουργικότητας των ανατομικών φραγμών, τη μείωση της δραστηριότητας αρκετών ανοσοποιητικών κυττάρων, τη μείωση του αριθμού των Τ και Β λεμφοκυττάρων. Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται στο γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα, βούτυρο, καρότα, στις γλυκοπατάτες, στα βερίκοκα, στα κίτρινα λαχανικά, στο συκώτι, στο αυγό. Ένα καρότο μεσαίου μεγέθους ημερησίως καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό των ημερήσιων αναγκών μας σε βιταμίνη Α.

Βιταμίνη Ε. Η βιταμίνη Ε έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι σημαντική για την όραση, την αναπαραγωγή και την υγεία του αίματος, του εγκεφάλου και του δέρματoς. Η βιταμίνη Ε φαίνεται να ενισχύει τον πολλαπλασιασμό των λεμφοκυττάρων, μειώνει την παραγωγή ανοσοκατασταλτικής προσταγλανδίνης Ε2 και μειώνει τα επίπεδα ανοσοκατασταλτικών υπεροξειδίων λιπιδίων του ορού.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης Ε είναι αρκετά σπάνια στους υγιείς ανθρώπους. Τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης Ε περιλαμβάνουν μυϊκή αδυναμία, προβλήματα όρασης, προβλήματα στην άμυνα του οργανισμού, δυσκολία στο περπάτημα και τρόμο, νευρομυϊκά προβλήματα όπως νωτιαία αταξία και μυοπάθειες, δυσαρθρία ,  αναιμία, υπογονιμότητα.

Ομάδες υψηλού κινδύνου για ανεπάρκεια βιταμίνης Ε είναι οι πάσχοντες από χρόνια χολοστατική ηπατοχολική νόσο, κυστική ίνωση , αβηταλιποπρωτεϊναιμία, σύνδρομο βραχέος εντέρου, σύνδρομο ανεπάρκειας βιταμίνης Ε, οι άνθρωποι που έχουν υποστεί χειρουργικές επεμβάσεις στο έντερο ή πάσχουν από δυσαπορρόφηση.

Οι ξηροί καρποί, οι σπόροι και τα φυτικά έλαια είναι από τις καλύτερες πηγές βιταμίνης Ε.

Βιταμίνη C. H βιταμίνη C είναι απαραίτητη   για τη βιοσύνθεση του κολλαγόνου, της L-καρνιτίνης και νευροδιαβιβαστών. Η βιταμίνη C είναι απαραίτητη επίσης για το σωστό μεταβολισμό των πρωτεϊνών και λειτουργεί ως  φυσικό αντιοξειδωτικό. Εκτός από τις βιοσυνθετικές και αντιοξειδωτικές της λειτουργίες, η βιταμίνη C έχει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, στην απορρόφηση του σιδήρου που υπάρχει στα φυτικά τρόφιμα, στη γονιμότητα.

Η ανεπαρκής πρόσληψη βιταμίνης C προκαλεί σκορβούτο. Τα αρχικά συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν κόπωση, κακουχία και φλεγμονή των ούλων.  Προοδευτικά,  η σύνθεση κολλαγόνου εξασθενεί ενώ αναπτύσσονται  πετέχειες, εκχυμώσεις, πορφύρα, πόνος στις αρθρώσεις, κακή επούλωση πληγών, υπερκεράτωση, κατάθλιψη, πρήξιμο, αιμορραγία των ούλων και χαλάρωση ή απώλεια δοντιών, διαταραχές γονιμότητας, αναιμία, φλεγμονές.

