Αγγλικός όρος

autonomic nervous system

Ορισμός

Το τμήμα εκείνο του νευρικού συστήματος το οποίο ελέγχει τις ακούσιες λειτουργίες του οργανισμού. Η ονομασία του είναι μάλλον άστοχη μιας και δεν είναι πραγματικά «αυτόνομο», αφού επηρεάζεται έντονα από τις αλλαγές της σωματικής δραστηριότητας. Το ANS αποτελείται από τα κινητικά νεύρα προς τους σπλαχνικούς υποδοχείς: λείους μύες, καρδιακό μυ, αδένες, όπως είναι οι σιελογόνοι, οι γαστρικοί και οι ιδρωτοποιοί και τα επινεφρίδια. Το ANS διακρίνεται στη συμπαθητική ή θωρακοοσφυϊκή του μοίρα και στην παρασυμπαθητική ή κρανιοϊερή του μοίρα. Η συμπαθητική μοίρα αποτελείται από ένα ζεύγος αλύσων γαγγλίων εκατέρωθεν της σπονδυλικής στήλης, τις συνδέσεις τους (rami communicantes) με τη θωρακική και την οσφυϊκή μοίρα του νωτιαίου μυελού, τα σπλαχνικά νεύρα, τα κοιλιακά και μεσεντέρια γάγγλια στην κοιλιακή χώρα και τους άξονές τους προς τους σπλαχνικούς υποδοχείς. Η παρασυμπαθητική μοίρα αποτελείται από ορισμένες ίνες των κρανιακών νεύρων 3, 7, 9 και 10· κάποιες ίνες ιερών νωτιαίων νεύρων και γαγγλίων· και από κάποιους βραχείς άξονες κοντά στους σπλαχνικούς υποδοχείς.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ: Οι ώσεις του συμπαθητικού έχουν τις παρακάτω δράσεις: αγγειοδιαστολή στους σκελετικούς μύες και αγγειοσύσπαση στο δέρμα και στα σπλάχνα· η συσταλτικότητα της καρδιάς και η καρδιακή συχνότητα αυξάνονται· τα βρογχιόλια διαστέλλονται· το ήπαρ μετατρέπει το γλυκογόνο σε γλυκόζη· αυξάνεται η δραστηριότητα των ιδρωτοποιών αδένων· ο περισταλτισμός και οι εκκρίσεις του γαστρεντερικού μειώνονται· οι κόρες διαστέλλονται· οι σιελογόνοι αδένες εκκρίνουν μικρές ποσότητες παχύρρευστης σιέλου· και οι τρίχες ανορθώνονται (ανατριχίλα). Η συμπαθητική διέγερση επικρατεί κατά τη διάρκεια στρεσσογόνων καταστάσεων όπως είναι ο θυμός ή ο φόβος και η απάντηση του σώματος συμβάλλει στην αντιμετώπιση ή στην απομάκρυνση από την πηγή του στρες, με τις μη σημαντικές λειτουργίες όπως είναι η πέψη να ελαττώνονται. Οι περισσότεροι νευρώνες απελευθερώνουν τον νευροδιαβιβαστή επινεφρίνη στους σπλαχνικούς υποδοχείς.

Η παρασυμπαθητική μοίρα επικρατεί κατά τις μη στρεσσογόνες καταστάσεις, και έχει τις ακόλουθες δράσεις: η καρδιά επιστρέφει στη φυσιολογική της λειτουργία· τα βρογχιόλια συστέλλονται και πάλι παίρνοντας το φυσιολογικό τους μέγεθος, ο περισταλτισμός και οι γαστρεντερικές εκκρίσεις αυξάνονται ώστε να επιτευχθεί μια φυσιολογική πέψη, οι κόρες έχουν το φυσιολογικό τους μέγεθος, οι εκκρίσεις σε λεπτόρρευστη σίελο αυξάνονται και η ουροδόχος κύστη συσπάται φυσιολογικά. Εάν η παρασυμπαθητική νεύρωση της ουροδόχου κύστης έχει κάποια βλάβη, τότε θα υπάρχει ατελής κένωση και κατακράτηση ούρων. Όλοι οι παρασυμπαθητικοί νευρώνες εκλύουν τον νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη στους σπλαχνικούς υποδοχείς.

ΕΞΕΤΑΣΗ: Οι παρακάτω δοκιμασίες είναι χρήσιμες για την εκτίμηση της κατάστασης τους αυτόνομου νευρικού συστήματος: Μπορούν να γίνουν επαναλαμβανόμενες μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης και της θερμοκρασίας του σώματος σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η εφίδρωση μπορεί να ελεγχθεί με την επικάλυψη με ιώδιο και άμυλο κάποιας περιοχής τους δέρματος· οι περιοχές του δέρματος στις οποίες δεν παράγεται ιδρώτας δε θα γίνουν σκούρες. Η λειτουργία του παρασυμπαθητικού μπορεί να ελεγχθεί με την ενστάλαξη ενός διαλύματος 2% μεταχολίνης στον επιπεφυκότα, η οποία προκαλεί συστολή της κόρης σε ασθενείς με διαταραχή της λειτουργίας του παρασυμπαθητικού.

Συντομογραφία

ANS