Ομάδες που κινδυνεύουν από ανεπάρκεια βιταμίνης C είναι οι καπνιστές, άτομα που κάνουν μονομερείς δίαιτες, βρέφη που τρέφονται με γάλα εβαπορέ ή βραστό αγελαδινό γάλα, οι ηλικιωμένοι, οι αλκοολικοί, οι καρκινοπαθείς, άτομα με δυσαπορρόφηση και άλλες χρόνιες παθήσεις (π.χ. νεφρική νόσος τελικού σταδίου)

Αυξημένες συγκεντρώσεις ευρίσκονται στις ντομάτες, στα εσπεριδοειδή, μαϊντανό, πράσινες πιπεριές, πράσινα ωμά λαχανικά, πεπόνια, φράουλες, λάχανο, πατάτες, κίτρα, ραπανάκια.       

Βιταμίνη D. Η βιταμίνη D ανήκει στις ζωτικές λιποδιαλυτές βιταμίνες και είναι ευρέως γνωστή ως βιταμίνη του ήλιου: Η υπεριώδης ακτινοβολία διεισδύει στο ακάλυπτο δέρμα και μετατρέπει τη δερματική 7-δεϋδροχοληστερόλη σε προβιταμίνη D, η οποία με τη σειρά της γίνεται βιταμίνη D. Οι τροφικές πηγές της βιταμίνης  D όπως ιχθυέλαια, μανιτάρια, αυγά, ψάρια και γαλακτοκομικά προϊόντα από ζώα ελευθέρας βοσκής δεν αρκούν για να υποκαταστήσουν τον ήλιο και να προμηθεύσουν το σώμα με τη βιταμίνη D που χρειάζεται. Η βιταμίνη D υποβάλλεται σε δύο υδροξυλιώσεις στο σώμα για ενεργοποίηση.  Η πρώτη υδροξυλίωση γίνεται  στο ήπαρ και η δεύτερη γίνεται κυρίως στους νεφρούς οπότε προκύπτει η βιολογικά ενεργή 1,25-διϋδροξυβιταμίνη D [1,25 (OH) 2 D], γνωστή και ως καλσιτριόλη.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συχνότατη σήμερα. Η κατασκευή των πολυκατοικιών που συχνά εμποδίζει την απρόσκοπτη ηλιοφάνεια σε διαμερίσματα και δρόμους, η εργασιακή μεταρρύθμιση που προωθεί την τηλεργασία, ο χαρακτήρας των σύγχρονων επαγγελμάτων που έχει αποκόψει τον εργαζόμενο από την έκθεση στο φυσικό περιβάλλον, η φυσιολογικώς παρατηρούμενη μείωση της ηλιοφάνειας κατά τους χειμερινούς μήνες, χρόνια νοσήματα που εμπλέκονται στο μεταβολισμό της βιταμίνης D έχουν ως αποτέλεσμα τα επίπεδα της βιταμίνης D να ευρίσκονται σημαντικά ελαττωμένα σε αρκετούς πολίτες. Οι ηλικιωμένοι, οι άνθρωποι που εργάζονται κατά τη νύχτα, οι άνθρωποι με σκούρο δέρμα ευρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για έλλειψη βιταμίνης D. Κοινά νοσήματα και ιατρικές καταστάσεις που προδιαθέτουν σε έλλειψη βιταμίνης D είναι η παχυσαρκία, η χρόνια νεφρική νόσος, η ηπατική ανεπάρκεια, ο υπερπαραθυρεοειδισμός, η κοιλιοκάκη, η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, οι χειρουργικές επεμβάσεις γαστρικής παράκαμψης, η χρήση φαρμάκων που αλλοιώνουν το  μεταβολισμό της βιταμίνης D (π.χ στεροειδή).

Η μειωμένη τροφοδότηση του οργανισμού με βιταμίνη D εξασθενεί συνολικά τον οργανισμό, με δεδομένο ότι η βιταμίνη είναι σημαντική για την υγεία του σκελετού, την αντιμετώπιση φλεγμονών, την αντίσταση έναντι λοιμώξεων,  την ομαλή εντερική απορρόφηση ασβεστίου.

Πώς θα αυξήσετε την πρόσληψη της βιταμίνης D:

  • Συνηθίστε να περπατάτε υπό το φως του ήλιου και χωρίς αντηλιακή προστασία επί ενενήντα λεπτά ανά εβδομάδα μεταξύ 10 π.μ. και 11 μ.μ.
  • Οι αντηλιακές κρέμες με παράγοντα ηλιοπροστασίας (SPF) 8 ή περισσότερο επεμβαίνουν στην απρόσκοπτη παραγωγή της βιταμίνης στο ανθρώπινο σώμα. Μην χρησιμοποιείτε αντηλιακά με υψηλό δείκτη προστασίας εφόσον δεν εκτίθεστε στο μεσημεριανό ήλιο.
  • Φορέστε ελαφρά ρούχα, μπλούζες με κοντά μανίκια και κοντά παντελόνια κατά την έκθεση στον ήλιο.

Βιταμίνη Β12. H B12 ή κοβαλαμίνη είναι υδατοδιαλυτή βιταμίνη που έχει ζωτική σημασία για τον οργανισμό, ιδιαίτερα για την απρόσκοπτη παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, για τη λειτουργία του νευρικού συστήματος, για την άμυνα του οργανισμού, για τη σύνθεση του DNA, για το μεταβολισμό λιπαρών οξέων και αμινοξέων. Στη φύση ευρίσκεται σε τρόφιμα που περιέχουν ζωική πρωτεΐνη. Η ικανότητα του οργανισμού να απορροφά την βιταμίνη Β12 ελαττώνεται σταδιακά με την πάροδο της ηλικίας. Η βιταμίνη Β12 (κοβαλαμίνη) βρίσκεται μόνο σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης (κρέας, ψάρι, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα). Μετά την απορρόφησή της στο αίμα, σημαντικές ποσότητες βιταμίνης B12 αποθηκεύονται κυρίως στο ήπαρ. Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 προκαλεί πτώση του αιματοκρίτη, αναιμία, κόπωση, νευροψυχιατρικές διαταραχές, μουδιάσματα στα χέρια και στα πόδια, κατάθλιψη, σύγχυση, απώλεια μνήμης, αστάθεια, αλλοιώσεις λαιμού και γλώσσας, υπερμελάγχρωση, κίτρινη ή λευκή χρώση δέρματος, διάρροια, γλωσσίτιδα, λευκοπενία, πονοκέφαλο, γνωστική εξασθένηση, ανωμαλίες βάδισης, απώλεια ιδιοδεκτικότητας και δονητικής αίσθησης, οσφρητική ανεπάρκεια, περιφερική νευροπάθεια, φλεγμονές. Ασθενείς που ευρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη ανεπάρκειας της βιταμίνης είναι οι πάσχοντες από ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, εκτομή ειλεού, λοίμωξη από ταινία, ατροφική γαστρίτιδα, σύνδρομο μεταγαστρεκτομής, οι αλκοολικοί, οι άνθρωποι που κάνουν αυστηρή χορτοφαγική δίαιτα, οι χρήστες ορισμένων φαρμάκων όπως αναστολέων αντλίας πρωτονίων, ανταγωνιστών Η2 υποδοχέων ισταμίνης, οι ηλικιωμένοι.Η Β12 υπάρχει μόνο σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως γάλα, κρέας, τυρί, αυγά, ψάρι.

Βιταμίνη Β6. H πυριδοξίνη ή βιταμίνη Β6 είναι υδατοδιαλυτή βιταμίνη που συντελεί στην ομαλή λειτουργία πλειάδας βιοχημικών ενζύμων που εμπλέκονται στην ομαλή διάσπαση πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών, στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος αναπαραγωγικού συστήματος και εγκεφάλου, στη  διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων ομοκυστεΐνης, μιας ουσίας που όταν αυξάνεται στο αίμα μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία της αθηρωμάτωσης των αγγείων. Είναι σημαντική επίσης για τη λειτουργία της μυϊκής φωσφορυλάσης, η οποία εμπλέκεται στο μεταβολισμό του γλυκογόνου και για την ομαλή αιμοποίηση. Η έλλειψη της βιταμίνης συνδέεται με αναιμία, δερματικά προβλήματα, κατάθλιψη, σύγχυση, μειωμένη ανοσία. Ομάδες υψηλού κινδύνου για ανεπάρκεια πυριδοξίνης είναι οι νεφροπαθείς, οι αλκοολικοί, οι πάσχοντες από αυτοάνοσες εντερικές ή φλεγμονώδεις νόσους  όπως κοιλιοκάκη, ελκώδη κολίτιδα ρευματοειδή αρθρίτιδα, οι πάσχοντες από δυσαπορρόφηση, υποθυρεοειδιμό, οι διαβητικοί, οι λήπτες ορισμένων φαρμάκων (π.χ. οιστρογόνα). Το σώμα προσλαμβάνει πυριδοξίνη με τη διατροφή. Οι απώλειες κατά το μαγείρεμα, την αποθήκευση και την επεξεργασία ενδέχεται να υπερβούν το 50% ανάλογα με το τρόφιμο. Η βιταμίνη που περιέχεται στα φυτικά τρόφιμα έχει πιο σταθερή μορφή συγκριτικά με τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης. 

Καλές πηγές πυριδοξίνης είναι το ψάρι, το κοτόπουλο, η γαλοπούλα, οι ξηροί καρποί, τα μανιτάρια shitake.

Bιταμίνη Β2. Πρόκειται για βιταμίνη,γνωστή και ως ριβοφλαβίνη,  σημαντική για τη βιοχημική σύνθεση συνενζύμων που εμπλέκονται στον κυτταρικό μεταβολισμό, το μεταβολισμό της νιασίνης, της βιταμίνης Β6 και του φυλλικού οξέος την παραγωγή αντισωμάτων , τη φυσιολογική ανάπτυξη.

Μικρή ποσότητα ριβοφλαβίνης παράγεται και από βακτήρια στο παχύ έντερο, τα οποία είναι περισσότερο δραστήρια σε ανθρώπους που κάνουν κατά βάση φυτοφαγική διατροφή συγκριτικά με τα άτομα που είναι κυρίως κρεοφάγα. Η ανεπάρκεια ριβοφλαβίνης προκαλεί στοματίτιδα, έλκη στόματος-χειλέων,  πονόλαιμο, επώδυνη κόκκινη γλώσσα, απώλεια μαλλιών, φωτοευαισθησία οφθαλμών, αναιμία. Η ανεπάρκεια ριβοφλαβίνης είναι σπάνια σε υγιείς και συνήθως συνυπάρχει με άλλες ελλείψεις υδατοδιαλυτών βιταμινών. Άτομα υψηλού κινδύνου είναι οι χορτοφάγοι, οι καρκινοπαθείς, οι διαβητικοί οι ηπατοπαθείς, οι αλκοολικοί οι πάσχοντες από διαταραχές δυσαπορρόφησης, οι πάσχοντες από γενετικά νοσήματα που διαταράσσουν το μεταβολισμό της ριβοφλαβίνης, οι αιμοκαθαιρόμενοι, οι άνθρωποι που έχουν υποστεί βαριατρικές επεμβάσεις, οι χρήστες ορισμένων φαρμάκων (π.χ. βαρβιτουρικά), οι ηλικιωμένοι.

Tροφές πλούσιες σε ριβοφλαβίνη είναι τα αμύγδαλα, το συκώτι, η γαλοπούλα, τα μανιτάρια, το γιαούρτι, τα αυγά, το κοτόπουλο, τα θαλασσινά.

Η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να καταστρέψει τη ριβοφλαβίνη, επομένως ιδανικά τα τρόφιμα που την περιέχουν θα πρέπει να φυλάσσονται μακριά από το άμεσο ηλιακό φως.

Βιταμίνη Β9 ή Φυλλικό οξύ. Το φυλλικό οξύ ή βιταμίνη Β9 είναι μια βιταμίνη του συμπλέγματος Β  που ευρίσκεται σε πολλά τρόφιμα. Η συνθετική μορφή του φυλλικού οξέος ονομάζεται φολικό οξύ. Το φυλλικό οξύ ανακαλύφθηκε μεταξύ 1931 και 1943. Ο όρος "folic" προέρχεται από τη λατινική λέξη folium (που σημαίνει φύλλο) επειδή εντοπίστηκε σε σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Το φυλλικό οξύ λειτουργεί ως συνένζυμο ενώ συμμετέχει στη σύνθεση νουκλεϊκών οξέων, και στο μεταβολισμό των αμινοξέων. Μία από τις πιο σημαντικές αντιδράσεις που εξαρτώνται από το φυλλικό οξύ είναι η μετατροπή της ομοκυστεΐνης σε μεθειονίνη στη σύνθεση της S-αδενοσυλ-μεθειονίνης. Το φυλλικό οξύ είναι απαραίτητο στον άνθρωπο για την ομαλή σύνθεση DNA και RNA. Εμπλέκεται επίσης στο σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Το φυλλικό οξύ συμβάλλει στη σπερματογένεση. Στις γυναίκες, το φυλλικό οξύ είναι σημαντικό για την ποιότητα και την ωρίμανση των ωαρίων.

Η ανεπάρκεια φυλλικού οξέος μπορεί να οδηγήσει σε έναν τύπο αναιμίας στον οποίο τα ερυθρά αιμοσφαίρια γίνονται ασυνήθιστα μεγάλα και καλείται μεγαλοβλαστική αναιμία. Τα συμπτώματα της έλλειψης φυλλικού οξέος περιλαμβάνουν εκτός από αναιμία, κόπωση, πληγές στόματος γλώσσας,  αίσθημα παλμών, δύσπνοια, αλλοιώσεις δέρματος ή μαλλιών γλωσσίτιδα, διάρροια, κατάθλιψη, σύγχυση, γενετικές ανωμαλίες στο έμβρυο. Ομάδες υψηλού κινδύνου για έλλειψη φυλλικού οξέος είναι οι κρεοφάγοι, οι πάσχοντες από δυσαπορρόφηση, οι πάσχοντες από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, οι ασθενείς με  κοιλιοκάκη, οι πάσχοντες από  γενετικές διαταραχές που μειώνουν τα επίπεδα φυλλικού οξέος, οι λήπτες ορισμένων φαρμάκων (π.χ. φαινυτοΐνη, σουλφασαλαζίνη), οι αλκοολικοί, οι ηλικιωμένοι.

Το φυλλικό οξύ καταστρέφεται από το μαγείρεμα σε υψηλή θερμοκρασία, ειδικά με την παρουσία όξινων τροφίμων και σαλτσών. Είναι διαλυτό στο νερό και έτσι μπορεί να ελαττωθεί σημαντικά στο τρόφιμο που βράζεται, όταν απορρίπτεται το νερό.  Καλές πηγές φυλλικού οξέος είναι το σπανάκι,οι ωμοί ηλιόσποροι, τα όσπρια, τα αράπικα φιστίκια, τα πράσινα φύλλα λαχανικών, οι ξηροί καρποί, το φύτρο σταριού, το συκώτι, τα αυγά.

Η τεχνητή χορήγηση βιταμινών και ιχνοστοιχείων με τη μορφή συμπληρωμάτων, είναι χρήσιμη, σε ορισμένες περιπτώσεις και πρέπει να γίνεται υπό ιατρική παρακολούθηση για να αποφευχθεί ο κίνδυνος τοξικής άθροισης.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
"Και τώρα...αγωνιζόμαστε" - Από το σοκ της διάγνωσης, στη μάχη με τον καρκίνο
Μ. Θεμιστοκλέους: Με ποιο νέο όργανο αλλάζουν διοίκηση του ΕΣΥ και υπουργείο Υγείας
Οι επιτροπές και ο Μεγάλος Αδερφός από το υπουργείο Οικονομικών στην ΕΚΑΠΥ